اول مهرماه 1398 بود که خبر ورشکستگی قدیمی‌ترین شرکت مسافرتی جهان تیتر یک رسانه‌های سراسر دنیا شد. شرکت یا گروه توماس کوک، یک شرکت گردشگری بریتانیایی بود که دارای قدمتی 178 ساله بود و در زمینه‌های مدیریت شرکت‌های هواپیمایی و خطوط چارتر، خطوط کشتی‌های گردشگری، ارائه خدمات هتلداری و خدمات توریستی و مسافرتی فعالیت می‌کرد. این شرکت در سال 2007 از ادغام شرکت‌های توماس کوک آگ (بنیانگذار توماس کوک) و گروه مای ترواول به وجود آمد و سهام آن نیز در بازار بورس لندن مورد معامله قرار می‌گرفت. شرکت توماس کوک دارای 21 هزار کارمند در 16 کشور جهان است که 9 هزار نفر از این کارمندان در بریتانیا حضور دارند.
شاید برای بسیاری این پرسش مطرح باشد که چرا شرکتی با قدمت 178 ساله اعلام ورشکستگی کرد؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که شرکت توماس کوک چندین سال بود که به دلیل رونق کسب‌وکار رقبای آنلاین و پروازهای ارزان از رونق افتاده و تحت فشارهای شدید قرار گرفته بود. با افت ارزش پوند به دلیل بحران برگزیت، هزینه‌های شرکت نیز فشار زیادی به آن وارد کرد و از تعداد مسافران آن کاسته شد. خبرگزاری رویترز اعلام کرده است توماس کوک به دلیل بدهی 1/2 میلیارد دلاری دیگر قادر به رقابت با رقبای خود نبود و این بدهی باعث شد تا ناگزیر بخش قابل‌توجهی از درآمدهای خود را برای پرداخت بهره بدهی‌ها اختصاص دهد. از سوی دیگر درآمد این شرکت به دلایلی چون کودتای تابستان سال ۲۰۱۶ در ترکیه که یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری توماس کوک بود و همین‌طور موج هوای گرم تابستان سال ۲۰۱۸ در کل اروپا به‌شدت رو به کاهش گذاشته بود.
سال پیش، این شرکت در توافقی با سهامداران خود (که بزرگ‌ترین آنها شرکت بین‌المللی فوسون است) برای نجات از بحران، برنامه‌اي ارائه کرد. در این برنامه گفته شده بود برای نجات شرکت از بحران به ۹۰۰ میلیون پوند (یک میلیارد و ۱۲۲ میلیون دلار) منابع مالي نیاز است؛ منبع تامین‌کننده این میزان اعتبار شرکت بین‌المللی «فوسون» اعلام شد، اما ارائه‌دهندگان وام و سرمایه‌گذاران، بعد از انجام یک بررسی مستقل به این نتیجه رسیدند که به غیر از ۹۰۰ میلیون پوند گفته شده، توماس کوک به ۲۰۰ میلیون پوند دیگر نیز نیاز دارد که مجموعا پول مورد نیاز را به یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون پوند (یک میلیارد و ۳۷۰ میلیون دلار) می‌رساند.
به اين ترتيب، مدیران توماس کوک اواخر سپتامبر در جلسه‌ای در لندن سعی کردند وام‌دهندگان را به پرداخت این مبلغ اضافه بر توافق قبلی (200 میلیون پوند) قانع کنند، ولی تلاش آنها به شکست انجامید. طبق طرح اصلی قرار بود شرکت چینی فوسون در برابر مالکیت ۷۵ درصد از تورهای مسافرتی و ۲۵ درصد از پروازهای توماس کوک ۴۵۰ میلیون پوند از بسته نجات مالی را بپردازد. بانک‌های وام‌دهنده نیز با پرداخت بقیه ۴۵۰ میلیون پوند وام‌های خود را به سهام تبدیل کرده و در نتیجه ۷۵ درصد از پروازها و ۲۵ درصد از تورهای مسافرتی توماس کوک به مالکیت آنها درآید.
پیامدهای این ورشکستگی چیست؟
شاید اولین پیامد این ورشکستگی، متوجه 21 هزار کارمند و سهامداران این شرکت باشد؛ هرچند در روزهاي اول اعلام ورشكستگي، مشكل اصلي به تقریبا یک میلیون مسافری مربوط مي‌شد که سفر خود را مستقیما از طریق توماس کوک برنامه‌ريزي کرده بودند. در آن بازه زماني گفته می‌شد ۶۰۰ هزار مسافر از طریق سفر با این شرکت در تعطیلات و در کشورهاي دیگر به سر می‌بردند كه از این تعداد، 150 هزار نفر، بریتانیايي بودند. دولت بریتانیا شرکت‌های هواپیمایی بزرگی نظیر «ایزی جت» و «ویرجین» را مامور کرد تا برای بازگرداندن این مسافران اقدام کنند. نکته جالب‌تر این است که برخی مسافران در هتل‌ها محبوس شدند. در یک مورد گزارش شد تعدادی از مسافران در هتلی در تونس اقامت داشتند که از توماس کوک طلب دارد و به آنها گفته شد تا زمانی که این بدهی تسویه نشود، حق خروج از هتل را ندارند. اين مشكلات باعث شد اداره هواپیمایی کشوری بریتانیا در تماس با هتل‌ها و سایر شرکت‌هایی که تحت تاثیر ورشکستگی توماس کوک قرار گرفتند، به آنها اطمینان دهد که هزینه‌های مسافران این شرکت را پرداخت خواهد کرد. از مسافران نیز خواسته شده که در صورت بروز مشکل در پرداخت هزینه اضافی هتل با این اداره تماس بگیرند. مسافران بسته‌های تعطیلاتی شرکت توماس کوک (پرواز و هتل) تحت پوشش اداره بیمه مسافرت‌های هوایی هستند که در صورت بروز چنین مشکلاتی هزینه هتل و پرواز بازگشت مسافران را می‌پردازد.
ورشکستگی توماس کوک بر روی صنعت مسافرت هوایی هم تاثیرگذار بوده است. یک شرکت استرالیایی اعلام کرده که حدود ۳۰ میلیون دلار ضرر خواهد کرد. یک شرکت گردشگری بریتانیایی نیز گفته که تحت‌فشار زیادی قرار می‌گیرد؛ اما در همین شرایطی که همه در حال زیان دیدن از ورشکستگی شرکت توماس کوک هستند، مهم‌ترین رقیب این شرکت یعنی شرکت «تی یو ال» از این ورشکستگی نفع برده است. گفته می‌شود با اعلام خبر ورشکستگی شرکت توماس کوک، سهام شرکت تی یو ال بیش از 10 درصد رشد كرده است. خروج فعالیت هوایی توماس کوک از صحنه رقابت ممکن است به سود سایر شرکت‌های هواپیمایی اروپایی تمام شود.
ترکیه و یونان نیز دو کشوری هستند که صنعت توریستشان از ورشکستگی توماس کوک زیان خواهد دید. مهمت نوری ارسوی، وزیر گردشگری ترکیه می‌گوید، توماس کوک درآمد هنگفتی از بازار توریسم در ترکیه کسب کرده و هتل‌ها و شرکت‌های گردشگری باید هنوز پول زیادی از توماس کوک دریافت کنند. اتحادیه شرکت‌های گردشگری ترکیه بیم آن را دارند که ورشکستگی توماس کوک پیامدهای جدی برای تجارت گردشگری در ترکیه به همراه داشته باشد. شش درصد از درآمد صنعت توریسم در ترکیه از بازار بریتانیا به دست می‌آید که در آن توماس کوک سهم عمده‌ای دارد. مدیر اتحادیه هتلداران ترکیه با ورشکستگی توماس کوک، از احتمال کم شدن شمار مسافران به ترکیه تا سالانه ۷۰۰ هزار توریست سخن می‌گوید؛ اما همان‌گونه که گفته شد این تنها ترکیه نیست که از ورشکستگی غول گردشگری متضرر شده است، بلکه یونان نیز از این ورشکستگی ضرر خواهد دید. بر پایه گزارش‌های منتشر شده، در حال حاضر شمار گردشگرانی که ورشکستگی توماس کوک ادامه سفر یا بازگشتشان را به مخاطره انداخت، در یونان بیشتر است. وزارتخانه‌های مربوطه در یونان از ۵۰ هزار توریستی خبر دادند که سفرشان را به گونه‌ای با این شرکت گردشگری برنامه‌ریزی کرده بودند.
سرنوشت ناوگان هوايي توماس کوک
همان‌گونه که در ابتدا ذکر شد گروه توماس کوک در زمینه مدیریت شرکت‌های هواپیمایی و خطوط چارتری نیز فعال بود. توماس کوک ایرلاینز در 31 مارس 2003 میلادی تاسیس شد و دفتر مرکزی آن در منچستر انگلستان قرار دارد. این ایرلاینز به 95 مقصد پرواز انجام می‌داد و دارای 100 هواپیما بود که حدود یک‌سوم آن توسط بخش هواپیمایی انگلستان اداره می‌شد. تجزیه و تحلیل‌های Global Flight بیانگر آن است که هم‌اکنون شش فروند هواپیمایی توماس کوک از نوع ایرباس A330 و 16 فروند از نوع A321 در منچستر و لندن زمینگیر شده‌اند. همچنین یک فروند هواپیمای A330 و سه فروند هواپیمای A321 به گلاسکو رفتند و این در حالی است که حدود هشت فروند هواپیمای A321 نیز بین شهرهای بیرمنگام، بریستول، نیوکاسل و بلفاست توزیع شدند.
گفتني است سازمان هواپیمایی کشور انگلستان پس از اعلام ورشکستگی توماس کوک، 40 هواپیما را برای بازگرداندن مسافران این شرکت به خدمت گرفت که این عملیات حتی بزرگ‌تر از عملیات انجام شده پس از اعلام ورشکستگی شرکت هواپیمایی مونارچ در دو سال پیش بود.
اما علیرغم اینکه شرکت توماس کوک اعلام ورشکستگی كرده، شرکت هواپیمایی کوندور آلمان كه از زیرمجموعه‌های آن محسوب مي‌شود، خبر داده که همچنان به پروازهای خود ادامه خواهد داد. شرکت کوندور برای فرار از کمبود نقدینگی متقاضی وام با ضمانت دولت شده بود که دولت فدرال گویا با پرداخت این وام موافقت کرده است. گفته می‌شود مبلغ این وام 380 میلیون یورو و مدت آن شش‌ماهه است. بدین ترتیب این شرکت هواپیمایی با وام مزبور احتمالا این امکان را خواهد یافت تا خود را از غول بریتانیایی جدا کند. البته اعطای اعتبار به شرکت کوندور بایستی به تایید کمیسیون اتحادیه اروپا هم برسد.
شرکت هواپیمایی کوندور از جمله شرکت‌های سودآور آلمانی است که سالانه بیش از 8 میلیون مسافر را به بیش از 100 مقصد در سراسر دنیا جابه‌جا می‌کند.
