با تقدیم لایحه بودجه به مجلس، فرایند بررسی و تصویب آن در کمیسیون‌های تخصصی و سپس در کمیسیون تلفیق بودجه و صحن علنی مجلس آغاز و طی آن تغییراتی در متن لایحه اعمال می‌شود. گزارش حاضر به شناسایی و تحلیل تغییراتی می‌پردازد که مجلس شورای اسلامی طی فرایند تصویب لایحه بودجه در سال‌های 1401 و 1402 در ارقام و احکام مرتبط با بخش حمل و نقل اعمال کرده است. خروجی این بررسی، نشان می‌دهد عمده تغییرات در ارقام قانون بودجه، در اعتبارات طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و طرح‌های حمل و نقلی رخ داده است؛ آن هم در شرایط فعلی که آغاز تا اتمام پروژه‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای موجود بخش حمل و نقل به‌طور متوسط و در حالت خوشبینانه حدود 23 سال (به‌طور واقع‌بینانه بیش از 30 سال) به طول می‌انجامد.

به گزارش ماهنامه ترابران،‌ براساس گزارش بازوی پژوهشی مجلس شورای اسلامی، در لایحه بودجه سال‌های 1401 و 1402، حدود 55 درصد از بودجه معین بخش حمل و نقل (شامل اعتبارات طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای پیوست یک، ردیف‌های جدول متفرقه و شرکت‌های دولتی در پیوست سه) برای اعتبارات هزینه‌ای و حدود 45 درصد برای اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای پیش‌بینی شد، اما برخلاف اعتبارات هزینه‌ای بخش حمل و نقل که در فرایند تصویب قانون بودجه تغییر قابل‌توجهی نداشت، در اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای بودجه معین بخش حمل‌ و نقل تغییرات قابل‌توجهی صورت گرفته است.

به‌طوری که در جریان تصویب لوایح بودجه سال‌های 1401 و 1402، این اعتبارات به‌ترتیب 9.6 و 8 درصد افزایش یافت. اهم تغییرات در اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای بودجه معین بخش حمل و نقل به‌ترتیب ذیل است:

– اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای بخش حمل و نقل از محل منابع عمومی بیش از سایر بخش‌ها دستخوش تغییر قرار گرفته است، به‌طوری که در سال‌های 1401و 1402 این اعتبارات به‌طور متوسط حدود ۱7 درصد افزایش داده شد. در سال 1401، نزدیک به ۳5 هزار میلیارد ریال و در سال ۱40۲، نزدیک به 44 هزار میلیارد ریال اعتبار این بخش در فرایند بررسی لایحه بودجه افزایش یافته است. جالب اینجاست که در سال 1401، اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای بودجه عمومی کشور در جریان تصویب 8۳ هزار میلیارد ریال افزایش یافت که 42 درصد آن (۳5 هزار میلیارد ریال) مربوط به افزایش اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای طرح‌های حمل و نقلی بود.

– در سال 1401، اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در جدول متفرقه، 1.351 میلیارد ریال افزایش و در سال 14402، به میزان ۲۲00 میلیارد ریال کاهش یافت.

– در سال 1401، اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای از محل منابع داخلی شرکت‌های دولتی ۱7 هزار میلیارد ریال نسبت به لایحه کاهش یافت و در سال ۱40۲، این اعتبارات بدون تغییر مصوب شده است.

برنامه‌های بخش حمل و نقل

– اعتبارات برنامه توسعه حمل و نقل جاده‌ای در قانون بودجه سال‌های 1401 و 1402به‌ترتیب حدود ۲9 هزار میلیارد ریال (معادل 28.3 درصد) و ۲6 هزار میلیارد ریال (معادل 17.8 درصد) نسبت به لایحه اضافه شد که در نتیجه آن، در سال ۱40۱، با 4 درصد افزایش، سهم حمل و نقل جاده‌ای از بودجه فصل حمل و نقل به 60 درصد افزایش یافت، در حالی که در سال 1402، تغییر قابل‌توجهی پیدا نکرد و در حد 59 درصد باقی ماند.

– در قانون بودجه سال‌های 1401 و 1402، با وجود افزایش متوسط 5 هزار میلیارد ریالی اعتبارات برنامه توسعه حمل و نقل ریلی نسبت به لایحه (در نتیجه افزایش بیشتر اعتبارات سایر برنامه‌های ذیل فصل حمل و نقل) سهم حمل و نقل ریلی از بودجه فصل حمل و نقل در قانون بودجه کاهش یافت، به‌طوری که در سال 1401، با 3.2 درصد کاهش به 29.5 درصد و در سال ۱40۲ با 2.7 درصد کاهش به 28.3درصد رسید.

– برنامه توسعه حمل و نقل هوایی در سال ۱40۱، بیش از 1500 میلیارد ریال (معادل 186.7 درصد) افزایش اعتبار داشت. این افزایش قابل‌توجه، سهم حمل و نقل هوایی را از کمتر از 0.5 درصد به ۱.۱ درصد از اعتبارات فصل حمل و نقل افزایش داد. در لایحه پیشنهادی دولت در سال ۱40۲، تلاش شد این تغییر تعدیل گردد، به‌طوری که برنامه توسعه حمل و نقل هوایی تنها برنامه‌ای است که اعتبار پیشنهادشده برای آن در لایحه سال 1402 از اعتبار مصوب آن در سال 1401 کمتر بود.

– برنامه ترمیم، بهسازی و ایمن‌سازی راه‌ها در سال 1401تقریباً بدون تغییر مصوب شد، اما در نتیجه افزایش اعتبار سایر برنامه‌های ذیل فصل حمل و نقل در قانون بودجه، سهم این برنامه 1.35 درصد نسبت به لایحه کاهش یافت. در سال ۱40۲ با تصویب 10 هزار میلیارد ریال بیشتر نسبت به لایحه، سهم برنامه ترمیم، بهسازی و ایمن‌سازی راه‌ها از 5.95 به 8.72 درصد از بودجه عمرانی فصل حمل و نقل رسید.

تعداد طرح‌های برنامه‌های بخش حمل و نقل

نکات مهم در زمینه تغییرات در تعداد طرح‌ها به شرح زیر است:

– در لایحه بودجه سال 1401، 350 طرح تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در دو بخش حمل و نقل شهری و برون‌شهری پیشنهاد شد که در فرایند بررسی لایحه در مجلس یک مورد آن حذف و 28 مورد به آن الحاق گردید (معادل افزایش 7.7 درصدی تعداد طرح‌های حمل و نقلی پیشنهادی دولت در سال ۱40۱).

– از ۲8 طرح الحاقی به قانون بودجه سال ۱40۱، 12 طرح جدید تعریف شد که در قوانین بودجه گذشته و در لایحه دولت، ردیف بودجه‌ای نداشتند و در واقع بدون انجام مطالعه کافی برای امکان‌سنجی و توجیه‌پذیری، از سال ۱40۱ مشمول دریافت اعتبارات از منابع عمومی دولت شدند.

– از بین طرح‌های الحاقی در سال ۱40۱، 17 طرح به برنامه توسعه حمل و نقل جاده‌ای، 4 طرح به برنامه توسعه حمل و نقل هوایی، 2 طرح به برنامه توسعه حمل و نقل ریلی و 2 طرح نیز به برنامه توسعه خدمات و زیرساخت‌های هواشناسی مربوط است.

– در لایحه بودجه سال ۱40۲، به‌جز یک طرح که در سال ۱40۱ احتمالاً به اتمام رسیده، همه طرح‌های مصوب سال ۱40۱ تکرار شده است. همچنین ۱۲ طرح (شامل ۱0 طرح جدید و ۲ طرح دارای ردیف بودجه) نسبت به قانون سال قبل توسط دولت افزوده شده است،. بنابراین لایحه پیشنهادی دولت در سال ۱40۲، شامل ۳88 طرح عمرانی است که در فرایند تصویب در مجلس هیچ طرحی حذف یا الحاق نشد.

اعتبارات طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای بخش حمل و نقل

از 350 طرح پیشنهادی در لایحه بودجه سال 1401، 349 طرح مصوب شد، اما در فرایند تصویب توسط مجلس، اعتبار هیچ طرحی بدون تغییر باقی نماند، به‌طوری که 36درصد از طرح‌های پیشنهادی مشمول افزایش اعتبار (معادل مبلغ 33.4 هزار میلیارد ریال) و 64 درصد طرح‌های پیشنهادی جهت جبران افزایش داده شده، همگی مشمول کاهش 4 درصدی (معادل 5.6 هزار میلیارد ریال) شدند. طرح‌های الحاقی در مجلس نیز در سال 1401، با 7.1 هزار میلیارد ریال اعتبار تصویب شدند. در نتیجه طرح‌های مصوب بخش حمل و نقل در پیوست یک در سال 1401مجموعاً 34.9 هزار میلیارد ریال افزایش اعتبار نسبت به لایحه داشتند.

در سال 1402، از 388 طرح مصوب، اعتبارات 71 درصد از طرح‌ها بدون تغییر باقی ماند و هیچ طرحی مشمول کاهش اعتبار نشد، اما 29 درصد از طرح‌ها مشمول افزایش اعتبار قابل‌توجهی معادل 43.8 هزار میلیارد ریال شدند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که پراکندگی تغییر اعتبارات طرح‌ها در سال 1401 بیشتر است، به‌طوری که ۱۱ طرح افزایش بیش از 10برابر یافته است، اما در مقابل، مقدار مطلق تغییرات و متوسط تغییر هر طرح در سال 1402بیشتر است.

برنامه توسعه حمل و نقل ریلی

در لایحه بودجه سال 1401، 53 طرح برای برنامه توسعه حمل و نقل ریلی پیشنهاد شد. 44 طرح با 49 درصد از اعتبار برنامه توسعه حمل و نقل ریلی، مربوط به احداث راه‌آهن بود که نزدیک به 99 درصد آن به شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور اختصاص داشت. همچنین 9 طرح با 51درصد از اعتبار این برنامه، مربوط به رفع گلوگاه‌ها، بهسازی و نوسازی ناوگان و ایستگاه‌های راه‌آهن بود که 97 درصد آن به شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران تعلق داشت.

نکته قابل‌توجه در تغییرات این برنامه، توجه مجلس به طرح‌های احداث راه‌آهن به‌جای بهسازی، نوسازی، نگهداری و مقاوم‌سازی ناوگان و مسیرهای ریلی است. به‌طوری که در سال‌های ۱40۱ و ۱40۲ همه افزایش اعتبار مصوب به طرح‌های احداث راه‌آهن اختصاص یافت. شایان‌ذکر است، توزیع اعتبار برنامه توسعه حمل و نقل ریلی بین طرح‌های احداث راه‌آهن در لایحه پراکندگی قابل‌توجهی دارد. به‌طوری که 50 درصد اعتبار مربوط به احداث راه‌آهن تنها به 4 طرح از 44 طرح پیشنهادی در لایحه بودجه سال 1401 اختصاص دارد. این چهار طرح که بیشترین اعتبار از بودجه برآورد شده برای احداث راه‌آهن در لایحه سال‌های 1401 و 1402 دارند به‌ترتیب شامل طرح‌های اتصال اردبیل به شبکه ریلی (18درصد)، احداث و برقی کردن راه‌آهن تهران – همدان – سنندج (13 درصد)، احداث محور جدید راه‌آهن میانه – تبریز (10درصد) و احداث راه‌آهن مبارکه، سفید دشت و شهرکرد (9 درصد) (هستند.

در لایحه بودجه سال 1402، تمام 55 طرح مصوب سال 1401بعلاوه طرح «احداث خط دوم و افزایش ظرفیت و رفع گلوگاه‌های ظرفیتی محور راه آهن بافق سنگان» توسط دولت پیشنهاد شدند.

در سال 1401 بیش از نیمی از افزایش اعتبار بخش ریلی مربوط به طرح‌های استان همدان و در سال 1402 نیز نزدیک به 45 درصد از افزایش اعتبارات بخش ریلی مربوط به دو طرح استان اردبیل و بیش از 20 درصد به طرح راه‌آهن شیراز – بوشهر – عسلویه و خط آنتنی جهرم است. توزیع نامتوازن اعتبارات میان چند طرح در صورت انطباق با اولویت‌های کشور توجیه‌پذیر است، اما در اینکه طرح‌هایی که اعتبارات مصوب مجلس به‌سمت آنها هدایت‌شده، اولویت‌های ریلی کشور باشند، تردید جدی وجود دارد.

در سال 1401، 9 طرح از 53 طرح پیشنهادی و در سال 1402 ، ۳ طرح از 56 طرح پیشنهادی در لایحه تغییر عنوان دادند. دو مورد از تغییر عناوین طرح‌ها، به تغییر طول احداث خط‌آهن انجامیده است. اضافه‌شدن پارس‌آباد به خط ریلی اردبیل طول طرح را از 175 به 425 و اضافه‌شدن اتصال اردبیل به شبکه ریلی سراب طول طرح را از 155 به 225 افزایش داده است.

برنامه توسعه حمل و نقل جاده‌ای

برنامه توسعه حمل و نقل جاده‌ای بیشترین سهم (نزدیک به 60 درصد) از اعتبارات فصل حمل و نقل در قوانین بودجه را دارد و در فرایند بررسی لایحه، بیشترین تغییر اعتبارات (متوسط 27.4 هزار میلیارد ریال) نیز به این بخش اختصاص می‌یابد. در سال 1401، از ۱۲ طرح حمل و نقلی جدید (فاقد ردیف در قوانین بودجه سال‌های گذشته و لایحه بودجه سال 1401) که به لایحه بودجه الحاق شد، تنها ۱ مورد مربوط به برنامه حمل و نقل هوایی و ۱۱ مورد دیگر مربوط به برنامه حمل و نقل جاده‌ای است.

البته برخلاف لایحه بودجه سال 1401، در فرایند تصویب لایحه بودجه سال 1402 طرح جدیدی به لایحه الحاق نشد و هیچ‌یک از طرح‌ها مشمول کاهش اعتبار نشدند. همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، در سال 1401، عنوان 25 طرح از 254 طرح توسعه حمل و نقل جاده‌ای در لایحه بودجه در فرایند تصویب توسط مجلس تغییر داده شد که منجر به افزایش 35 کیلومتر آزادراه و 384 کیلومتر تبدیل راه اصلی به بزرگراه شد. در سال 1402 نیز عنوان ۱۳ طرح از 287 طرح پیشنهادی لایحه، در فرایند تصویب توسط مجلس تغییر کرد که دست‌کم منجر به افزایش 70 کیلومتر بزرگراه و 15 کیلومتر تبدیل راه اصلی به بزرگراه شد.

برنامه توسعه حمل و نقل هوایی

در لایحه بودجه سال 1401، هشت طرح برای توسعه حمل و نقل هوایی پیش‌بینی شد که 5 طرح آن مربوط به احداث یا مشارکت در احداث فرودگاه است (54 درصد از این اعتبارات به فرودگاه رامسر تعلق دارد) و 2 مورد برای خرید و افزایش ظرفیت ناوگان مسافری و یک طرح به تعمیر و تجهیز فرودگاه اختصاص دارد. در فرایند تصویب لایحه بودجه سال 1401، چهار طرح دیگر نیز به این برنامه الحاق شد. لایحه بودجه سال 1402، همان ۱۲ طرح مصوب سال 1401 مطرح شد و اعتبارات این برنامه برخلاف سایر برنامه‌های ذیل فصل حمل و نقل با ۲۱ درصد کاهش نسبت به قانون بودجه سال 1401 پیشنهاد شد.

شایان‌ذکر است در لایحه بودجه سال 1402، طرح احداث فرودگاه بناب به مطالعه فرودگاه بناب تغییر یافت. ضمن اینکه مجموع تغییرات این بخش نشان‌دهنده توجه ویژه به تأمین اعتبار فرودگاه رامسر و شهدای آباده در فرایند تصویب بودجه در سال‌های 1401 و 1402 است.

گفتنی است که از بین چهار طرح الحاق شده به بودجه 1401 طرح احداث فرودگاه شمال فارس (آباده) جدید بود و قبلاً در قانون بودجه ردیف اعتباری نداشت. طراحی این فرودگاه در سال 1374 انجام گرفت، اما به‌دلیل کمبود منابع مالی و در سال‌های بعد به‌دلیل نبود توجیه اقتصادی پیگیری نشد، اما در سال 1401، این طرح در ردیف طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در قانون بودجه قرار گرفت و بودجه هزار میلیارد ریالی برای آن مصوب شد که به‌تنهایی بیش از بودجه 800 میلیارد ریالی پیش‌بینی شده برای کل طرح‌های توسعه حمل و نقل هوایی در لایحه بودجه سال 1401 است.

ضمناً طرح «احداث فرودگاه بناب و تکمیل و توسعه فرودگاه سهند» در قانون بودجه سال 1401 با سال شروع ۱400 مصوب شد، درحالی‌که در قانون بودجه سال ۱400، جزء ردیف‌های اعتباری پیوست ۱ قرار نگرفته بود. با وجود فرودگاه سهند در 10 کیلومتری شهر بناب و فرودگاه شهید مدنی تبریز در 125 کیلومتری شهر بناب، اختصاص ردیف اعتباری برای احداث فرودگاه بناب قابل تأمل است.

برنامه توسعه حمل و نقل دریایی و بنادر

در سال‌های 1401 و 1402، تنها سه طرح در برنامه‌های احداث، بهسازی و ساماندهی بنادر صیادی برای توسعه حمل و نقل دریایی و بنادر پیشنهاد و مصوب شد. عمده طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای برای توسعه بنادر و حمل و نقل دریایی توسط منابع داخلی سازمان بنادر و دریانوردی تأمین می‌شود. اطلاعات طرح‌های توسعه‌ای، ازجمله طرح‌های عمرانی حمل و نقل دریایی که از منابع داخلی سازمان یا شرکت‌های دولتی تأمین می‌شود، طی لایحه در اختیار مجلس قرار نمی‌گیرد، اما گفتنی است که اعتبارات این برنامه در لایحه پیشنهادی دولت در سال 1402، رشد قابل‌توجه 50 درصدی نسبت به قانون سال 1401 (معادل 1.3 هزار میلیارد ریال افزایش) داشت و با وجود این، اعتبار آن در فرایند تصویب به لایحه سال 1402نیز مشمول افزایش شد.

برنامه برنامه‌ریزی، راهبری و نظارت

برنامه‌ریزی، راهبری و نظارت با وجود اینکه اهمیت اساسی در حل مسائل حمل و نقل و ارتقای بهره‌وری دارد، کمترین سهم (5.2 درصد) از اعتبارات فصل حمل و نقل را دارد. نکته قابل‌توجه در این برنامه، کاهش اعتبار پیشنهادی دولت برای این برنامه در سال 1402 نسبت به لایحه بودجه سال 1401 و تصویب بدون تغییر این اعتبار در مجلس با وجود تورم سالیانه است.

اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای ردیف‌های متفرقه

در لایحه بودجه سال 1402 ، سه ردیف متفرقه جدید نسبت به قانون سال 1401، پیشنهاد شد که دو مورد بدون تغییر مصوب گردید، اما ردیف «اجرای طرح‌های آیین‌نامه مدیریت ایمنی حمل و نقل و سوانح رانندگی» با 50 درصد (معادل 5 هزار میلیارد ریال) کاهش مصوب شد که با توجه به آمار فزاینده تلفات سوانح رانندگی در کشور در سال‌های اخیر، محل سؤال است.

حمل و نقل بین‌الملل و لجستیک

موضوع ارتقای عملکرد ترانزیت زمینی، توسعه حمل و نقل بین‌الملل و تاسیس مراکز لجستیک در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه و در احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشو ر مطرح شده است. بنابراین، انتظار مسیر وجود تکالیفی جهت اجرای برنامه‌های توسعه و زمینه‌سازی برای ارتقای حمل و نقل بین‌الملل و لجستیک در قوانین بودجه سنواتی تعریف شود.

در این رابطه، در لایحه بودجه سال 1401 تنها دو حکم توسط دولت پیشنهاد شد که از میان آن، موضوع اصلاح و افزایش مسیرهای پروازی به تصویب مجلس نرسید و فقط موضوع تأمین یارانه سوخت هواپیماهای باری حامل محصولات کشاورزی مصوب شد. در لایحه سال 1402 نیز هیچ حکمی توسط دولت در رابطه با حمل و نقل بین‌الملل و لجستیک پیشنهاد نشد. دو حکم تأمین زیرساخت لجستیکی برنامه تجارت کشور – کالایی و الزام گمرک به تجهیز گمرکات استان‌های مرزی به دستگاه بازرسی پرتونگاری به‌ترتیب در سال‌های 1401 و 1402 توسط مجلس به لایحه بودجه الحاق شد.

ایمنی

در سال 1402، اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای برنامه ترمیم، بهسازی و ایمن‌سازی راه‌ها، 72.6 درصد افزایش یافت که بخش عمده آن (معادل 8.7 هزار میلیارد ریال) مربوط به اصلاح نقاط حادثه‌خیز و ایمن‌سازی است. با این حال، در جدول 9 لایحه بودجه سال 1402، 10هزار میلیارد ریال نیز اعتبار برای اجرای طرح‌های آیین‌نامه مدیریت ایمنی حمل و نقل و سوانح رانندگی پیش‌بینی شده بود که در فرایند تصویب در مجلس، به 5 هزار میلیارد ریال کاهش یافته است.

با توجه به موارد فوق، درباره اضافه کردن تعداد طرح‌های حمل و نقل دارای ردیف بودجه یا تغییر در عنوان آنها باید به این نکته توجه داشت که در حال حاضر متوسط سن طرح‌های حمل و نقلی موجود در پیوست یک قانون بودجه سال 1402 برابر با 14.5 سال است. با فرض‌های بسیار خوشبینانه‌ای ازجمله به‌هنگام بودن برآورد اعتبارات مورد نیاز برای اتمام طرح‌ها در قانون بودجه سال 1402، تخصیص صد درصد اعتبارات مصوب پروژه‌ها در سال‌های آینده (در 10 سال گذشته به طور میانگین 70 درصد اعتبارات مصوب طرح‌ها تخصیص داده شده است) و رشد اعتبارات پیش‌بینی شده این بخش در قوانین بودجه سالیانه متناسب با تورم سالیانه هزینه‌های اجرای طرح‌ها، آنگاه اتمام طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای بخش حمل و نقل دست‌کم به 16.5 سال زمان نیاز خواهد داشت. هرچند، برآوردهای به‌هنگام شده و واقع‌بینانه از اعتبارات مورد نیاز برای اتمام طرح‌های این بخش در قانون بودجه، نشان می‌دهد با روند موجود، اتمام همه این طرح‌ها بیش از 30 سال زمان نیاز دارد. این در حالی است که در پیوست یک قانون بودجه سال 1402، دورترین سال اتمام طرح‌های حمل و نقلی سال 1408 ذکر شده است که بسیار گمراه‌کننده است.

از سوی دیگر، باید توجه داشت که طولانی شدن زمان اجرای طرح‌ها، علاوه‌بر ایجاد بدبینی در افکار عمومی نسبت به کارآمدی مدیریت سرمایه‌های ملی در کشور، موجب افزایش هزینه طرح‌ها و از دست رفتن منافع پیش‌بینی‌شده برای آنها خواهد شد، بنابراین در شرایط فعلی که آغاز تا اتمام پروژه‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای موجود بخش حمل و نقل به‌طور متوسط در حالت خوشبینانه حدود 23 سال (به‌طور واقع‌بینانه بیش از 30 سال) به طول می‌انجامد، باید از اضافه کردن طرح‌های جدید (اعم از اضافه کردن ردیف یا تغییر در عنوان ردیف‌های موجود) در قوانین بودجه سالیانه به‌طور جدی پرهیز و در این زمینه مراقبت شود.

میانگین تغییرات دو سال	1402			1401			عنوان برنامه	فصل
	درصد تغییر	قانون	لایحه	درصد تغییر	قانون	لایحه
1.77	0.83	۱8.۱۱8.69۳	۱7.968069۳	2.71	۱5.4۳7.۳۳7	۱5.0۳0.560	جمع فصول
1.77	0.83	۱8.۱۱8.69۳	۱7.968.69۳	2.71	۱5.4۳7.۳۳7	۱5.0۳0.560	برنامه حمل و نقل شهری و روستایی	توسعه خدمات شهری، روستایی و عشایری
18.39	17.67	۲90.8۲۱.۲۲7	۲47.۱54.7۲7	19.12	۲۱4.80۳.4۲۲	۱80.۳۲6.۱45	جمع فصل	حمل و نقل
1.11-	0	۲.659.6۳5	۲.659.6۳5	2.22-	۲.4۱9.۳44	۲.474.۳00	برنامه توسعه خدمات و زیرساخت هواشناسی
7.50	7.57	82.398.000	76.598.000	7.42	63.292.573	58.921.430	برنامه توسعه حمل و نقل ریلی
23.08	17.84	۱7۳.05۲.09۲	۱46.85۲.09۲	28.31	۱۲9.678.5۲8	۱0۱.06۲.7۱5	برنامه توسعه حمل و نقل جاده‌ای
104.03	21.33	۲.۲75.000	۱.875.000	186.73	۲.۳69.۱7۲	8۲6.۲80	برنامه توسعه حمل و نقل هوایی
13.65	15	4.600.000	4.000.000	12.30	۲.645.654	۲.۳55.890	برنامه توسعه حمل و نقل دریایی و بنادر
11.55-	0	470.000	470.000	23.09-	۳70.464	481.690	برنامه‌ریزی، راهبری و نظارت
35.66	72.56	۲5.۳66.500	۱4.700.000	1.24-	۱4.0۲7.687	۱4.۲0۳.840	برنامه ترمیم، بهسازی و ایمن‌سازی راه‌ها