کوچک‌ترین تغییر در شیوه حمل‌ونقل بین‌المللی یک کشور با کشوری دیگر می‌تواند، معادلات ترابری بین آنها را زیر و رو کند. هنگامی که ترکمنستان در دوران کرونا ابتدا مرزهایش را روی ناوگان ایرانی بست و بعد از مدتی باز کرد، توابعی برای آن قرار داد که معادله حمل‌ونقلی دو کشور را از تعادل خارج کرده و دغدغه‌ای بزرگ برای شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ایرانی به وجود آورده است؛ به نحوی که اکنون نه‌تنها بیم زمینگیری ناوگان ایرانی در این حوزه پررنگ شده، بلکه به‌واسطه تعویض یدک و نیمه‌یدک، محموله‌های بارگیری نیز از پوشش بیمه خارج می‌شود و بر بار مسئولیت شرکت‌های حمل‌ونقلی می‌افزاید.

محمداحمد آخوندنژاد در یادداشتی برای ترابران نوشت که در دوران کرونا، شرایطی بسیار سخت و طاقت‌فرسا بر فعالان اقتصادی به‌ویژه در زمینه تردد فعالان حمل‌ونقل بین‌المللی جاده‌ای به کشورهای همسایه مستولی شد که پیامدهای آن همچنان گریبانگیر این بخش است. اما من می‌خواهم در این مجال به مسائل مرتبط با مرزهای همجوار استان خود با ترکمنستان بپردازم. کشوری که در مراودات حمل‌ونقلی خود با ایران چه قبل از دوران کرونا و چه بعد از آن، انعطاف کمی از خود نشان داده است. ترکمنستان در دوره کرونا در ابتدا همه مرزهای مشترک خود را با ایران را بست و بعد از مدتی، حمل ترانشیپمنت و تعویض نیمه‌یدک و یدک را مجاز اعلام کرد، اما حالا که بیش از یک سال از قانونی شدن حمل یکسره می‌گذرد؛ متاسفانه حمل یکسره ناوگان ایرانی به علت نابرابری و ناترازی دریافت عوارض فی‌مابین رو به کاهش بوده و به یکی از دغدغه‌های بزرگ شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی و رانندگان تحت پوشش تبدیل شده است.

ماجرا از اینجا آغاز شد که ایران از ناوگان ترکمن 160 دلار عوارض دریافت می‌کند و در مقابل، ترکمنستان از ناوگان ایرانی به‌صورت رسمی و غیررسمی حدود 400 دلار عوارض می‌ستاند. به این ترتیب، بیم آن می‌رود که تداوم این نابرابری 250 دلاری در سرویس حمل، باعث زمینگیر شدن ناوگان ایرانی شود؛ زیرا همین الان نیز شرکت‌های حمل‌ونقلی که با ترکمنستان مراوده دارند، فعالیتشان به نحو چشمگیری کاهش یافته و از ناوگان تهی شده‌اند.

در این نبرد نابرابر شرکت‌های ایرانی و ترکمنستانی، باید بگوییم که شرکت‌های حمل‌ونقل ترکمنستانی نه‌تنها به سوخت ارزان دسترسی دارند، بلکه ارزش ناوگان در آن کشور بسیار نازل‌تر از ایران است، به‌صورتی که با مبلغ 30 درصد قیمت کشنده در ایران به‌راحتی می‌توان مشابه آن را در ترکمنستان خریداری کرد. یکی دیگر از عوارض پایین‌تر بودن عوارض پرداختی رانندگان ترکمن این است که باعث شده ناوگان ایرانی یارای رقابت و قدرت چانه‌زنی با طرف مقابل را نداشته باشد؛ بنابراین لازم است وزارت امور خارجه و دستگاه دیپلماسی اقتصادی کشور در زمینه یکسان‌سازی اخذ عوارض طرفین اقدامی اساسی و عاجل انجام دهند و از طریق رایزنی با مسئولان کشور مقابل حمل یکسره را در اولویت اهداف خود قرار دهند و آن را بر امور دیگر مقدم بشمارند.

مشکل دیگر آن است که در صورت تعویض یدک و نیم‌یدک برای تردد در خاک کشور ترکمنستان، به علت جابه‌جایی کشنده، کالای بارگیری شده قابلیت بیمه ندارد و شرکت‌های بیمه در صورت وارد آمدن سانحه از پرداخت خسارت امتناع می‌کنند و این امر شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی را با ریسک‌های فراوانی مواجه ساخته است.

در آخر نیز باید یادآوری شوم که تسهیل در صدور روادید برای مدیران شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی فعال با ترکمنستان یکی از مشکلات قابل طرح است که تاکنون اجرایی نشده است، بنابراین از دستگاه دیپلماتیک کشور انتظار می‌رود که این موضوع را نیز در فهرست موارد مطرح شده در نشست‌های دوجانبه خود قرار دهند.