در نوروز 1402، فاصله و شکاف طبقاتی چهره کریه خود را بیشتر از همیشه به رخ کشید. امسال قدرت خرید و سفر در طبقه متوسط و پایین‌تر آنچنان افت کرده که هم حسرت سفر داخلی به دل بسیاری از خانواده‌های ایرانی ماند و هم هتل‌های فراوانی در انتظار مسافر چشمشان به در خشک شد. براساس آمار، در تعطیلات نوروز امسال بخش زیادی از هتل‌های 4 و 5 ستاره تکمیل شد، درحالی‌که بیشتر هتل‌های 2 و 3 ستاره خالی ماندند. از طرف دیگر، سکونت در مراکز اقامتی غیررسمی افزایش یافت و شاهد رشد استفاده از چادرخوابی و خانه‌های اجاره‌ای در سفرهای خانوادگی و گروهی بودیم. دکتر جمشید حمزه‌زاده، رئیس جامعه هتلداران ایران و مدیر شرکت سرمایه‌گذاری گروه هتل‌های پارس، از وضعیت وخیم ‌هتلداران و بی‌تدبیری مسئولان دولتی برایمان توضیحاتی داده است.

جمشید حمزه‌زاده، رئیس جامعه هتلداران ایران در گفت‌وگو با ترابران گفت: «ما از زمان وقوع سیل در نوروز سال 98 تا به امروز در صنعت گردشگری به مشکلات پیچیده‌ای ازجمله اعتراضات آبان 98‏، سقوط هواپیمای اوکراین و شیوع ویروس کرونا دچار شدیم. بعد از کرونا هم در حالی که شرایط رو به‌ بهبود می‌رفت، جریانات اجتماعی اخیر پیش آمد و باعث شد طی این چند سال، مجموعاً 85 درصد تورهای کشورهای آمریکایی و اروپایی و 50 درصد تورهای سایر کشورها لغو شوند.»

او درباره ضریب اشغال هتل‌ها در نوروز 1402 گفت: «متاسفانه مسافران هتل‌رو بسیار کم شده‌اند و روزبه‌روز هم از تعداد آنها کاسته می‌شود. نوروز امسال علی‌رغم افزایش هزینه‌ها و تشدید تورم در کشور، هتل‌ها در ایام نوروز به‌هیچ‌وجه افزایش نرخ نداشتند‎؛ با این حال براساس آمار، مسافران در دو هفته آغازین سال نسبت به سال گذشته 12 درصد کمتر در هتل‌ها اقامت داشته‌اند.»

او علت این کاهش استقبال را افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم دانست و افزود: «البته امسال سفرهای زیادی اتفاق افتاد، ولی مسافران عمدتاً در خانه‌های اجاره‌ای، منزل اقوام و مدارس اسکان داشتند. در این میان برخی از استان‌ها از این نظر بیشتر آسیب دیدند، مثل استان قم که تا 50 درصد و استان یزد که تا 40 درصد با کاهش مسافر برای اقامت در هتل‌ها روبه‌رو شدند.»

حمزه‌زاده با ابراز خرسندی از تصمیمات سیاسی اخیر در زمینه گسترش روابط با کشورهای دیگر یادآور شد: «به نظر می‌آید وضعیت رو به بهبودی است، مخصوصاً بعد از توافق ایران با عربستان شاهد تغییر رویکرد کشورهای حوزه خلیج‌فارس در زمینه ورود گردشگر به ایران هستیم که عمدتاً با قصد سفر زیارتی به مشهد یا قم یا به قصد سفر تفریحی به شمال کشور می‌روند. اخیراً از عربستان و بحرین چندین هیئت توریستی وارد کشور شده‌اند و مذاکراتی برای افزایش تعداد پروازها و تورها به ایران داشته‌اند که تاثیر بسیار مثبتی دارد، البته همچنان در بخش تورهای اروپایی و امریکایی مشکل داریم و آمارشان به‌شدت پایین است.»

او با اشاره به اینکه وقتی حوادث غیرمترقبه مانند سیل رخ می‌دهد، دولت بخشی از زیان کشاورزان را جبران می‌کند، تصریح کرد: «با ایجاد فضای بحرانی و ناپایدار در کشور، فعالان و سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری بدون اینکه نقشی در ماجرا داشته باشند، بسیار متضرر می‌شوند، بنابراین انتظار می‌رود دولت بخشی از این زیان را جبران کند، اما تاکنون توجهی به این موضوع نشده است. اساسا همه دولت‌ها هیچ توجهی به صنعت گردشگری ندارند و تغییر دولت‌ها هم هیچ تفاوتی برای ما ایجاد نمی‌کند. بنابراین، فعالان گردشگری خودشان باید گلیم خود را از آب بیرون بکشند.»

این مدرس دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: «ما دیگر توقع حمایت مالی از دولت نداریم، ولی حداقل از طریق تغییر سیاست‌گذاری‌ها در روابط بین‌المللی می‌توانند به ما کمک کنند، زیرا هر چقدر روابط ما با کشورهای مختلف بهتر باشد، گردشگری رونق بیشتری می‌گیرد و برعکس، هر چقدر روابط تیره و تار باشد، اولین بخشی که بلافاصله آسیب می‌بیند، گردشگری است.»

او بیان اینکه شهر اردبیل به‌عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو در سال 2023 تعیین شده و چنین فعالیت‌هایی می‌تواند در شناساندن ظرفیت‌های ایران و دوستی بیشتر با کشورهای دیگر نقش بزرگی بازی کند، توضیح داد: « این رویداد در 7 اردیبهشت، طی مراسمی با حضور وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو)، سفرای کشورهای عضو اکو، رئیس موسسه فرهنگی اکو، سفرای کشورهای صربستان و چین، نماینده سفارت رومانی، کارشناسان حوزه گردشگری و … برگزار شد.»

انتظارات برآورده‌نشده

رئیس جامعه هتلداران ایران، درباره ارزیابی عملکرد عزت‌الله ضرغامی در مسند وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: «آقای ضرغامی در هیئت دولت نفوذ دارد و می‌تواند به کمک این نفوذ، از منافع صنعت دفاع کند، ولی متاسفانه تاکنون انتظارات ما برآورده نشده است. توقع ما این است که کمک‌های بلاعوض برای فعالانی که آسیب 100 درصد دیدند اختصاص یابد یا تفویض اختیارات به بخش خصوصی صورت بگیرد یا تسهیلات بانکی برای ساخت هتل‌ها ارائه شود، چون هتل‌های خوبی در کشور در حال ساخت است.»

او افزود: «گردشگری ماهیتی فرابخشی دارد و بخش دولتی و بخش خصوصی باید دست به دست هم بدهند و اگر یکی از سازمان‌ها همکاری نکند، این زنجیره از هم گسسته می‌شود و همه آسیب می‌بینند.»

رئیس جامعه هتلداران ایران درباره اظهارنظر وزیر گردشگری درباره لزوم اعطای سیم کارت بدون فیلتر به گردشگران خارجی گفت: «آقای ضرغامی به اعتبار مسئولیتش در حوزه گردشگری این صحبت را کرده، چون وظیفه دستگاه متولی تامین امنیت و رفاه گردشگر است، البته شاید نحوه بیان ایشان درست نبود. به هر حال، ما وظیفه داریم نیازهای اقامتی گردشگران را از هر نظر تامین کنیم که یکی از حقوق اولیه آنها دسترسی به اینترنت، استفاده از شبکه‌های اجتماعی و ارتباط با خانواده است و از آنجا که ما باید امنیت، آسایش و آرامش گردشگران را خلق کنیم، ارائه سیم کارت بدون فیلتر به گردشگران را در دستورکار قرار داده‌ایم.»

او درباره دیدگاه دیگر آقای ضرغامی مبنی بر اینکه نحوه برخورد با مسئله بی‌حجابی در کشور می‌تواند برای گردشگر خارجی جاذبه داشته باشد، گفت: «این هم از همان اظهارنظرهایی بود که بیان نادرستی داشت و باعث بروز تبعات منفی بسیاری شد. البته همه گردشگران خارجی می‌دانند که برای سفر به ایران حتما باید حجاب را رعایت کنند. اصولاً هر گردشگری که وارد کشور دیگری می‌شود باید مقررات و قوانین آن کشور را رعایت کند، مثلاً در برخی کشورهای عربی به همراه داشتن داروهای مسکن حتی استامینوفن ممنوع است و اگر در فرودگاه مشاهده شود، هم ضبط می‌شود و هم جرم است. گردشگر خارجی هم می‌داند که در ایران (درست یا غلط) باید برای حجاب احترام قائل باشد و بعضاً رعایت حجاب برایشان جاذبه گردشگری هم دارد.»

او درباره ناموفق بودن ایران در جذب گردشگران جام جهانی قطر تصریح کرد: «با اینکه همه مسئولان می‌خواستند که این اتفاق بیفتد، اما از همان ابتدا مشخص بود که هیچ گردشگری به ایران نمی‌آید، چون بی‌برنامگی و ناهماهنگی بسیاری وجود داشت. دستگاه‌های دولتی مرتبط باید با هم هماهنگ و زیرساخت‌ها آماده می‌شد، مثلاً شرط ورود به قطر داشتن هایا کارت  (Hayya card) بود و قطر از دو سال قبل اعلام کرده بود هر گردشگری که می‌خواهد وارد قطر شود، باید هایا کارت داشته باشد. عربستان و امارات هم چند هزار کارت هایا را تهیه کردند. ما هم می‌دانستیم که باید کارت هایا داشته باشیم، ولی ایران هیچ وقت پیگیر دریافت آن نشد. می‌توانست تعدادی از این کارت‌ها را تهیه و اعلام کند من می‌توانم به هر کسی که می‌خواهد برای شرکت در جام جهانی به قطر برود – به شرطی که به ایران هم بیاید – هایا کارت بدهم، در آن صورت حتماً گردشگران استقبال می‌کردند.»

او با اشاره به اینکه هتلداران فقط در زمینه تامین امکانات اقامت و پذیرایی وظیفه دارند، یادآور شد: «ما ارائه‌دهنده خدمات هستیم، نه سیاست‌گذار. ما می‌توانستیم روزانه به 20 هزار گردشگر در استان‌های جنوبی کشور خدمات شایسته ارائه دهیم، اما لازمه‌اش ورود گردشگر خارجی بود.»

حمزه‌زاده مشکل عمده سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری را عدم ثبات اقتصادی در کشور دانست و گفت: «وقتی هزینه‌های ساخت یک هتل 5 ستاره فرضاً هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود، سرمایه‌گذار تصمیم‌ می‌گیرد که مثلاً 400 میلیارد آن را خودش و600 میلیارد تومان بقیه را از منابع بانکی تامین ‌کند، اما با افزایش نرخ تورم، اکنون دیگر هزار میلیارد اصلاً رقم قابل‌توجهی نیست. متاسفانه شدت تورم در کشور به‌قدری بالا است که بحث سرمایه‌گذاری را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. ثبات اقتصادی در کشور اهمیت بسیاری دارد و حتی اگر قیمت‌های بالا ثابت باشد، حداقل سرمایه‌گذار با چشمان باز شروع به برنامه‌ریزی و کار می‌کند.»

رئیس جامعه هتلداران ایران با بیان اینکه آخرین افزایش قیمت هتل‌ها مربوط به مهر پارسال است، گفت: «با توجه به وضعیت تورمی در کشور، قیمت تمام مواد مصرفی اولیه ما ازجمله صابون، شامپو، دمپایی و … که مصرف روزانه دارند، افزایش هنگفتی داشته است. شما حساب کنید وقتی در یک هتل 5 ستاره حدود 130 قلم مواد غذایی در صبحانه وجود دارد، هتلدار چه هزینه سرسام‌آوری را متحمل می‌شود، بنابراین امسال هم باید نرخ اقامت در هتل‌ها افزایش پیدا کند.»

او تاکید کرد: «اگر ضریب اشغال هتل‌ها 50 درصد باشد، تازه هزینه‌ و درآمدهایشان سربه‌سر می‌شود؛ این در حالی است که میانگین ضریب اشغال هتل‌های ما زیر 30 درصد است. البته اگر هزینه استهلاک را هم در نظر بگیرید، باید گفت که همه هتل‌های ایران در حال ضرردهی هستند، چون اکنون هزینه بهسازی و بازسازی چندین برابر هزینه‌های ساخت شده است.»