روزبه ساکت-عرضه سهام استارت‌آپی دیگر در بورس؛ این بار قیمت خوردن رویای جابه‌جایی درون‌شهری از مسیر آسمان. رویایی که اگر موفق شود، سه سال دیگر در آسمان شهرهای بزرگ جهان دست‌یافتنی خواهد بود. رویایی که بر آن است بر آلودگی جوی و صوتی هوانوردها نیز غلبه کند. رویایی که وعده شیرینی نیز به طبقه متوسط داده است: قیمت رقابتی در برابر هزینه جابه‌جایی با حمل زمینی!
به گزارش پایگاه خبری ترابران،آن چه مشخص است اینکه نهادهای دولتی، پرواز نمونه‌هایی از هواپیماهایی عمودپرواز الکتریکی را مورد تایید قرار داده‌اند، اما معلوم نیست فکری اساسی به حال ترافیک هوایی تردد بر فراز شهرها هم شده است یا خیر؟ «ایمنی» پاشنه آشیل پرواز هواپیماهای کوچک و پرتعداد است. همان‌گونه که چالش‌ها بر سر تولید انبوه خودروهای خودران و خودروهای پرنده فراوان است، استفاده از تاکسی هوایی نیز هنوز رویایی در دسترس به نظر نمی‌رسد.
خبر خوش آن است که غول‌های صنعتی در صنایع خودرو و هواپیما به همراه غول‌های فن‌آوری دست در دست شرکت‌های تازه‌تاسیس دانش‌بنیان داده‌اند تا بتوانند رویایی دیگر را برای بشریت محقق کنند. رویای جابه‌جایی درون‌شهری از آسمان که میلیاردها دلار سرمایه را نیز جذب کرده و حال با عرضه اولیه سهام شرکتی پیشرو، پای سرمایه‌گذاران خصوصی و خرد را به همراهی با خود باز کرده است.

تاکسی هوایی در 2024
جابی اوییشن (Joby Aviation) شرکتی فعال در صنعت هوافضا است که هدف عمده خود را راه‌اندازی خدمات تاکسی هوایی با اتکا به هواپیماهای عمودپرواز الکتریکی (evtol) قرار داده است. دفتر مرکزی شرکت در شهر سانتاکروز ایالت کالیفرنیا قرار دارد و در سپتامبر 2009 تاسیس شده است. شرکت در 11 آگوست 2021، سهام خود را در بورس نیویورک عرضه کرد.
جوبن بویرت (JoeBen Bevirt) موسس شرکت است و با تکیه بر درآمد فروش شرکت‌های قبلی خود، ایده‌های جدید خود را در قالب چند شرکت در املاک شخصی واقع در کوه‌های سانتاکروز دنبال می‌کند. «جابی اوییشن» که مشهورترین شرکت او است، سال‌های نخستین فعالیت خود را صرف ساخت اجزای مختلف هوانوردهای الکتریکی از جمله موتورهای الکتریکی، نرم‌افزارهای پرواز و باتری‌های لیتیوم – یونی کرد؛ ضمن اینکه قبل از تمرکز بر هدف راه‌اندازی تاکسی هوایی، در پروژه‌های مهم ملی همچون پروژه LEAPTech سازمان ناسا شرکت کرده بود. طرح اولیه هواپیمای جابی که S2 نام داشت، شامل هشت پروانه کج در امتداد لبه بالایی دو بال و چهار ملخ دیگر بر دم V شکل هواپیمای طراحی‌شده بود، اما در طرح تکامل‌یافته‌تر که بعدها ارائه شد، شش پروانه چرخشی جایگزین 12 پروانه سابق شدند.
نمونه‌های اولیه evtolهای کوچک‌مقیاس شرکت تا سال 2015 به پرواز درآمدند. نمونه‌های نخستین بزرگ‌مقیاس بدون سرنشین در سال 2017 و نمونه‌های کامل‌تر در 2019 رونمایی شدند. جابی در حال رایزنی با آژانس هوانوردی فدرال (FAA) برای تایید هواپیماهای خود است. شرکت علاقه چندانی به انتشار اطلاعات فعالیت‌های خود ندارد و تنها با پذیرش شرط عدم افشای جزئیات، اجازه دسترسی رسانه‌ها به نمونه‌های اولیه تولیدی خود را در سال 2018 داد.
در اواخر سال 2020، نیروی هوایی آمریکا اعلام کرد نخستین گواهینامه پرواز هواپیماهای عمودپرواز الکتریکی را به شرکت جابی اعطا کرده است. در فوریه 2021، جابی از همکاری خود با شرکت «گارمین» برای ساخت تجهیزات سکوهای پرواز و در آگوست 2021، از یک پرواز آزمایشی 155 مایلی در 77 دقیقه و طی یک بار شارژ، باتری خبر داد. در این پرواز، آزمون‌های صدا که برای اخذ گواهینامه‌های پرواز مورد نیاز است، انجام و مشخصات باتری پرواز نیز کاتد ساخته‌شده از اکسید نیکل – منگنز – کبالت و آند ساخته شده از گرافیت اعلام شد.
هواپیمایی که جابی به دنبال تجاری‌سازی آن است، گنجایش یک خلبان و چهار سرنشین را دارد و قادر است با یک بار شارژ 240 کیلومتر را با حداکثر سرعت 320 کیلومتر در ساعت طی کند. این هواپیما که برای کاربرد در ناوگان تاکسی هوایی تولید خواهد شد، به گونه‌ای طراحی شده که در هنگام نشست و برخاست، 100 برابر کمتر از هلیکوپتر صدا ایجاد کند. جابی تاریخ پروازهای تجاری این هواپیما را سال 2024 اعلام کرده و امید دارد مطابق پیش‌بینی‌های کارشناسان، سریع تر از رقبای خود موفق به اخذ گواهینامه‌های تولید انبوه و بهره‌برداری تجاری از هواپیماهای عمودپرواز شود.
جابی همچنین برای ایجاد تاسیسات اولیه و کارخانه تولید انبوه هواپیماهای خود در محدوده فرودگاه وابسته به شهرداری شهر مارینا ایالات کالیفرنیا، موفق به اخذ مجوز از شهرداری این شهر و آژانس هوانوردی فدرال در ژوئن 2021 شده است.

تامین مالی
انتشار پول ارزان توسط بانک‌های مرکزی دنیا که پیامدی چون رکوردزنی پیاپی رشد در بازارهای سهام را به دنبال داشته، شرکت‌ها را برای ورود و تامین مالی از این بازارها وسوسه می‌کند. ارزش بازارهای سهام دنیا در آستانه ورود به ماه سپتامبر سال 2021 به مرز 140 درصد ارزش تولید ناخالص جهان رسیده که عددی تاریخی محسوب می‌شود.
در این شرایط، خرید سهام استارت‌آپ‌هایی که تنها یک دهه از تاسیس‌شان می‌گذرد، هدف مطلوبی برای رفع عطش سهامداران خرد به نظر می‌رسند. این استارت‌آپ‌ها بعضا هنوز تا دستیابی به مرحله تحقق رویاهای خود فاصله دارند و با تحمل زیان‌دهی و در قالب حمایت‌های مالی شرکت‌های بزرگ و دولت‌ها به روند فعالیت خود ادامه می‌دهند.
جابی اوییشن راهی طولانی را برای تامین مالی خود پیش از عرضه اولیه سهام در آگوست 2021، طی کرده است. جوبن بویرت اولین تامین مالی جابی را با فروش شرکت‌های قبلی خود Velocity11 و Gorillapod انجام داد. در اول فوریه 2018، شرکت اعلام کرد 100 میلیون دلار از مجموعه‌ای از شرکت‌ها شامل سرمایه‌گذاران اینتل، استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی تویوتا، شرکت جت بلو و گروه سرمایه‌گذاری تسلا و اسپیس ایکس جذب کرده است. در 15 ژانویه 2020، دور دیگری از تامین مالی با مبلغ 590 میلیون دلار در مشارکت با گروه تویوتا صورت گرفت. در دسامبر 2020، با تملک بخش Elevate اوبر و دریافت 75 میلیون دلار از این غول تاکسی اینترنتی، مجموع تامین مالی جابی به 820 میلیون دلار بالغ شد. جابی با خرید این بخش از شرکت اوبر که برای تاسیس خطوط تاکسیرانی هوایی تلاش می‌کرد، موقعیت استفاده از امکانات و نیروی کار آن را برای تحقق هدف تجاری‌سازی ایده‌های خود پیدا کرد.
در ژانویه 2021، جابی اوییشن اعلام کرد به دنبال یک شرکت «اکتسابی تک‌منظوره» یاspecial-purpose acquisition company برای طی مراحل عرضه اولیه سهام خود است. شرکت‌های SPAC با هدف تملک یک شرکت حاضر در بورس اوراق بهادار تاسیس می‌شوند تا بدون طی مراحل سنتی ورود به بازار، عرضه اولیه سهام را انجام دهند. در فوریه 2021، موافقت‌نامه مشارکت تجاری با شرکت Reinvent Technology Partners منعقد شد. این شرکت SPAC توسط «رید هافمن» موسس لینکدین و «مارک پینکوس» موسس زینگا تاسیس شده است. شرکت جدید SPAC که ایجاد شد، با نماد RTP در بورس مورد معامله قرار گرفت، اما پس از عرضه اولیه سهام در بورس نیویورک در آگوست 2021، با نمادهای JOBY و JOBY WS بر تابلو معاملات نقش بست تا نام سازنده مشهور هواپیماهای الکتریکی را در ذهن معامله‌گران تداعی کند.
معاملات سهام جابی با قیمت 10 دلار و 62 سنت برای هر سهم در 11 آگوست آغاز شد و قیمت سهام به سرعت نزدیک به 20 درصد افزایش یافت. علاوه بر فروش عمومی سهام، مشارکت با Reinvent Technology Partners می‌تواند منابعی بالغ بر یک میلیارد دلار نصیب جابی کند تا مراحل تولید انبوه هواپیماها و راه‌اندازی تاکسی هوایی و اخذ گواهینامه های مورد نیاز سریع‌تر طی شود.
گرچه درآمد اصلی آینده شرکت از راه‌اندازی خطوط تاکسی هوایی خواهد بود، اما فروش اعتباراتی که مربوط به مقررات محیط‌زیستی است و کسب‌وکارهای هوایی آلاینده، به آن برای جبران انتشار کربن نیاز دارند، درآمد عمده دیگر شرکت در آینده خواهد بود. به گفته شورای بین‌المللی حمل‌ونقل پاک، بخش حمل‌ونقل هوایی بیش از دو درصد انتشار جهانی کربن را به خود اختصاص می‌دهد.

در رقابتی تنگاتنگ
«جابی اوییشن» گرچه در روند ساخت و اخذ مجوز پرواز هواپیماهای الکتریکی عمودپرواز پیشرو است، اما رقبایی پرتعداد را چه در بخش تولید هواپیماها و چه در حوزه راه‌اندازی خطوط تاکسیرانی هوایی در برابر خود می‌بیند. جابی برخلاف دیگر تولیدکنندگانی که تولید evtolها را دنبال می‌کنند، قصد دارد خدمات تاکسی هوایی مخصوص به خود با نام Skyports را راه‌اندازی و ایستگاه‌های شارژ هواپیماهای تولیدی خود را در داخل و خارج آمریکا ایجاد کند.
«پل سیارا» مدیرعامل جابی، گرچه تولید و بهره‌برداری هم‌زمان از evtolها را عجیب دانسته، اما تاکید کرده بوئینگ نیز زمانی مالک «یونایتد ایرلاینز» بوده است. او علت این تصمیم را نیاز به انتخاب خلبانان، مسیرهای پرواز و نقاط نشست و برخاست توسط خود شرکت اعلام و بر این نکته تاکید کرده که با گذشت زمان، سامانه هدایت خودکار به هواپیماهای جابی افزوده می‌شود تا اتفاقی مشابه سامانه خودران خودروها رخ دهد.
خطوط هوایی آمریکا در حال پیوستن به شرکت‌هایی هستند که برنامه تولید هواپیماهای عمودپرواز را دنبال می‌کنند. یونایتد ایرلاینز به گروه سرمایه‌گذاران شرکت آرچر (Archer) پیوسته و آمریکن‌ایرلاینز سرمایه‌گذاری در Vertical Aerospace را آغاز کرده است. این در حالی است که اصلی‌ترین رقیب جابی، شرکت آلمانی «لیلیوم» (Lilium) است که اعلام کرده برخی گواهینامه‌های خود را از آژانس ایمنی هوانوردی اتحادیه اروپا دریافت کرده است. هر دو شرکت سعی دارند پیش از دیگری، اولین پرواز تجاری خود را در سال 2024 انجام دهند. اما از سویی دیگر، شرکت‌های دیگری نیز سخت در حال تلاش برای تولید تجاری نمونه هواپیماهای کوچک برای جابه‌جایی مسافر بر فراز شهرها هستند. ایرباس در حال کار بر دو مدل با نام «های واهانا» و «سیتی ایرباس» است در حالی که رقیب بزرگ آمریکایی‌اش در حال توسعه مدلی با نام cora با شرکت «کیتی هاوک» است. کیتی‌هاوک توسط «لری پیج» یعنی موسس گوگل، تاسیس شده است. Terra Fugia اما با مالکیت چینی در پی حضور جدی در عرصه تولید هواپیماهای کوچک با قابلیت پرواز در شهرها است. Volocopter نیز دیگر شرکت آلمانی فعال در این عرصه است که evtol شبیه به پهپاد را رونمایی کرده است.
البته شمار شرکت‌های خواهان فعالیت در حوزه تاکسیرانی هوایی، به‌مراتب بیشتر از شرکت‌هایی است که در پی تولید هواپیماهای مناسب پرواز شهری هستند. در سیزدهم ژوئن، 19 شرکت فعال تاکسی هوایی در نامه‌ای به مجالس قانون‌گذاری ایالات متحده، خواستار آن شدند که در مراحل بررسی طرح عظیم ایجاد زیرساخت‌ها که توسط دولت بایدن دنبال می‌شود، بودجه‌ای نیز برای ایجاد ایستگاه‌های شارژ هواپیماهای برقی لحاظ شود. این رخداد نشان می‌دهد ده‌ها فعال در صنعت هوانوردی قصد دارند سهمی از آینده جابه‌جایی هوایی در شهرها را آن خود کنند، در حالی که هنوز مشخص نیست امکان سفرهایی امن بر فراز مناطق مسکونی چگونه فراهم می‌شود و هزینه این جابه‌جایی مناسب طبقه متوسط خواهد بود یا خیر؟
به هر ترتیب علی‌رغم وجود چالش‌هایی جدی، نیروی عظیمی برای حرکت به سوی آینده متفاوت حمل‌و‌نقل شکل گرفته که تحولات شگرفی را رقم خواهد زد. جابی تنها یکی از سردمداران آینده جذاب و رویایی صنعت حمل‌ونقل خواهد بود و رقبا نیز در پی سبقت گرفتن از یکدیگر برای کسب بخشی از این آینده هستند.