گروه مطالعات سیاست‌گذاری و پایش فضای کسب‌وکار انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی و خدمات وابسته مدتی است که با تهیه سلسله گزارش‌های آماری، می‌کوشد تصویری شفاف از عملکرد گذشته صنعت و اثرات آن روی شاخص‌های مختلف حمل‌ونقل ریلی کشور تهیه و منتشر کند تا شایدکمکی باشد به مدیران و کارشناسان بخش خصوصی و دولتی را در اتخاذ تصمیمات مبتنی بر شرایط واقعی در دو سطح سیاستگذاری کلان و بنگاه خرد اقتصادی.

گزارش پیش‌رو شاخص‌های مهم این صنعت را در بازه‌های 9 ماهه اول و 3 ماهه سوم سال 1400 با دوره‌های گذشته مقایسه می‌کند.

براساس گزارش گروه مطالعات سیاست‌گذاری و پایش فضای کسب‌وکار انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی، در سال جاری شاخص حیاتی تعداد لکوموتیوهای گرم و نیز درصد آماده به کاری لکوموتیوها رو به کاهش بوده که در حال حاضر جدی‌ترین چالش راه‌آهن محسوب می‌شود. علاوه بر این، بهره‌وری واگن‌های باری (تن کیلومتر به ازای هر واگن) در 9 ماهه امسال بیش از 16 درصد نسبت به سال گذشته افت داشته و این وضعیت نارضایتی شدید مالکان واگن و صاحبان بار را در پی داشته است.

با توجه به آنچه در این گزارش عنوان شده است، می‌توان حدس زد که بهره‌وری ماهیانه واگن‌ها نیز به‌شدت رو به افول بوده؛ به‌طوری که در سه ماه اول سال 1400 نسبت به زمستان سال گذشته، 4/5 درصد، در سه ماهه دوم نسبت به سه ماهه اول سال 1400، 5/10 درصد و در سه ماه سوم سال نیز بار دیگر 5/3 درصد نسبت به سه ماه دوم کاهش یافته است.

در گزارش انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی، به این نکته نیز اشاره شده که رسوب بلندمدت مطاطلبات مالکان لوکوموتیوهای خصوصی و تعمیرکاران لکوموتیوهای دولتی نزد راه‌آهن، باعث زمینگیری و توقف مکرر ناوگان لکوموتیو موجود کشور و افت شدید عملکرد حمل بار شده است.

شاخص سرعت بازرگانی و مسافت پیموده شده واگن‌های باری در پاییز 1400 نیز شاهد افت نسبتا زیادی نسبت به بهار بوده است، این در حالی است که در ماه‌های پیش‌رو و به‌ویژه در ایام نوروز، با افزایش استقبال مسافران از سفرهای ریلی به‌دلیل واکسیناسیون و کاهش محدودیت‌های کرونایی، شاهد رشد نیاز به لوکوموتیوهای گرم در بخش مسافری خواهیم بود که بدیهی است در صورت تداوم بی‌توجهی به مشکلات بخش لکوموتیو، افت عملکرد حمل بار تشدید خواهد شد.

نکته جالب توجه دیگر در این گزارش، کاهش جابه‌جایی بار از نظر تناژ داخلی در 9 ماهه امسال نسبت به 9 ماهه سال گذشته (با وجود تشدید محدودیت‌های کرونایی) است؛ البته تناژ جابه جایی بار در بخش ترانزیت، حاکی از افزایش بیش از 200 درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل است؛ آن هم در شرایطی که سال گذشته شاهد کاهش حدود 40 درصدی (9 ماهه) نسبت به سال پیش از آن بوده‌ایم.

گفتنی است؛ کاهش تامل‌برانگیز شاخص‌های بخش باری در راه‌آهن، در حالی رخ داده که شاخص‌های مربوط به جابه‌جایی مسافر در تمام زمینه‌ها نسبت به سه ماه دوم سال 1400  و همچنین دوره مشابه سال 99 (9 ماهه) نشان‌دهنده افزایش عملکرد است.

هرچند بابررسی روند 10 ساله جابه‌جایی مسافر مشخص می‌شود که بیشترین میزان جابه‌جایی مسافر از طریق راه‌آهن همچنان مربوط به 9 ماهه سال 1398 و به میزان 21 میلیون نفر بوده است.

بر اساس آمارهای اعلام شده توسط راه‌آهن، تعداد مسافر جابه‌جا شده توسط بخش ریلی در ۹ ماهه سال 1400،  ۱۴ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال 1399 (۷ میلیون نفر) ۱۱۰ درصد رشد نشان می‌دهد. بر اساس برنامه از پیش تعیین شده، بنا بوده که در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰، ۱۴ میلیون مسافر توسط ریل جابه‌جا شود که بر این اساس میزان انطباق با برنامه ۱۰۶ درصد است.

براساس آمارهای راه‌آهن، در این مدت 2145 دستگاه واگن و در مدت مشابه سال گذشته، 2130 دستگاه واگن در بخش مسافری فعالیت داشته؛ در حالی که گزارش انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی، نشان‌دهنده ارقام دیگری است. به گزارش انجمن تعداد واگن‌های مسافری در 9 ماهه سال 1400،  1796 دستگاه و در 9 ماهه سال 1399،  1761 دستگاه بوده است.

روند تغییر شاخص‌های مهم بخش لوکوموتیو در 4 فصل اخیر

روند تغییر شاخص‌های مهم بخش لوکوموتیو در 9 ماه اول سال‌های اخیر

روند تغییر شاخص‌های مهم بخش باری در 9 ماه اول سال‌های اخیر