كل اعتبارات حوزه هوايي كشور در لایحه بودجه سال 1401 بالغ بر 2.936 میلیارد ريال است كه از اين مقدار رقم 1.759 میلیارد ريال آن مجموع اعتبارات هزينه‌ای و 1.229 میلیارد ريال آن مجموع اعتبارات تملك دارايي سرمايه‌ای است. نکته اینجاست که مجموع اعتبارات حوزه هوايي در لایحه بودجه سال 1401 نسبت به قانون بودجه سال 1400 حدود 12 درصد كاهش داشته است.
بیشترين سهم از حوزه هوايي به سازمان هواپیمايي كشوری تعلق دارد که هرچند استثنائا نسبت به سال گذشته در حدود 43 درصد افزايش داشته و در مجموع بالغ بر 1800 میلیارد ريال است، این در حالی است كه علی‌رغم وجود ماده (53) قانون احكام دائمي برنامه‌های توسعه مبنی بر اینکه اعتبارات این سازمان (هزينه‌ای و سرمايه‌ای) باید از محل درآمدهای اختصاصي، كمك‌ها و ساير درآمدها (براساس تعرفه مصوب شورای عالي هواپیمايي) تامین شود، به‌دلیل عدم تصويب اساسنامه، این برنامه تاکنون به‌طور كامل محقق نشده و در سال آینده نیز محقق نخواهد شد.
مجموع درآمدهای حوزه هوايي در لايحه بودجه سال 1401 بالغ بر4.831 میلیارد ريال پیش‌بیني شده كه اين رقم نسبت به قانون بودجه سال 1400 رشد 270 درصدی داشته است. مهم‌ترين دلیل اين افزايش، ملاحظه رديف درآمدی شركت فرودگاه‌ها و ناوبری ايران با مجموع 3000 میلیارد ريال است. این در حالی است که رديف درآمدی شركت فرودگاه‌ها و ناوبری ايران در لايحه بودجه سال جاری، صفر پیش‌بیني شده بود که ازجمله عوامل آن كاهش 64 درصدی درآمدهای پروازهای عبوری بر فراز آسمان ايران در سال 1399 نسبت به سال 1398 به دلیل شیوع پاندمي كرونا بوده است. حالا در لایحه بودجه سال 1401 با عبور نسبي از بحران كرونا، سود شركت‌های دولتي هوايي به‌دلیل سودده شدن شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوای ايران رشد 55 درصدی در هفت ماه اول سال 1400 نسبت به سال 1399 داشته و از رقم 2.742 میلیون ريال در قانون بودجه 1400 به رقم 3.164.421 میلیون ريال در لایحه بودجه سال 1401 رسیده است.
از سوی دیگر، براساس این لایحه، موسسه صندوق بازنشستگی و وظیفه کارکنان شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به صندوق بازنشستگی کشوری منتقل می‌شود و شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران موظف است کلیه دارایی‌ها و پرونده شاغلان، بازنشستگان و مستمری‌بگیران را ظرف مدت سه ماه بعد از ابلاغ این قانون تحویل صندوق بازنشستگی کشوری نماید.
در عین حال، براساس بند «ی» تبصره ۱۰ این لایحه، وزارت راه و شهرسازی با همکاری ستاد کل نیروهای مسلح مکلف شده بود به منظور افزایش درآمدهای ارزی از محل پروازهای عبوری و ترددهای بین‌المللی هوایی، مسیرهای پروازی را اصلاح کرده و افزایش دهد تا نیمی از درآمدهای حاصله به صندوق توسعه حمل‌ونقل و ۵۰ درصد دیگر در اختیار ستاد کل نیروهای مسلح قرار گیرد، اما ظاهرا اعتراض شرکت فرودگاه‌ها و ناوبري هوايي ايران مبنی بر اینکه بند مذکور در خصوص تقسيم درآمدهاي هوانوردي، بدون اخذ نظر و هماهنگي با اين شرکت تنظيم شده، باعث شد اين بند مورد بازنگري قرار گيرد و بنا بر اعلام عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی این بند در کمیسیون تلفیق به طور کل لغو و از لایحه بودجه ۱۴۰۱ حذف شد.
البته به نظر می‌رسد آنچه دلیل اصلی حذف این بند بوده نه اعتراض شرکت فرودگاه‌ها بلکه قوانین ایکائو بوده که تاکید دارد درآمدهای حوزه هوانوردی نباید صرف امور نظامی شود.
نکته دیگر درباره بودجه سال آینده این است که شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری ايران در حالي رديف‌های اعتباری احداث، تكمیل، مشاركت و بهسازی فرودگاه‌های محروم را دريافت كرده كه درحال حاضر عمده فرودگاه‌های كشور زيانده هستند.
با نگاهي به لايحه بودجه سال1401 مي‌توان دريافت كه سهم مانده اعتبار تملك دارايي شركت شهر فرودگاه امام خمیني از قانون بودجه سال 1400 حدود 82 درصد است كه اين مهم با توجه به اهمیت اين فرودگاه نیازمند بازنگری است.
از سوی دیگر، ب اساس بند «ن» تبصره (۸) بخش آب و کشاورزی لایحه بودجه ۱۴۰۱، به‌منظور حمایت از توسعه صادرات محصولات کشاورزی به‌ویژه به کشورهای همسایه و اتحادیه اوراسیا، یارانه حمل‌ونقل هوایی (محاسبه قیمت سوخت هواپیماهای باری حامل محصولات کشاورزی به مقاصد فوق معادل با نرخ سوخت تحویلی به هواپیماهای مسافربری) از محل ردیف هزینه تبصره (۸) بخش آب و کشاورزی تامین می‌شود که یک‌هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال است.
شیوه‌نامه چگونگی پرداخت این اعتبار قرار است حداکثر تا یک ماه پس از ابلاغ این قانون با همکاری وزارتخانه های جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت (سازمان توسعه تجارت) تهیه و ابلاغ شود.
درآمدهای دستگاه های مرتبط با بخش هوافضا در لایحه بودجه سال 1400 و قانون بودجه سال 1401- بخش غیردفاعی (میلیون ریال)
| شرح دستگاه، برنامه و فعالیت | قانون سال 1400 | لایحه سال 1401 | درصد رشد | ||||
| عمومی | اختصاصی | جمع 1400 | عمومی | اختصاصی | جمع 1401 | ||
| سازمان هواپیمایی کشوری | 0 | 1.250.000 | 1.250.000 | 0 | 1.600.000 | 1.600.000 | |
| مرکز آموزش عالی هوانوردی و فرودگاهی کشور | 0 | 55.000 | 55.000 | 0 | 70.000 | 70.000 | |
| شرکت فرودگاه ها و ناوبری ایران | 0 | 0 | 0 | 3.000.000 | 0 | 3.000.000 | |
| شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی | 0 | 0 | 0 | 161.037 | 0 | 161.037 | |
| مجموع درآمدهای بخش هوایی | 0 | 1.305.000 | 1.305.000 | 3.161.037 | 1.670.000 | 4.831.037 | 270 |
| جمع کل | 2.477.742 | 2.225.000 | 2.477.742 | 3.461.037 | 2.810.000 | 6.271.037 | 153 |
عملکرد شرکت‌های دولتی فعال در بخش هوافضا در لایحه بودجه سال 1401 و قانون بودجه سال 1400- بخش غیردفاعی (میلیون ریال)
| نام شرکت | حساب های جاری بودحه سال 1400 | حساب های جاری بودجه سال 1401 | ||||
| درآمد | هزینه | 50 درصد سود ویژه | درآمد | هزینه | 50 درصد سود ویژه | |
| شرکت فرودگاه و ناوبری هوایی ایران | 36.500.000 | 36.500.000 | 0 | 51.000.000 | 45.000.000 | 3.000.000 |
| شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران | 46.423.954 | 56.423.954 | 0 | 45.918.362 | 61.918.362 | زیان‌ده |
| سازمان هواپیمایی کشوری | 1.350.000 | 1.350.000 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی | 7.759.575 | 7.759.575 | 0 | 9.961.374 | 9.639.300 | 161.037 |
| جمع کل | 92.033.529 | 102.033.529 | 0 | 106.879.736 | 116.557.662 | 3.161.037 |
اعتبارات برنامه‌ای دستگاه‌های حوزه هوایی در لایحه بودجه سال 1401 و قانون بودجه سال 1400 (میلیون ریال)
| شرح دستگاه، برنامه و فعالیت | قانون سال 1400 | لایحه سال 1401 | درصد رشد | ||||
| هزینه‌ای | تملک دارایی | جمع 1400 | هزینه‌ای | تملک دارایی | جمع 1401 | ||
| سازمان هواپیمایی کشوری | 980.000 | 277.000 | 1.257.000 | 1.250.000 | 549.760 | 1.799.760 | 43 |
| برنامه توسعه حمل‌ونقل هوایی (اعتبارات اختصاصی) | 0 | 3.000 | 3.000 | 1.250.000 | 549.760 | 1.799.760 | |
| شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران | 0 | 1.230.000 | 1.230.000 | 0 | 553.880 | 553.880 | 55- |
| برنامه توسعه حمل‌ونقل هوایی | 0 | 630.000 | 630.000 | 0 | 553.880 | 553.880 | |
| مرکز آموزش عالی هوانوردی و فرودگاهی کشور | 355.000 | 450.000 | 805.000 | 509.279 | 0 | 509.279 | 37- |
| برنامه اموزش نیروی انسانی متخصص | 355.000 | 0 | 355.000 | 509.279 | 0 | 509.279 | |
| برنامه توسعه حمل‌ونقل هوایی | 0 | 25.000 | 25.000 | – | |||
| شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی | 0 | 50.000 | 50.000 | 0 | 72.640 | 72.640 | 45 |
| برنامه توسعه حمل‌ونقل هوایی | 0 | 50.000 | 50.000 | 0 | 72.640 | 72.640 | |
| جمع کل | 1.335.000 | 2.007.000 | 3.342.014 | 1.759.279 | 1.176.280 | 2.935.559 | 12- |
