در واپسین روزهای آبان ماه، علی وکیلی، مدیرکل دفتر واردات گمرک ایران در نامه‌ای به گمرکات سراسر کشور بلامانع بودن واردات تریلر یخچالدار را ابلاغ و اعلام کرد که تا اطلاع ثانوی، واردات تریلرهای یخچالدار مستعمل با حداکثر ۵ سال سن، از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، انگلیس، ژاپن یا کره جنوبی منعی نخواهد داشت. در این نامه رعایت 6 شرط برای انطباق تریلرهای یخچالدار مستعمل الزامی شده بود که از جمله آنها، فاقد هرگونه عیوب در شاسی و بدنه مطابق الزامات چک لیست استاندارد و تعهد واردکننده مبنی بر پذیرش همه مسئولیت‌های مترتب از واردات تریلرهای موضوع و ارائه خدمات پس از فروش، انجام معاینه فنی در مراکز معتبر قبل از شماره‌گذاری وفق ضوابط و مقررات جاری است. عبدالله خانعلی، رئیس هیئت مدیره انجمن رانندگان کامیونهای یخچالدار استان تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار ترابران، انتقاداتی را درباره چگونگی آزادسازی مشروط واردات تریلر یخچالدار مطرح می‌کند و می‌گوید این تصمیم ناشی از ناآگاهی مسئولان از تعداد واقعی کامیونهای یخچالدار در کشور است.
عبدالله خانعلی اجرای واردات کامیونهای یخچالدار دست‌دوم را ناشی از ضعف و سوءمدیریت سازمان راهداری دانست و افزود: «متاسفانه هر کسی هر جایی می‌نشینند می‌گوید که تریلی یخچالدار نیست و ما تریلی یخچالدار نداریم. در صورتی که سازمان راهداری به‌عنوان متولی حمل‌ونقل هیچ آماری از هیچ‌یک از نیمه‌یدک‌های فعال در کشور ندارد. ما بارها گفته‌ایم که بررسی کنید و ببینید که چه تعداد از کامیون یخچالدار سند و پلاک‌دار و قانونی هستند و چه تعداد بدون سند هستند. از طرف دیگر، مناطق تجمع، کار و محلشان را بررسی کنید که یک اطلاعات مشخص از این‌ها داشته باشید اما متاسفانه تا به امروز ما نتیجه مشخصی دریافت نکردیم.»
او ادامه داد: «با توجه به اینکه از سال 80، شرکت‌های تولیدی صنعتی مانند ماموت، مایان کوگل، مارال، مهران سرد، رخش، سایپا و باقی شرکت‌ها، تریلی سه‌محور با استانداردهای روز دنیا با همه نوع کاربری تولید می‌کنند و پلیس راهور هم آنها را پلاک می‌کند، سازمان راهداری هیچ مکانیسمی ندارد برای اینکه بداند در این مملکت چند تریلی و با چه کاربردی فعالیت می‌کنند، فقط می‌گوید من 150 تا 155 هزار کشنده دارم، پس حتماً 155 هزار تریلی هم دارم.»
خانعلی با اشاره به اینکه بار کامیونهای یخچالدار حساس و خراب‌شدنی است، تصریح کرد: «متاسفانه هیچ مدیریتی هم از طرف اتاق بازرگانی وجود ندارد که به اشخاص بگوید شما اگر می‌خواهید صادرات یا وارداتی انجام بدهید، 10، 20 روز یا یک ماه جلوتر ناوگانتان را تهیه کنید و با شرکت یا راننده‌ای صحبت کنید و بگویید در چه روزی نیاز به یخچال وجود دارد. وقتی چنین روندی را دنبال نمی‌کنند، افراد مختلف به محض اینکه با نبود ناوگان مواجه می‌شوند، فوراً نامه‌ای به وزارت صنعت و معدن می‌زنند که ما تریلی یخچالدار نداریم، حتی این نامه‌ها به سازمان راهداری هم ارسال نمی‌شود.»
رئیس هیئت مدیره انجمن رانندگان کامیونهای یخچالدار استان تهران افزود: «برخی می‌گویند تریلی‌های یخچالدار ما کیفیت ندارد، در صورتی که در این ماشین‌ها نکته مهم موتور آنهاست که هیچ یک موتور ایرانی ندارند، بلکه همه موتورها آمریکایی و ایرلندی هستند و از اروپا وارد می‌شوند. در بحث اتاق هم اگر اتاق‌ها بی‌کیفیت باشد، نهایتاً اتاق باکیفیت تریلی ساعتی یک بار روشن می‌شود، ولی اتاق ماموت مثلاً ساعتی 10 بار روشن می‌شود، یعنی استهلاک موتور و مصرف سوختش برای راننده و مالک ناوگان بالاست.»
شرط بی‌منطق و ناشدنی
خانعلی با بیان اینکه یکی، دو بار از سازمان توسعه و صادرات من را دعوت کردند: «به ما گفتند هر کسی جلوی وزیر ما را می‌گیرد و می‌گوید تریلی یخچالدار نداریم و وزیر ما الان به این صرافت افتاده که اجازه بدهد تریلی یخچالدار وارد شود. ما هم گفتیم از این موضوع که جنس باکیفیت به این مملکت بیاید، استقبال می‌کنیم، اما گفتند ما به شرطی این اجازه را می‌دهیم که شما یک تریلی یخچالدار وارداتی بیاورید و یکی هم از شرکت‌های داخلی بخرید. گفتیم اینکه به درد ما نمی‌خورد، چون ما برای راننده‌هایمان می‌خواهیم و راننده ما یک کشنده دارد که فقط یک تریلی می‌تواند پشت آن ببندد. اینجا مانند کشورهای اسکاندیناوی مانند دانمارک، سوئد، نروژ و استرالیا نیست که من بتوانم 2 یا 3 تریلی ببندم، بنابراین چون به کارمان نمی‌آمد، ورود نکردیم.»
او خاطرنشان کرد: «اکنون واردات کامیونهای یخچالدار را به انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ایران سپرده‌اند تا آنها هم از شرکت‌ها بخواهند که این کار را انجام دهند. در ابتدا فکر کردند که از این واردات استقبال زیادی می‌شود و گفتند مجوز ورود 10هزار تریلی دارید و جزء بودجه سال 1401 است، بعد دیدند سه ماه تا اتمام سال مانده و خبری نشده، بنابراین تصمیم گرفتند این کار را به بودجه سال 1402 ببرند.»
خانعلی افزود: «از طرف دیگر، به صورت آزمایشی، 10 هزار تریلی را تبدیل به 1000 تریلی کردند و اجازه واردات هزار کامیون را از کشورهای اروپایی، ژاپن و… دادند، اما حرفی از آن‌که شما باید در ازای یک تریلی وارداتی باید یکی هم از کارخانه‌های تولید داخل خریداری کنید در هیچ‌کجا قید نشده است. من فکر می‌کنم شاید این طرح را کارخانه ماموت داده باشد تا فروش خودش را بالا ببرد یعنی وقتی من یک ثبت سفارش می‌کنم که مثلاً 10 تریلی یخچال بیاورم، ابتدا باید 10 تا از ماموت بخرم و بعد 10 ثبت سفارش انجام بدهم.»
او با انتقاد از اینکه امتیاز واردات را هم فقط به شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی دادند، توضیح داد: «گفته شد که ما اجازه واردات بیش از 20 کامیون به هر شرکت نمی‌دهیم و بیش از 50 شرکت هم ثبت‌نام نمی‌کنیم. در صورتی که به نظرم بعید است حتی 5 شرکت هم ثبت‌نام می‌کنند زیرا شرکت برای خودش کشنده نمی‌خرد، چه برسد به تریلی؛ او می‌خواهد آن را بخرد و به راننده بفروشد. در این صورت، چرا اجازه نمی‌دهند مصرف‌کننده واقعی بیاورد؟!»
او ادامه داد: «در این طرح باید امکانی پیش‌بینی شود که راننده هم بتواند کامیون وارد کند، اما می‌گویند ما نمی‌توانیم به راننده کارت بازرگانی بدهیم. می‌گوییم چطور می‌توانید به یک پیرزن یا بچه 4 یا 5 ساله در یک روستا کارت بازرگانی بدهید تا تعداد زیادی دستگاه پورشه بیاورد، اما نمی‌توانید به راننده حتی یک کارت بازرگانی موقت بدهید یا مثلاً یک پروانه یک‌بار مصرف و… تا من به‌عنوان راننده، خودرویی را که برای کار خودم نیاز دارم وارد کنم.»
به اندازه کافی تریلر یخچالدار داریم
خانعلی با اشاره به اینکه در کل، برای اجرای این طرح خوشبین نیست، گفت: «ممکن است شرکت‌ها در ابتدا برای واردات هجوم آورند، اما وقتی به واقعیت نزدیک می‌شوند، متوجه می‌شوند که واردات این تریلی یخچالدار چه محدودیت‌هایی دارد، چون در درجه اول کشنده نیست که به درد همه بخورد، بعد کاربری‌اش چادری نیست که برای همه نوع باری مناسب باشد، چون یخچال است و کاربری‌اش محدودیت دارد و فقط به درد راننده‌ای می‌خورد که کار یخچالی انجام می‌دهد. بعد هم ما الان در ایران از نظر کامیون یخچالدار اشباع هستیم. الان تریلی‌های یخچال ما خیلی‌هایشان تریلی‌هایشان را باز می‌کنند، چون نه فاصله قیمتی کرایه‌ها مقرون‌به‌صرفه هست، نه بار آنچنانی هست که فرد بخواهد یخچال بخرد یعنی هر کسی که می‌خواسته تا الان خریده است.»
او با اظهار تاسف از اینکه چیزی به‌عنوان مدیریت در ایران معنا و مفهومی ندارد، گفت: «وقتی فردی که می‌خواهد چندین تریلی کیوی، کاهو و … صادر کند، اول کاهو را از زمین می‌چیند و بعد دنبال ماشین می‌گردد، این دیگر نامش تجارت و مدیریت نیست. این موضوع را باید اتاق بازرگانی یا هر متولی دیگری مدیریت کند و به این صادرکننده یا واردکننده بگوید که حمل‌ونقل را نباید بدون اطلاع قبلی انجام بدهید.»
در محاسبه‌تان حقوق راننده کجاست؟
خانعلی با اشاره به اینکه مسئولان یکی از اهداف واردات را پایین آوردن کرایه حمل اعلام کرده‌اند، تصریح کرد: «من به معاون وزیر سازمان صمت گفتم پس تکلیف کشنده و راننده‌اش چیست؟ راننده در مبلغ کرایه هزینه فعالیت و سود کارش را محاسبه می‌کند، وجود تریلی که به‌تنهایی نمی‌تواند نرخ‌شکنی کند. چنین عملکردهایی به قدری غیرکارشناسی است که واقعاً جای تعجب دارد.»
او افزود: «بالاخره باید به یک مرجع استناد شده و آن مرجع اعلام کند این وسیله‌ای که شما می‌خواهید در ایران نیست. مانند بوژی سنگین‌کِش که در اروپا هست و ما نداریم، اما در ایران چنین کمبودی در زمینه یخچال نیست. تاکنون کسی به ما مراجعه نکرده که بگوید ماشین می‌خواهم و ما گفته باشیم نداریم. کارخانه‌ها هم یخچالدار تولید می‌کنند، هرچند درجه یک نیست، اما درجه دو و سه هست.»
رئیس هیئت‌مدیره انجمن رانندگان کامیونهای یخچالدار استان تهران یادآور شد: «اگر مصرف‌کننده واقعی واردات را انجام دهد، بازار خودش متعادل می‌شود. متاسفانه بعد از انقلاب می‌خواهند همه‌چیز را علی‌الخصوص مسائل اقتصادی را با دستور پیش ببرند، گمرک شرایط خودش را گفته که خوب است، اما این مشکلی که می‌گویند از تولیدات داخلی هم باید استفاده کنید نادرست است، اگر تولید داخلی کیفیت مطلوب را دارد، معنایی ندارد که شما بخواهید واردات انجام بدهید.»
او ادامه داد: «از طرف دیگر، ما الان 8000 تریلی یخچالدار در ایران داریم و می‌گوییم در بهترین حالت، باید در 10 سال این تریلی‌ها تبدیل به احسن شوند. یعنی سالانه 800 تریلی باید نوسازی شوند. آیا کارخانه‌های ما می‌توانند سالی 800 دستگاه تولید داشته باشند؟ خیر. پس بهتر است این واردات به نوسازی یخچال‌هایی که در داخل کشور است اختصاص پیدا کند.»
خانعلی خاطرنشان کرد: «آقای مهندس هدایتی به ما نامه‌ای زدند و گفتند روسیه از ما سالیانه 5000 دستگاه تریلی خواسته که صادرات آن را جابه‌جا کنیم. ما موافقت کردیم. گفتند ماشین دارید؟ گفتم اگر پای قرارداد برسد، داریم، ولی بعد به شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی اعلام کردند که حتی یک نفر هم اعلام آمادگی نکرد. طبیعی هم هست، چون ماشین متعلق به راننده است و این‌ها هم نمی‌توانند روی آن تصمیم بگیرند.»
رئیس هیئت‌مدیره انجمن رانندگان کامیونهای یخچالدار استان تهران در پاسخ به این پرسش که اکنون چه تعداد تریلی یخچالدار داریم، تصریح کرد: «ما هم نمی‌دانیم. وقتی هم می‌پرسیم، یکی می‌گوید 70 درصد، یکی می‌گوید 60 درصد، دیگری می‌گوید 90 درصد و… اما همه این حرف‌ها بیهوده است، شما زمانی می‌توانید عدد داشته باشید و درصد را محاسبه کنید که کل دارایی‌تان را شمارش کرده باشید و بگویید مثلاً 100 هزار یا 200 هزار تریلی داریم و فرضاً این تعداد دستگاه سند دارد و این تعداد ندارد. الان یک نفر مالک کشنده ممکن است 3 یا 4 تریلی داشته باشد، سازمان از کجا می‌داند چند تریلی دارد؟»
او ادامه داد: «اکنون تاجری که قصد دارد صادرات تره‌بار یا مواد غذایی، گوشت، مرغ و … انجام بدهد. باید به کجا مراجعه کند؟ به کدام سایت آماری می‌تواند برود و ببیند چه تعداد تریلر یخچالدار داریم؟ اگر جایی هست شما به من هم بگویید، من که ندیده‌ام. اینجا هم صادرکننده، هم واردکننده و هم مصرف‌کننده در بلاتکلیف هستند.»
بارهایمان را دو دستی تقدیم رقبا کرده‌ایم
خانعلی خاطرنشان کرد: «موضوع دیگر هم این است که وقتی به چنین مشکلاتی می‌خورند بار را به کامیونهای ترک می‌دهند که بارش از ترکیه یا اروپا را در ایران خالی کرده و می‌خواهد خالی برگردد! گازوئیل مجانی هم از ایران می‌زند و بنابراین با کرایه مناسبی بار را به صاحبان کالای ایرانی حمل می‌کند. از طرف آذربایجان هم ماشین‌های آذربایجانی هستند. حتی ایرانی‌ها تعدادی از ماشین‌های آذربایجانی را خریداری کرده‌اند و بارشان را از این طریق حمل می‌کنند. طرف عراق هم ماجراهای خودش را دارد و عراقی‌ها تا عمق خاک ایران می‌آیند، بار می‌زنند و می‌روند، خب همه این‌ها از نواقص عملکرد سازمان راهداری است.»
او ادامه داد: «طبق آمار سازمان راهداری، در سال گذشته، چیزی حدود 22 هزار دستگاه تریلی یخچالی صادراتی از مرز آستارا وجود داشته، خب این 22 هزار دستگاه چطور جابه‌جا شده است؟ مسلماً روس‌ها که به جیرفت، جهرم، کازرون، شیراز و… نرفته‌اند. پس وقتی 22هزار ماشین فقط در این مرز جابه‌جا شده، یعنی 22 هزار ماشین ایرانی بوده که این بارها را حمل کرده است. خب آمار این‌ها کجاست؟ سازمان راهداری هر سال سالنامه چاپ می‌کرد که خوشبختانه جدیداً آن را هم جمع کرده، اما سال‌های قبل هم که منتشر می‌کرد ابداً دقیق و مستند نبود. مثلاً سال 93، 22 تریلی یخچال درج شد، سال 94، تبدیل به 15 دستگاه شد، سال 96، 11 دستگاه و سال 98، فقط 7 دستگاه مانده بود!»
خانعلی با تاکید بر اینکه ما اصلاً تریلی مدل 80 در جاده‌هایمان نداریم، توضیح داد: «دیگر آن تریلی‌ها یخچالش پوسیده و کسی به آنها بار نمی‌دهد. الان مدل‌های یخچال ما همه از 90 به بالاست. چون بدنه یخچال‌های ایرانی فلزی است، داخلش هم همیشه رطوبت دارد و خودبه‌خود می‌پوسد. بیرونش هم ورق آهنی است و باران و آفتاب می‌خورد و می‌پوسد و آن‌قدر ماندگاری ندارد که بخواهد سالیان متمادی کار کند،. پس خیلی زود بازسازی می‌شود اما با توجه به اینکه همه این‌ها سند دارند ما از سازمان راهداری خواهش کردیم که برای این‌ها کارت هوشمند صادر کنند. زمان دکتر قربانی (معاون حمل‌ونقل سازمان) ایشان توجیه شدند و بخشنامه‌اش را زدند، اما اجبار و الزامی نگذاشتند. خب وقتی چیزی را اجبار نمی‌کنید، طرف مقابل هم تمایلی ندارد که به شما آمار بدهد.»
