«بزرگ‌ترین قرارداد مترو» گرچه لبخند بر لب‌های مدیران شهری تهران آورد، اما چهره شرکت‌های واگن‌سازی داخلی را عبوس‌تر از قبل کرد. به گفته یک کارشناس حوزه ریلی؛ قرارداد شهرداری تهران با چین برای واردات بیش از هزار دستگاه واگن مترو با وجود خودکفایی ایران در این حوزه جای تامل بسیار دارد.
به گزارش پایگاه خبری ترابران، قرارداد واردات بیش از هزار دستگاه واگن مترو برای شهر تهران در سال «مهار تورم و رشد تولید» که «دستاورد بزرگ» سفر علیرضا زاکانی به چین خوانده می‌شود، کام شرکت‌های واگن‌سازی داخلی را تلخ کرده است. کارشناسان و فعالان حوزه ریلی کشور بر این باورند که این قرارداد به معنای تعطیلی تدریجی تولید داخل است و شهرداری تهران با افزایش واردات واگن مترو عملاً شرکت‌های واگن‌سازی داخلی را به ورطه ورشکستگی می‌کشاند.
یکی از این کارشناسان ریلی، عباس قربانعلی بیک است که در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری ترابران درباره سابقه تولید واگن در داخل کشور می‌گوید: «اکنون بیش از ۲۰ سال است که بدنه واگن‌های داخلی مترو را چندین شرکت واگن‌سازی در داخل کشور از جمله شرکت واگن‌سازی تهران می‌سازند و در این زمینه تجربه خوبی دارد؛ بنابراین توان داخلی ما در ساخت واگن داخلی قابل توجه است به ویژه بعد از ساخت واگن ملی مترو استقلال بیشتری پیدا کرده‌ایم و وابستگی ما به خارج از کشور کمتر شده است.»
او با تاکید بر اینکه توان داخلی کشور در ساخت واگن‌های مترو قابل‌توجه است، با اظهار گلایه می‌گوید: «جای تامل است چرا با وجود آنکه درصد بالایی از ظرفیت کارخانه‌های واگن‌سازی خالی است شهرداری تهران به فکر واردات افتاده و برای واردات بیش از هزار دستگاه واگن مترو برای شهر تهران چنین قراردادی با چینی‌ها بسته است؟! آن هم واگنی که از جهت ساخت بسیار وابسته است.»
این کارشناس ریلی در توضیح وابستگی این واگن‌ها گفت: «واگن‌هایی که قرار است از چین وارد کشور شود با بدنه آلومینیومی ساخته شده‌اند، بنابراین تامین این مواد و ساختشان برای ما مشکلات زیادی ایجاد می‌کند و ما را وابسته‌تر خواهد کرد. این اتفاق در حالی است که سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بر استفاده از توان داخلی تاکید دارد.»
امکان تامین 50 درصد نیاز کشور به واگن از محل تولید داخل
قربانعلی‌بیک در پاسخ به این پرسش که شرکت‌های داخلی چقدر از کمبود واگن‌های مورد نیاز کشور را می‌تواند تامین کند، می‌گوید: «بنده اعتقادم بر این است که حتی با فرض توان داخلی صددرصدی برای تامین نیازها بهتر است برای همگام ماندن با فناوری روز دنیا درصدی از نیاز کشور را از خارج تامین کرد. اکنون شرکت‌های داخلی توان این را دارند که بخشی از نیاز کشور را به واگن برطرف کنند اما چون از این ظرفیت در گذشته استفاده نشده عملاً شرکت‌ها آمادگی کامل برای پاسخ سریع به این نیاز را ندارند.»
او افزود: «با این حال معتقدم شرکت‌ها توانایی دارند حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ واگن موردنیاز را تامین کنند آن هم متناسب با زمان‌بندی مترو؛ چون قرار نیست همه واگن‌ها همین الان وارد ناوگان ریلی شود و ورود آنها به‌تدریج خواهد بود. بنابراین شرکت‌های داخلی در بدترین حالت ۳۰ درصد و حالت خوشبینانه‌ترین حالت می‌توانند تا ۵۰ درصد نیاز داخلی را تامین کنند.»
خطراتی که ارمغان سفارش واگن به چین است
این کارشناس حوزه ریلی در پاسخ به این پرسش که قرارداد شهرداری تهران با چین برای واردات بیش از هزار دستگاه واگن چه آسیبی به تولید ملی و شرکت‌های واگن‌سازی داخلی می‌زند توضیح می‌دهد: «ما سرمایه‌گذاری سنگینی برای راه‌اندازی این شرکت‌ها کرده‌ایم اما متاسفانه از ظرفیت آنها استفاده نمی‌شود بنابراین این سرمایه‌گذاری راکد مانده است. این عوامل باعث می‌شود که قیمت تمام شده محصول برای آنها بالاتر رود. از سوی دیگر، این شرکت‌ها بر اثر زیاندهی مجبور به تعدیل نیرو خواهند شد و در نتیجه با توجه به شرایط اقتصادی کشور و معیشتی مردم، با خطر آسیب ملی هم روبه‌رو خواهیم بود.»
قربانعلی‌بیک می‌افزاید: «آسیب بعدی، وابستگی ما به خارج از کشور خواهد بود. اگر شرایطی به وجود آید که طرف چینی محصولاتی را که سفارش داده شده تامین نکند و در اختیار ما نگذارد، ضرر زیادی خواهیم کرد. متاسفانه این اتفاق در سال ۹۲ افتاد و قرارداد ۲ میلیارد دلاری راه‌آهن با چین با شکست مواجه شد. مدتی بعد از بسته شدن قرارداد شرکت چینی اعلام کرد قرارداد را انجام نمی‌دهد و بعد از ۵ سال معطلی چیزی نصیب ما نشد! بنابراین در قراردادهای خارجی با چنین ریسکی هم مواجه هستیم.»
او در توضیح می‌گوید: «چون ما تحریم هستیم آمریکایی‌ها به کشورهای طرف قرارداد با ما فشار مضاعف وارد می‌کنند که قراردادهایشان را لغو کنند. آنها این شیطنت‌ها را می‌کنند و قابل انکار هم نیست. از آن طرف هم برای چینی‌ها مسائل پولی مهم است.»
به جای انتقال تکنولوژی بر وابستگی می‌افزاییم
این کارشناس ریلی به ادعای مسئولان ارشد شهرداری تهران که تاکید کرده‌اند واردات واگن از چین با انتقال تکنولوژی همراه خواهد بود، این‌گونه پاسخ می‌دهد: «اولاً باید تاکید کرد که خودمان بیش از ۲۰ سال است که واگن‌ساز هستیم و واگن‌سازی تهران با همکاری شرکت‌های چینی و با سرمایه‌گذاری آنها احداث شده است. همان زمان هم انتقال تکنولوژی انجام شد اما متاسفانه انتقال تکنولوژی به نحوی بود که وابستگی ما حفظ شود. درباره مورد جدید هم آنچه آقایان می‌گویند بدتر از قبلی است چون حداقل در واگن‌های قبلی می‌توانستیم بدنه را خودمان بسازیم ولی امکان ساخت واگن‌های جدید آلومینیومی وجود ندارد چون باید قطعات را از چین وارد کنیم بنابراین انتقال تکنولوژی مورد ادعا در بخش بدنه با وابستگی ۱۰۰ درصد خواهد بود.»
قربانعلی‌بیک در پایان از مسئولان می‌پرسد: «وقتی یک بار چنین تجربه‌ای داشتیم و نتیجه آن موفقیت‌آمیز نبوده و ما همچنان در ساخت واگن مترو وابسته بودیم تا با حمایت معاونت علمی نمونه بومی آن طراحی و ساخته شد، چرا باید دوباره بدون آسیب‌شناسی آن را تکرار کنیم؟ ساخت واگن‌های جدید با بدنه آلومینیومی به مراتب پیچیده‌تر و با وابستگی بیشتر خواهد بود و در ضمن قیمت تمام شده آن نیز برای ما بسیار بیشتر خواهد شد.»
