بر اساس گزارش بانک جهانی، ایران بدترین عملکرد لجستیکی را در بین کشورهای منطقه دارد، این در حالی است که حتی بسیاری از کشورهای محصور در خشکی رتبه بهتری نسبت به ایران کسب کردند و رتبه سایر کشورهای منطقه به‌مراتب بهتر از ایران است.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ترابران، بر اساس گزارش شاخص عملکرد لجستیکی 2023 بانک جهانی که به‌دلیل پاندمی کرونا، بعد از 5 سال منتشر شده، از بین 139 کشور، رتبه ایران 123 و هم‌رده 9 کشور دیگر اعم از بورکینافاسو، قرقیزستان، سوریه، ونزوئلا و… بوده است. این در حالی است که رتبه ایران در گزارش 2018 بانک جهانی، 64 بوده و سقوط 59 پله‌ای آن با موقعیت جغرافیایی و ظرفیت‌های موجود کشور بسیار جای تعجب دارد.
«سوءمدیریت» متهم ردیف اول
در همین زمینه، مجتبی سلیمانی سده‌ی، مدیرعامل موسسه مدیریت زنجیره تامین آمادگران، در نشستی تخصصی که به‌منظور بررسی علل افت رتبه ایران در شاخص LPI برگزار شد، متهم اصلی افت عملکرد لجستیکی کشور را سوء مدیریت کشور و ضعف مفرط در بهبود تعاملات بین‌المللی و منطقه‌ای دانست و گفت: «اعداد دروغ نمی‌گویند! شاخص LPI یکی از بهترین شاخص‌های بین‌المللی کنونی است که با روش‌های نوین و کامل‌ترین ارزیابی‌ها انجام می‌شود.»
او تصریح کرد: «از بین کشورهای مورد بررسی، ایران تنها کشوری است که در هر 6 زیرشاخص این ارزیابی به‌لحاظ نمره‌ای افت داشته است اما عملکرد اکثر کشورها در حوزه لجستیکی حتی به میزان خیلی کم بهبود داشته است.»
سلیمانی گفت: «براساس گزارش امسال، ایران بدترین عملکرد لجستیکی را در بین کشورهای منطقه دارد، این در حالی است که حتی بسیاری از کشورهای کاملاً محصور در خشکی رتبه بهتری نسبت به ایران کسب کردند و رتبه سایر کشورهای منطقه به‌مراتب بهتر از ایران است به‌طوری که امارات رتبه 7 جهانی را کسب کرده است.»
او دلیل عمده نزول ایران در شاخص امسال بانک جهانی را نبود روابط بین‌الملل، تحریم و ارتباطات دانست و خاطرنشان کرد: «متاسفانه نبود روابط بین‌الملل نه فقط در گزارش‌های جهانی بلکه در اقتصاد هم بسیار موثر بوده و در حال حاضر منجر شده نفس‌های فعالان اقتصادی به شماره بیفتد.»
افراط در بخش سخت‌افزاری و زیربنایی
در ادامه، دکتر سبحان نظری، دبیر انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی و خدمات وابسته اظهار کرد: «باتوجه به بررسی رتبه‌های ایران در هر یک از معیارهای این شاخص، در سال 2023، بهترین عملکرد ما در زمینه زیرساخت‌های لجستیکی با رتبه 89 بوده که حاکی از آن است که برای انجام یک اقدام عاجل و فوری به‌منظور بهبود عملکرد لجستیکی کشور، توجه به زیرساخت‌ها نباید اولویت اول باشد.»
او با اشاره به تمرکز افراطی نظام برنامه‌ریزی کشور در بخش سخت‌افزاری و زیربنایی، گفت: «در حال حاضر کشور ما نیاز به اصلاح در بخش‌هایی به‌جز زیرساخت دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.»
این کارشناس حمل‌ونقل ریلی درباره راهکارهای بهبود شاخص عملکرد لجستیکی اذعان کرد: «خصوصی‌سازی، واقعی‌سازی قیمت سوخت، توجه به فناوری، مشارکت عمومی-خصوصی، تقویت دیپلماسی و همچنین ایجاد یک فرماندهی واحد حمل‌ونقل بین‌المللی از جمله راهکارهای موثر در شاخص LPI است که هر یک در یک یا چند معیار این شاخص اثرگذار خواهد بود.»
رتبه 123 برای ایران تأسف‌آور است
مصطفی آیتی، نماینده ایران در کنوانسیون بین‌المللی TIR در ادامه این نشست با اشاره به برخی نگاه‌های مغرضانه نسبت به ایران در جامعه بین‌المللی، تاکید کرد: «حتی با چنین تصوری هم اگر رتبه ایران به‌جای 123، در جایگاه 100 و حتی کمتر قرار می‌گرفت، باز هم این جایگاه به نسبت موقعیت و ظرفیت ایران فاجعه‌بار است و جایگاه کمتر از 50 برای کشوری مثل ایران واقعاً تاسف‌بار است.»
او با بیان اینکه تنها دلیل افت رتبه ایران، تحریم‌ها نیست، افزود: «نقش خودتحریمی‌ها و سوءمدیریت داخلی اگر بیش از تحریم نباشد، قطعاً کمتر هم نیست و این امر یک نقص نرم‌افزاری است که باید مورد توجه قرار گیرد.»
داروی بهبود شاخص لجستیکی چیست؟
همچنین مهندس بهنام فرامرزیان، مدیر حمل‌ونقل بین‌المللی و کارنه‌تیر اتاق بازرگانی با اشاره به نمره 2.3 ایران در شاخص عملکرد لجستیکی ایران در سال 2023، افزود: «به‌طور کلی، برای بررسی و ارزیابی این شاخص 12 پرسش بر مبنای شناسایی مولفه‌های آن طراحی شده اما این پرسش‌ها از همه مراجع مرتبط نبوده است، مثلاً سازمان ایرو به‌عنوان اتحادیه حمل‌ونقل جاده‌ای با بیش از 3.5 میلیون عضو در این نظرسنجی‌ها اصلاً دیده نشده است.»
او معتقد است که هرچند اطلاعات این چنینی بسیار مهم است اما این اعداد نباید منجر به ایجاد دغدغه و نگرانی داخلی باشد، البته به‌لحاظ استناد سایر کشورها و نگاه جهانی به این آمار، باید برای بهبود رتبه و نمره خود در این نوع ارزیابی‌ها تلاش کنیم چراکه این گزارش‌ها معمولاً مبنای تصمیم‌گیری بسیاری از کشورها است.
فرامرزیان کاهش مقررات دست‌وپاگیر، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، تثبیت نقش نظارتی و حاکمیتی دولت و همچنین اتصال به شبکه‌های بین‌المللی و سامانه‌های جهانی را از جمله راهکارهای بهبود لجستیکی برشمرد.
گفتنی است؛ در شاخص عملکرد لجستیکی (Logistics Performance Index) کشورهای جهان که بانک جهانی اعلام می‌کند، 6 معیار اعم از رویه‌های گمرکی، زیرساخت‌های لجستیکی، حمل‌ونقل بین‌المللی، کیفیت خدمات لجستیکی، پیگیری و رهگیری محموله‌ها و تحویل به‌موقع مورد ارزیابی قرار گرفته و به هر یک امتیازی تعلق می‌گیرد و در نهایت میانگین همه آنها، نمره و رتبه کلی شاخص LPI را مشخص می‌کند.
