علاوه بر لباس مخصوص موتورسواری، کلاه ایمنی تنها محافظ جان موتورسوار و ترک‌نشین موتور است، اما این کلاه چگونه و در چه زمانی به وجود آمده است؟

به گزارش پایگاه خبری ترابران، بدون شک در کتاب‌ها خوانده‌اید و در فیلم‌ها هم دیده‌اید که سربازان آشوری در نبردهای خود برای پوشاندن سرهایشان از کلاه‌های ایمنی که شباهت بسیار زیادی به کلاه‌های ایمنی یا کاسکت فعلی دارد، بهره‌ می‌بردند. به این صورت، قدیمی‌ترین کلاه ایمنی توسط سربازان آشوری در ۹۰۰ سال پیش از میلاد مسیح مورد استفاده قرار می‌گرفت. این کلاه نوعی پوشش با عینک و کلاه برنزی ضخیمی بود تا از سر سربازان و جنگاوران در مقابل ضربات شمشیر و تیر محافظت کند. ناگفته نماند که اکنون نیز سربازان از این‌گونه کلاه‌ها استفاده می‌کنند؛ البته کلاه‌های فعلی از مواد سبک وزن از جنس پلاستیکی هستند.

اما هدف اصلی ما از این مطلب معرفی کلاه‌های ایمنی و یا کلاه‌های معروف به «کاسکت» است که برای فعالیت‌های تفریحی، ورزشی (سوارکاری، فوتبال آمریکایی، هاکی روی یخ، بیسبال، سنگ‌نوردی و…)، کارهای پرخطر (ساخت‌وساز، کار در معدن و…) و موتورسواری از آنها استفاده می‌شود.

کلاه کاسکت چیست؟

کلاه ایمنی موتورسیکلت که به آن کاسکت (به فرانسوی: casquette) نیز گفته می‌شود یک نوع کلاه ایمنی فلزی است که معمولا رانندگان خودروهای مسابقه‌ای، موتورسیکلت‌سواران و خلبانان بالگرد برای ایمنی بر سر می‌گذارند. همچنین یادآور می‌شود که تنها وسیله ایمنی موتورسوار و ترک‌نشین آن همین کلاه ایمنی  است.

کلاه ایمنی چگونه متولد شد؟

کلاه ایمنی، به‌ویژه کلاه ایمنی موتورسیکلت‌ها، تاریخچه‌ای غنی دارد و عملا مهم‌ترین ابزار برای زنده ماندن موتورسواران و ترک‌نشینان در هنگام آسیب‌های اجتناب‌ناپذیر محسوب می‌شود. جالب‌تر این‌که مسیر توسعه و تکامل کلاه ایمنی، نشان می‌دهد که در برهه‌ای از زمان، از کلاه‌های چرمی استفاده می‌شده که در ابداعات و نوآوری‌های متعدد، به شاهکارهای فناوری سال‌های اخیر، متشکل از فیبرهای کربنی مدرن و هوشمند مبدل شده‌اند. جالب است ک این نوع کلاه به موازات پیشرفت و توسعه موتورسیکلت‌ها، پیشرفت تدریجی داشته است.

اوایل دهه ۱۹۰۰ میلادی که نخستین موتورسیکلت‌ها به بازار راه یافت، عملا دوچرخه‌هایی موتوردار بودند که برای حمل‌ونقل ساده‌تر ساخته شده و به‌دلیل سرعت پایین و ایمنی نسبتاً بالا، نیازی به هیچ‌گونه محافظ سر نداشتند. این روند، به سرعت تغییر یافت و با افزایش توان حرکتی موتورسیکلت‌ها، آغاز مسابقات اتومبیل‌رانی و در نتیجه افزایش احتمال تصادفات، آسیب‌دیدگی موتورسواران و رانندگان گسترده‌تر شد. بنا بر شواهد، نخستین بار در سال ۱۹۱۴ میلادی، یک پزشک بریتانیایی به نام اریک گاردنر (Eric Gardner)، برای محافظت از سر یک موتورسوار، از یک محافظ لاکی شکل استفاده کرد. به این صورت، نخستین کلاه ایمنی متولد شد.

گاردنر، از اهمیت اختراع خود آگاهی داشت و برای استفاده از آن در یکی از مسابقه‌های برتر آن دوره به نام «Isle of Man TT» تلاش کرد. او موفق بود و سازمان دهندگان مسابقه، استفاده از محافظ سر را اجباری کردند. این یک گام اولیه برای کاهش چشمگیر ضربه مغزی در بین حاضران در مسابقات بود.

اندک اندک ایمنی مهم شد

این موفقیت، توجه عموم مردم را به‌خوبی جلب نکرد. آنها هنگام رانندگی، احساس عجیبی از بستن یک پوسته اضافی روی سرشان داشتند. از آن مهم‌تر، با توجه به میل ذاتی به زیبایی ظاهری، محافظ سر تبدیل به یک کلاه ایمنی چرمی شد. کلاه مذکور، هم راکبان موتورسیکلت‌ها را راضی می‌کرد و هم ایمنی نسبی آن‌ها را تضمین می‌کرد. یک اتفاق جالب در این دوران که توانست استقبال عمومی از کلاه‌های ایمنی را افزایش دهد، تصادف جاده‌ای «T.E. Lawrence»، قهرمان ملی مشهور انگلیس در سال ۱۹۳۵ میلادی بود که در چند کیلومتری خانه‌اش، به طرز غم‌انگیزی درگذشت. این اتفاق ناخوشایند، باعث شد که مردم، به خطرات موتورسواری و لزوم جلوگیری از حوادث بعدی پی ببرند.

دکتر هیو کرنز (Hugh Cairns)، پزشک انگلیسی که در بیمارستان بر بالین لارنس حضور داشت، به شدت تحت تأثیر این واقعه قرار گرفت و از همین رو، به تحقیق درباره ارتباط بین تصادفات موتورسیکلت و صدمات سر پرداخت. او نخستین پزشکی بود که گزارشی در این زمینه در مجله پزشکی انگلیس منتشر کرد. این تحقیقات و نتایج تکان‌دهنده آن در سال ۱۹۴۱ میلادی، کمک کرد تا او بتواند نوعی کلاه ایمنی جدید برای ارتش انگلیس توسعه دهد. در آن دوران، استفاده از موتورسیکلت به‌طور گسترده‌ای برای شناسایی و ارتباطات استفاده می‌شد و تلاش کرنز، باعث شد تا ارتش دستورالعملی برای کل سواران نظامی خود صادر کند که از کلاه ایمنی ساخته شده از لاستیک و چوب پنبه استفاده کنند.

انقلابی در تولید کلاه ایمنی

در دهه‌های بعد، با وجود افزایش قابل‌توجه سرعت موتورسیکلت‌ها، هنوز هم غیرنظامیان از کلاه ایمنی به‌طور کامل استفاده نمی‌کردند. علاوه بر این، کلاه‌های ایمنی عرضه شده در آن دوران، پوسته‌هایی چوبی با روکش و بندهای چرمی بود که حداقلی از محافظت را ایجاد می‌کرد. نقطه عطف بزرگ در توسعه و تکامل کلاه‌های ایمنی، اختراع انقلابی پروفسور لومبارد (C.F. Lombard)، استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (University of Southern California) بود. وی در سال ۱۹۵۳ میلادی، یک کلاه ایمنی سه‌لایه، با پوسته بیرونی فایبرگلاس، جذب‌کننده ضربه در لایه میانی و آستر داخلی برای راحتی بیشتر طراحی کرد. وی اختراع خود را در دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری آمریکا به ثبت رسانید و نتیجه آن، گواهی ثبت اختراعی به شماره «US 2923941» بود که در نهم فوریه ۱۹۶۰ میلادی به وی اعطا گردید.

روی ریشتر (Roy Richter)، راننده اسبق اتومبیلرانی و بنیان‌گذار شرکت تولید کلاه ایمنی بل (Bell Helmets)، طرح لومبارد را پسندید و بدین گونه، مدل «Bell 500» ساخته شد. ایمنی فوق‌العاده این مدل و طراحی مبتنی بر کلاه ایمنی هواپیمایی، «Bell 500» را به موفقیتی سریع رساند و عملاً دوره‌ای نوین در تاریخ پیدایش و توسعه کلاه ایمنی موتورسیکلت آغاز شد. به زودی، این وسیله به یک تجهیز استاندارد در مسابقات تبدیل شد و طی یک فرآیند تدریجی، در دهه ۱۹۶۰، تعداد بیشتری از غیرنظامیان از کلاه ایمنی استفاده کردند. در ادامه و در سال ۱۹۶۳، شرکت بل با اولین کلاه ایمنی تمام‌رخ موتورسیکلت خود به نام «Bell Star»، انقلابی جدید در بازار ایجاد کرد. محصول جدید به نسبت گران بود، اما حفاظت حداکثری ناشی از فناوری و مواد مورد استفاده در کلاه‌های ایمنی فضانوردان ارتش آمریکا و ناسا، آن را به یک گزینه جذاب بدل می‌کرد.

یک سال بعد، «USDOT»  نخستین استانداردهای ایمنی را ارائه کرد که طبق آن، کلاه ایمنی موتورسیکلت هم اجباری شد. در سال ۱۹۶۶ میلادی، کنگره آمریکا قانون جدیدی برای ایمنی بزرگراه‌ها تصویب کرد که مستلزم استفاده از کلاه ایمنی در هنگام رانندگی می‌شد. با وجودی که به دلیل برخی عدم هماهنگی‌ها، بسیاری از ایالات قانون مذکور را در سال ۱۹۶۸ میلادی لغو کردند، اما کلاه ایمنی به یک گزینه محبوب و رایج بین موتورسواران تبدیل شده بود.

طی دهه‌های اخیر، کلاه ایمنی روند پیشرفت خود را ادامه داده و امروزه، طیف وسیعی از کلاه‌های ایمنی سبک و مجهز به فناوری‌هایی همچون واقعیت افزوده و سیستم‌های هوشمند ارتباطی به بازار عرضه شده‌ است. همان‌طور که اشاره شد، پروفسور لومبارد به واسطه اختراع خود، دوره‌ای نوین را در طراحی و ساخت کلاه ایمنی آغاز کرد و وی را می‌توان مخترع مدرن این تجهیز کاربردی نامید.

نکاتی برای استفاده بهتر از کلاه ایمنی

در استاندارد ANSI و OSHA هیچ طول عمر مشخصی برای کلاه‌های ایمنی تعریف نشده است و هیچ تاریخ انقضای استانداردی برای کلاه‌های ایمنی وجود ندارد. طول عمر کلاه ایمنی کاملا به شرایط استفاده از کلاه بستگی دارد اما توصیه می‌شود که در شرایط معمولی هر ۵ سال یک‌بار کلاه تعویض شود.

در شرایط سخت (در دماهای بسیار بالا، زیر نور خورشید و یا در مواجهه با مواد شیمیایی) هر ۲ سال یک‌بار کلاه را تعویض کنید.

در صورت مشاهده هر نوع ترک، آسیب و یا ضربه به کلاه، کلاه باید فورا تعویض شود.

توصیه می‌شود یراق آلات کلاه به صورت سالانه عوض شود.

انواع کلاه کاسکت

Full face (تمام‌رخ): این نوع کلاه کاسکت ایمن‌ترین نوع کلاه کاسکت است که با پوشش جلو، بالا، اطراف سر و چانه محافظت کاملی را به ارمغان می‌آورد. این سبک شکل سنتی خود را حفظ کرده است و شکل حباب مانند آن در آیرودینامیک تاثیر به‌سزایی دارد. یک درپوش شیشه‌ای متحرک برای آن تعبیه شده است که جنس آن باید با کیفیت باشد تا از نفوذ هوا و آب جلوگیری کند و بخار هم نکند. در همه مسابقات موتورسواری و اتومبیل‌رانی سرعتی فقط از این سبک استفاده می‌شود.

Modular (دوار): این نوع از کلاه کاسکت که به فک متحرک هم معروف است کاربری ساده‌تری دارد به این صورت که با فشردن یک دکمه قسمت فک آن می‌چرخد و صورت شما آزاد می‌شود. این نوع از کلاه کاسکت برای برقراری تماس تلفنی یا صحبت کردن با افراد دیگر کاربرد بیشتری دارد. تفاوت آن با کلاه کاسکت تمام رخ وزن بالاتر آن است که به دلیل چند تکه بودن و تجهیزات دوار روی سر سنگینی می‌کند.

Open face (صورت باز): این نوع از کلاه کاسکت فقط روی سر را می‌پوشاند و بیشتر مناسب دوچرخه‌سواری یا سرعت‌های پایین است. وزن آن بسیار سبک است و همواره نسیم به صورت شما برخورد می‌کند. در زمینه ایمنی محافظت کمتری را ارائه می‌دهد و معمولا دارای یک بند قابل تنظیم برای محکم شدن آن روی سر است. همچنین برخی از انواع آن دارای یک پوشش شیشه ای متحرک برای حفاظت در مقابل باد و باران است.

Half shell (نیمه‌پوسته): این نوع از کلاه کاسکت ساده‌ترین و سبک‌ترین نوع کلاه کاسکت است که حالتی نمادین دارد و تنها برای لذت بردن از نسیم خنک و یک محافظت اندک طراحی و ساخته شده است.

در مطلب بعدی، درباره کلاه‌های ایمنی هوشمند و کلاه‌های ایمنی ایربگ‌دار سخن می‌گوییم.