دبیر میز گردشگری دسترس‌پذیر در وزارت گردشگری با بیان اینکه تا امروز 50 پاراتور در کشور برگزار شده است، گفت: «راهکار درست مسئولان و مدیران برای توجه به نیازها و خواسته‌های معلولان مناسب‌سازی اماکن گردشگری، بهبود حمل‌ونقل شهری و برون‌شهری، اقامتگاه‌ها، مراکز خرید، مراکز تفریحی، موزه‌ها و در کل فراهم کردن شرایط نرمال آنها است نه اینکه با تغییر کلمات و بازی با الفاظ یا نشستن روی ویلچر از خود سلب مسئولیت کنند.»
به گزارش پایگاه خبری ترابران، حق گردش و سفر، حق هر شهروندی است خواه شهروندان عادی و خواه شهروندان معلول و دارای نیاز خاص، حالا این نیاز یا از بدو تولد با او همراه بوده یا در اثر سانحه و افزایش سن و شرایط خاص به سراغش آمده است، هر چه باشد او هم مانند سایر افراد جامعه نیاز دارد آخر هفته همراه خانواده به سینما یا پارک برود، از موزه بازدید کند و همچنین برای تجدید قوا حداقل سالانه به یک سفر برود.
اما همه چیز به همین سادگی نیست؛ فرد معلول و فرد دارای نیازهای خاص از زمانی که تصمیم می‌گیرد برای اوقات فراغت خود برنامه‌ریزی کند تا لحظه‌ای که به منزل بازگردد با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شود؛ از خرید بلیت بگیر تا دردسرهای مسیر و فراهم نبودن امکانات در مقصد. گاهی مشکلات آنقدر پیچیده و لاینحل می‌شود که عطای گردش را به لقایش می‌بخشد و کنج خانه، تنها گزینه روی میز در تعطیلات و اوقات فراغت می‌شود.
برای معلولان سفر رفتن مثل دیگران یکی از حقوق شهروندی‌شان است نه امکانات حمل‌ونقل مناسب است، نه امکانات اماکن گردشگری. معلولیت انتخاب آنها نبوده اما معلولیت گردشگری و عدم توجه به نیاز آنها انتخاب مدیران بوده است.
با این حال چند سالی است ایده جدیدی با عنوان «پاراتوریسم» مطرح شده تا با شناسایی مشکلات و فرهنگ‌سازی در حوزه معضلاتی که معلولان برای سفر رفتن یا بازدید از یک مکان تاریخی و تفریحی با آن مواجه هستند، این حق طبیعی را به این قشر از جامعه بازگرداند و تفریح و گردش برای آنها هم سهل شود.
پاراتوریسم چیست؟
محمد اسماعیل شیخ قرایی، دبیر میز گردشگری دسترس‌پذیر در وزارت گردشگری می‌گوید پاراتوریسم ایده‌ای بوده که نخستین بار توسط انجمن فرهنگی، ورزشی و گردشگری معلولان پارس مطرح شده و نخستین پاراتور هم با کمک اعضای این انجمن در فروردین سال ۹۲ برگزار شده است.
او در توضیح انتخاب این نام به خبرنگار پایگاه خبری ترابران می‌گوید: «نام پاراتور از آنجا برای این فعالیت انتخاب شد که افراد شرکت‌کننده در آن مشکلات جسمی دارند. البته در جهان چنین روشی عرف نیست و دلیل آن هم مشخص است چون در بسیاری از کشورهای جهان زیرساخت‌های مناسب برای معلولان فراهم است اما در کشور ما چون زیرساختی فراهم نیست و معلولان مشکلات زیادی دارند تصمیم گرفتیم که چنین برنامه‌ای را آغاز کنیم.»
شیخ‌قرایی با بیان اینکه تا به امروز حدود ۵۰ پاراتور در سطح کشور برگزار شده است، اظهار کرد: «شناسایی موانع و مشکلات معلولان، ارائه راهکار برای حل مشکلات، گرفتن امکانات و تسهیل گردشگری برای افراد معلول و دارای نیازهای خاص، اهداف برگزاری پاراتورهاست. »
چالش عمده گردشگری برای افراد دارای معلولیت، نبود مناسب‌سازی و طراحی ویژه اماکن است. مناسب‌سازی اماکن گردشگری، حمل‌ونقل شهری و برون‌شهری، اقامتگاه‌ها، مراکز خرید، تفریح، موزه‌ها مواردی که باید در دستور کار قرار گیرد تا این افراد بتوانند بدون کمک دیگران از خدمات و امکانات بهره‌مند شوند.
مدیر انجمن فرهنگی، ورزشی و گردشگری معلولان پارس هم در این باره می‌گوید: «زمانی که پاراتوری برای بازدید از موزه برگزار می‌کنیم هم به موزه‌دار آموزش می‌دهیم که چگونه با فرد معلول مواجه شود و هم به فرد معلول آموزش داده می‌شود که چگونه از موزه بازدید کند، در همین حال مشکلات را هم بررسی و برای رفع آن تلاش می‌کنیم.»
او معتقد است که برخی از پاراتورها منجر به رفع مشکلات معلولان شده است و در توضیح اضافه می‌کند: «بعد از برگزاری برخی از پاراتورها با حضور ما و شناسایی مشکلات این مشکلات برای دفعه‌های بعد برطرف شده است؛ مثلاً هتل هویزه و هتل آزادی در تهران دو موردی هستند که بعد از برگزاری پاراتور به خلأ‌هایی که در این حوزه بود پی بردند و برخی از مشکلات معلولان را برطرف کردند از جمله اینکه مشکلات معلولان و افراد دارای نیازهای خاص در رستوران‌های این هتل‌ها مرتفع شد.»
قرایی اظهار می‌کند: «شعاری داریم که می‌گوییم افزایش نشاط و شادابی، امید به زندگی ایجاد می‌کند و در نهایت منجر به رشد و بالندگی فرد سالمند یا معلول می‌شود. همه ما این تجربه را داریم که یک مسافرت یک روزه حال روحی را بهبود می‌بخشد و امید به زندگی را افزایش می‌دهد و همین سفر معمولی می‌تواند منجر به بالندگی شود. بنابراین هدف ما از برگزاری پاراتورها بالندگی این قشر از جامعه است.»
پاراتور و دردسرهای حمل‌ونقل معلولان
استانداردهایی که برای بحث مناسب‌سازی از جمله گردشگری تعریف می‌شود شامل؛ سیستم حمل‌ونقل، شبکه عبور و مرور، دسترس‌پذیرکردن جاذبه‌های گردشگری و همچنین توانمندسازی عوامل انسانی و سامانه‌های اطلاع‌رسانی مسافران است. یکی از مشکلات اساسی که معلولان و افراد با نیازهای خاص با آن مواجه‌اند حمل‌ونقل درون و برون‌شهری است. عدم مناسب‌سازی وسایل حمل‌ونقل عمومی، تردد درون‌شهری و برون را برای این افراد سخت کرده است.
قرایی نیز بر این مشکل مهر تایید می‌زند و می‌گوید: «تردد درون‌شهری معلولان تا حدی بهتر شده و شهرداری کلانشهرها از جمله شهرداری تهران حرکت‌های مثبتی در این زمینه انجام داده‌اند. در شیراز هم قرار است ناوگان حمل‌ونقل معلولان خریداری شود و سایر شهرداری کلانشهرها هم برای این کار برنامه دارند. هرچند هنوز تا وضعیت مطلوب فاصله زیادی داریم اما اقداماتی در حال انجام است. با این حال، مشکل اصلی در حمل‌ونقل برون‌شهری است. اتوبوس‌های ما برای استفاده افراد با معلولیت جسمی اصلاً مناسب نیست و نیاز است که در زمینه بسیار کار شود تا معلولان بتوانند به‌راحتی به سفر بروند.»
او همچنین به مشکل دیگر یعنی مناسب نبودن سرویس‌های بهداشتی بین‌راهی اشاره می‌کند و می‌گوید: «مسئله دیگری که در میز گردشگری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری در حال پیگیری آن هستیم تدوین دستورالعمل مناسب‌سازی سرویس‌های بهداشتی بین‌شهری برای معلولان است. این موضوع یکی از دغدغه‌های آقای وزیر است و ایشان به شدت پیگیر حل معضل کمبود سرویس‌های بهداشتی است و ما در میز گردشگری هم پیگیر این معضل برای معلولان هستیم.»
معلولیت تمام‌شدنی نیست؛ صورت مسئله را پاک نکنید
دبیر میز گردشگری دسترس‌پذیر در وزارت گردشگری سپس گلایه‌ای از مسئولان می‌کند و می‌گوید: «یکی از اتفاقات عجیبی که در کشور می‌افتد این است که مسئولان از به‌کار بردن کلمه معلول واهمه دارند و تصور می‌کنند با تغییر این کلمه بار مثبتی به معلولان القا می‌شود! این در حالی است که اگر به جای معلول به من توان‌یاب گفته شود چیزی به من اضافه نمی‌شود و فرقی برای فرد معلول ندارد. پس مسئولان با تغییر کلمات و بازی با الفاظ یا نشستن روی ویلچر از خود سلب مسئولیت نکنند.»
قرایی تاکید می‌کند: «نیاز معلول تغییر این کلمه نیست؛ معلول نیاز دارد که فضای شهری برای حضور او مناسب‌سازی شود و حمل‌ونقل مناسب در اختیار او قرار گیرد، زمانی که سفر می‌رود هتل یا اقامتگاه برای استفاده او مناسب و امکانات برایش فراهم باشد. می‌گویند کلمه معلول بار منفی دارد! چه کسی این حرف را زده است! مناسب نبودن فضای عمومی برای معلولان و فراهم نبودن شرایط برای زندگی عادی آنها بار منفی دارد نه کلمه معلول.»
آنچه به وضوح مشخص است نمی‌توان جلوی جنگ، حوادث رانندگی و نواقص هنگام تولد را گرفت؛ حوادث و نواقصی که باعث تسریع نرخ رشد معلولیت در جهان شده و ثابت کرده قرار نیست روند معلولیت در جهان برای همیشه متوقف شود. از این رو با تغییر کلمه معلولیت و روی ویلچر نشستن مسئولان، تنها پاک کردن صورت مسئله است و باری از دوش معلولان برنمی‌دارد.
مناسب‌سازی اماکن گردشگری، حمل‌ونقل شهری و برون‌شهری، اقامتگاه‌ها، مراکز خرید، مراکز تفریحی، موزه‌ها و در کل فراهم کردن شرایط نرمال برای قشر دارای معلولیت راهکار درست برای توجه به نیازهای معلولان است نه پاک کردن صورت مسئله.
