یک کارشناس ارشد حملونقل ریلی با بیان اینکه فهرست بلند بالای سوانح ریلی در سال گذشته نشان می‌دهد که پنهان‌کاری مسئولان راه‌آهن موجب تشدید و تکرار سوانح ریلی شده و ایمنی در حملونقل ریلی در خطر است، گفت: «پنهان‌کاری، فضایی را در راه‌آهن ایجاد کرده است که پرسنل راه‌آهن احساس امنیت نمی‌کنند و از گزارش بی‌پرده سوانح خودداری میکنند.»
سعید قصابیان، کارشناس ارشد حملونقل ریلی در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری ترابران، نقش مدیریت راه‌آهن و کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن را در افزایش سوانح ریلی بررسی و اظهار کرد: «سوانح ریلی از جمله خروج از خط مکرر قطارها ناشی از ضعف مدیریتی و فقدان انضباط سازمانی در راه‌آهن است که تداوم آن، ناکارآمدی حملونقل ریلی را به دنبال دارد و شهرت آن به‌عنوان حملونقل ایمن را خدشه‌دار خواهد کرد.»
قصابیان نقش مدیریت راه‌آهن را در افزایش این سوانح بسیار تأثیرگذار دانست و گفت: «در شرایطی که همه عملیات سیر و حرکت قطارها توسط راه‌آهن انجام می‌شود، اگر خروج از خط قطار به‌صورت موردی باشد، شاید بشود تقصیر را بر گردن ماموران انداخت اما وقتی خروج از خط قطار یا واگن به یک امر عادی و روزمره تبدیل می‌شود، باید ریشه مشکل را در مدیریت سازمان جست‌وجو کرد.»
او درباره نقش کمیسیون عالی سوانح راه آهن تأکید کرد: «این کمیسیون نقش بسیار مهمی در بررسی و تحلیل سوانح ریلی دارد. کمیسیون و کمیسیون های سوانح نواحی ، مطابق مقررات، بلافاصله در صحنه سانحه حاضر میشوند و با دست‌اندرکاران هر سانحه مصاحبه و ریشه یابی میکند و گزارش‌های دقیقی از این سوانح تهیه میکنند، اما متأسفانه در ماه‌های اخیر، گزارش‌های این کمیسیون منتشر نشده است که این موضوع جای سوال دارد.»
او یادآور شد: «در گزارش‌های کمیسیون عالی سوانح، همه موارد و جزئیات ثبت میشوند، بنابراین چنین گزارش‌هایی مدارک بسیار با ارزشی هستند.»
این کارشناس حملونقل ریلی با اشاره به اینکه مدیریت راه‌آهن باید پاسخگو باشد که چرا این گزارش‌ها منتشر نمی‌شود، اضافه کرد: «باید بدانیم که افزایش سوانح ریلی، ناکارآمدی حملونقل ریلی را به دنبال خواهد داشت و شهرت آن را به‌عنوان حملونقل ایمن خدشه دار خواهد کرد و باید هرچه سریع‌تر برای رفع این کاستی اقدام شود.»
روزه سکوت هماهنگ وزارت راه و کمیسیون سوانح ریلی
قصابیان ادامه داد: «کمیسیون عالی سوانح عملاً تحت نظارت راه‌آهن است؛ چون اعضای این کمیسیون را مدیرعامل راه‌آهن به وزیر راه پیشنهاد می‌دهد و وزیر راه حکم آنان را می‌زند؛ بنابراین در ظاهر کمیسیون به وزیر راه پاسخگو است اما مدیرعامل راه‌آهن عملاً نفوذ کاملی بر اعضای کمیسیون دارد و اگر گزارشی ارائه نمی‌دهد و یا به افکار عمومی پاسخگو نیستند به دلیل نفوذ مدیرعامل است. متاسفانه از وزارت راه هم واکنش موثری درباره سوانح متعدد اخیر مشاهده نمی‌شود.»
او به پنهان‌کاری راه‌آهن در انتشار گزارش سوانح اشاره کرد و گفت: «متأسفانه مسئولان راه‌آهن، گزارش‌های کمیسیون عالی سوانح را منتشر نمی‌کنند. این موضوع، بسیار نگران‌کننده است؛ زیرا مانع از شناسایی علل سوانح و جلوگیری از تکرار آنها می‌شود.»
این کارشناس حملونقل ریلی اظهار کرد: «مسئولان راه‌آهن به جای اطلاع‌رسانی درباره سوانح ریلی، از مواجهه با خبرنگاران و افکار عمومی طفره می‌روند و به‌نظر می‌رسد از این کار منع شده‌اند؛ زیرا کارشناسانی و خبرنگارانی که به راه‌آهن مراجعه و درخواست گزارش سوانح را داشته‌اند، با پاسخ محرمانه بودن گزارش‌ها و عدم امکان ارائه به افرادی بیرون از راه‌آهن روبه‌رو شده‌اند. این نقض صریح قانون ” انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات” است.»
به دلیل پنهان‌کاری، در تحلیل فلج هستیم
او تاکید کرد: «همان‌گونه که از فهرست بلند بالای سوانح ریلی در سال اخیر پیداست، پنهان‌کاری مسئولان راه‌آهن به تشدید و تکرار سوانح ریلی منجر شده و ایمنی در حملونقل ریلی در خطر است. پنهان‌کاری، فضایی را در راه‌آهن ایجاد کرده است که پرسنل راه‌آهن احساس امنیت نمی‌کنند و از گزارش بی‌پرده سوانح خودداری میکنند».
به گفته این کارشناس؛ پنهان‌کاری در حدی است که گاهی همکاران سابق ما در راه‌آهن از بروز یک سانحه بی‌اطلاع هستند و ماوقع را از ما می‌شنوند.
قصابیان با بیان اینکه پنهان کاری باعث می‌شود که کارشناسان مستقل و مدیران راه آهن نتوانند علل واقعی سوانح را شناسایی و از تکرار آنها پیشگیری کنند، تأکید کرد: «در حقیقت، عیب بزرگ این پنهان‌کاری این است که ما را از تحلیل سانحه باز می‌دارد، چون ما به‌عنوان کارشناسان، یک سانحه را برای کشف علت آن به هدف جلوگیری از تکرار آن دنبال می‌کنیم و کار ما مقصر یابی نیست»
او بیان کرد: «وقتی پنهان‌کاری از سوی مسئولان سر می‌زند، درواقع گویای این است که کسی به فکر علاج و پیشگیری از وقوع دوباره سوانح نیست. به این ترتیب بازار شایعات داغ شده وکارشناسان سردرگم و ناچار میشوند به گفته شاهدان و منابع غیرمعتبر بسنده کنند؛ در حالی‌که گفته‌های چنین افرادی سندیت ندارد.»
این کارشناس حملونقل ریلی در ادامه، به تجربه یک سانحه ریلی در تابستان امسال در ناحیه هرمزگان اشاره کرد و گفت: «در آن سانحه، یک لوکوموتیوران در حین حرکت بین ایستگاه انشعاب و بارکو و پس از پشت سر گذاشتن فراز، در شیب متوجه می‌شود که ترمز ندارد و این کاملاً نشان از این دارد که در ایستگاه انشعاب آزمایش ترمز انجام نشده است. اگر مسئولان راه‌آهن به‌جای پنهان‌کاری، این سانحه را به صورت شفاف اطلاع‌رسانی می‌کردند، می‌توانستیم از وقوع سوانح مشابه در آینده جلوگیری کنیم.»
ریشه مشکلات از فقدان انگیزه آب می‌خورد
او با طرح این پرسش که آیا پس از این سانحه ، در شیوه انجام کار در این ایستگاه تغییر و اصلاحی صورت گرفته است؟ گفت: «به استناد سوانح متعددی که رخ داده است، به‌نظر می‌رسد علت اصلی تشدید سوانح در مدیریت عوامل انسانی و فقدان انضباط سازمانی است؛ یعنی پرسنل، به وضوح، مقررات عمومی حرکت راه‌آهن را نادیده گرفته و کنار گذاشته‌اند (مثلاً سهل‌انگاری در انجام آزمایش ترمز). به نظر نمی‌رسد نیروی انسانی در راه‌آهن ضعف آموزشی داشته باشد. مشکل اصلی فقدان انگیزه است.»
قصابیان تاکید کرد که انتقاد از عدم انجام آزمایش ترمز و دیگر خطاهای ماموران باید با مشاهده وضعیت کاری ماموران همراه باشد. انتظار از مامور باید متناسب با امکاناتی باشد که در اختیار او قرار داده می‌شود. آیا تعداد ماموران و مهارت آنها و ابزار کار و ساعت کاری آنها و سختی کار در پست بازدید و خط تعمیر با تعداد قطارهایی که در ایستگاه تشکیل می‌شود تناسب دارد؟
رفتار مجلس پیشگیرانه نیست
او درباره ضرورت نقش مجلس و دولت و دیگر دستگاه‌های نظارتی و رسانه‌ها در بررسی این سوانح و تنویر افکار عمومی گفت: «انتظار بود که مجلس وارد شود و سؤال کند. متأسفانه مجلس تنها زمانی به سوانح ریلی ورود میکند که تلفات جانی زیاد باشد. از مجلس انتظار است که قبل از فاجعه برخورد کند و دخالتش پیشگیرانه باشد. سال گذشته که قطار یزد با بیل مکانیکی برخورد کرد و حادثه آفرید مجلس کار مؤثری انجام نداد. علاوه بر آن، گزارش مجلس درباره سوانحی چون هفت‌خوان ( آذر 95) آنقدر دیر منتشر شد که اثر بخشی خود را از دست داد.»
لزوم برقراری انضباط سازمانی در راه‌آهن
قصابیان درباره نقش زیرساخت‌های ریلی در بروز سوانح زنجیره‌ای ریلی گفت که اینکه نگهداری از زیرساخت‌های ریلی به خوبی انجام نمی‌شود، قطعاً زمینه‌ساز و شرط لازم سانحه است اما شرط کافی نیست و اگر نیرو‌های انسانی هوشیار باشند می‌توان جلوی سانحه را گرفت. مسأله اینجاست که نیرو انگیزه کافی برای «هوشیار بودن» داشته باشد. یک مامور هوشیار و با انگیزه می‌تواند یک قطار معیوب را از روی یک خط معیوب بدون سانحه به مقصد هدایت کند.»
این کارشناس ارشد حملونقل ریلی تأکید کرد: «مسئولیت نگهداری و آمادگی برای سرویس‌دهی و ایمنی زیرساخت با راه‌آهن است؛ لذا مسئولیت کیفیت ضعیف زیرساخت‌ها به مدیریت راه‌آهن باز‌می‌گردد. مجوز عبور وسایل نقلیه ریلی از روی خط توسط راه‌آهن صادر می‌شود و قابل تفویض نیست، بنابراین اگر خط و زیرساخت و یا سیگنالینگ معیوب است و سانحه می‌آفریند مسئولیتش با راه‌آهن است.»
قصابیان خاطرنشان کرد: «باید انضباط سازمانی در راه‌آهن برقرار و روی اجرای مقررات نظارت قوی صورت گیرد. همه مامورین باید تابع قوانین باشند و سلسله مراتب در راه‌آهن رعایت شود. باید حتماً فرمانی درست صادر شود و این فرمان درست از صدر تا ذیل در سازمان جاری شود تا برسد به مامور آخری که بازدید‌کننده واگن یا قطار است.»
او تصریح کرد: «هم صدور و هم اجرای فرمان درست مقدمات و اسباب و الزاماتی دارد که باید فراهم شوند.»
