در هر اختلاف و تضارب منافعی، دو طرف ماجرا بخشی از تقصیر را بر عهده دارند. عارضه همیشگی نارضایتی شرکت‌های حمل‌ونقل از پوشش شرکت‌های بیمه هم اگرچه تاحدی برخاسته از ناآگاهی صنف حمل‌ونقل از جزئیات بیمه‌نامه‌ها و خرید بیمه‌نامه ناقص است، اما در این میان، نمی‌توان منکر این حقیقت شد که ناآشنایی کارگزاران بیمه با بیمه‌نامه‌های تخصصی و کوتاهی برخی شرکت‌های بیمه در ارائه خدمات مناسب پیامدهای این عدم تعامل را تشدید کرده است. در گفت‌وگو با غلامعلی ثبات، عضو رسمی انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه و عضو پیشین شورای عالی بیمه‌، نگاهی بر نحوه برخورد شرکت‌های بیمه با نیازمندی‌های بیمه‌ای شرکت‌های حمل‌ونقل داشته است.

غلامعلی ثبات، عضو رسمی انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه و عضو پیشین شورای‌عالی بیمه، در گفت‌وگو با ترابران، درباره گلایه شرکت‌های حمل‌ونقل در زمینه نرخ‌شکنی شرکت‌های بیمه و رقابت ناسالم بین این شرکت‌ها برای جذب بیمه‌گذار چنین توضیح داد: «نرخ‌شکنی زمانی مطرح می‌شود که نرخ مصوب وجود داشته‌باشد و شرکت‌های بیمه پایین‌تر از آن نرخ بیمه بفروشند، اما بعد از اینکه تعرفه‌ها در صنعت بیمه آزاد شد، دیگر نرخ مصوب به‌طور مشخص نداریم که شرکت‌های بیمه بخواهند کمتر از آن بفروشند و نرخ‌شکنی کنند. البته در موارد خاصی که سرمایه بیمه‌نامه از حد معینی بالاتر باشد، شرکت‌های بیمه موظف هستند که موافقت بیمه مرکزی را درباره نرخ و شرایط بیمه‌نامه بگیرند، اما فکر می‌کنم در بحث مسئولیت باربری نرخ بیمه‌نامه‌ها کمتر از آن حد نصاب مورد نظر بیمه مرکزی باشد و نیازی به اخذ مجوز بناشد.»

او در عین حال تصریح می‌کند: «البته درباره نرخ‌شکنی برداشت دیگری هم وجود دارد، اینکه شرکت‌های بیمه حق بیمه‌ای را که به بیمه‌گزار اعلام می‌کنند کمتر از نرخ فنی منطبق با اصول بیمه‌گری است؛ در واقع، شرکت‌های بیمه نرخی را می‌دهند که خودشان می‌دانند این نرخ در تناسب با ریسکی که تحت پوشش قرار می‌دهند نیست و به‌احتمال‌زیاد حق بیمه‌ای که در مجموع دریافت می‌کنند پاسخگوی تعهداتشان نخواهد بود. من فکر می‌کنم در بازار بیمه ما، به‌ویژه در رشته‌های مسئولیت باربری، شرکت‌های بیمه با این فرض که ضریب خسارت این رشته به‌حد خطرناک نرسیده به خودشان اجازه می‌دهند نرخ‌های کمتری را در رقابت با همدیگر اعلام کنند تا بتوانند پرتفوی بیمه‌گذار را بگیرند و حق بیمه‌ای کسب کنند.»

عضو رسمی انجمن حرفه‌ای صنعت بیمه تأکید کرد: «در کل معتقدم، مشکل در رویکرد کلی شرکت‌های بیمه است که مسابقه افزایش فروش‌، افزایش سهم بازار یا افزایش میزان صدور بیمه‌نامه بین خودشان دارند زیرا این مهم‌ترین پارامتری است که می‌توانند با آن شعار موفقیت بدهند. بنابراین به شعب و شبکه فروش خود الزام می‌کنند که باید فروش هر چه بیشتر داشته باشند. در نتیجه، آنها روی حق بیمه حساسیت زیادی به خرج نمی‌دهند، همین که پرتفوی‌ای را جذب کنند، برایشان اولویت دارد. البته این موضوع همگانی نیست و همه شرکت‌های بیمه در چنین رقابتی شرکت نمی‌کنند.»

ثبات با یادآوری اینکه بیمه‌گذار هم بالاترین شاخصی که برای انتخاب شرکت بیمه در نظر می‌گیرد میزان حق بیمه پرداختی است‌، خاطرنشان کرد: «البته بیمه‌گذار بسته به اینکه چقدر به محتوای بیمه‌نامه اشراف داشته باشد، می‌تواند تشخیص بدهد که آیا مابه‌ازای آن حق بیمه کمتری که پرداخت می‌کند، تعهد بیمه‌گر هم کاهش پیدا کرده یا در بیمه‌نامه فرانشیز بیشتر و استثنائات بیشتری اعمال شده است یا نه.»

در ضرورت انتخاب ارزیاب مرضی‌الطرفین

این عضو پیشین شورای عالی بیمه در پاسخ به یکی دیگر از انتقادات همیشگی بیمه‌گزاران از بیمه‌گران مبنی بر اینکه در زمان پرداخت خسارت، بیمه‌گران با استناد به بند و تبصره‌هایی از شرایط بیمه‌نامه که بیمه‌گذار در جریان جزئیات آنها نیست، تا حد ممکن از پرداخت خسارت شانه خالی می‌کنند، تصریح‌کرد: «بیمه‌گذاران رشته باربری معمولاً افراد با تجربه و آگاهی هستند و به محتوای بیمه‌نامه اشراف دارند، بنابراین معمولاً دقت می‌کنند که در آن بیمه‌نامه اشکالی وجود نداشته‌باشد که بیمه‌گر بتواند خسارت را کمتر از حد واقع بپردازد. به نظر من، راه‌حل اغلب این موارد اختلافی آن است که همان روز صدور بیمه‌نامه، بیمه‌گذار و بیمه‌گر روی انتخاب ارزیاب خسارت مورد توافق (مرضی‌الطرفین) به نتیجه برسند، تا موقع پرداخت خسارت نظر آن ارزیاب برای هر دو طرف لازم‌الاجرا باشد و نه درگیر اختلاف و داوری و دادگاه شوند و نه نارضایتی به وجود بیاید. این شیوه اگر رواج پیدا کند و بیمه‌گذار احساس کند روز حادثه و زمان دریافت خسارت، یک نفر هست که از حقوقش دفاع کند کمتر نگران می‌شود که بیمه‌گر مبلغ خسارتش را کم یا دیر پرداخت کند.»

او افزود: «من معضلات پرداخت خسارت‌ها را ناشی از محتوای ضعیف و نارسای بیمه‌نامه‌ها می‌دانم تا اراده بیمه‌گران که بخواهند برخلاف مفاد بیمه‌نامه خسارت را کمتر پرداخت کنند، بنابراین، ضروری است که مفاد بیمه‌نامه‌ها با نگاه تخصصی بازنگری و اصلاح شود.»

ثبات درباره بحث ایجاد انحصار در زمان عقد قرارداد با شرکت‌های بیمه توضیح داد: «این انحصاری از طرف بیمه‌گذاران به وجود می‌آید، یعنی بیمه‌گذاران‌ی که تعداد زیادی بیمه‌شده گروهی دارند (مانند بانک‌ها که بیمه‌گذاران از آنها وام می‌گیرند و می‌خواهند LC باز کنند) برای اینکه درآمد جانبی برای خود و یا احتمالاً نمایندگی و کارگزاری بیمه خودشان ایجاد کنند، به بیمه‌شده‌ها الزام می‌کنند که باید فقط از شرکت مورد نظر ما بیمه بگیرید. خود صنعت بیمه و شرکت بیمه چنین اختیاری ندارد که بتواند بیمه‌گذاران را ملزم به عقد قرارداد با خود کند.»

عضو رسمی انجمن حرفه‌ای صنعت با تایید عدم تسلط برخی نمایندگان فروش بیمه برای راهنمایی درست بیمه‌گزاران، گفت: «بخشی از اختلاف بیمه‌گران و بیمه‌گذاران در بحث صدور بیمه‌نامه، به شبکه فروش یا خود شرکت‌های بیمه مرتبط می‌شود، یعنی شاید نمایندگان به‌قدر کافی تجربه و تخصص لازم نداشته‌باشند یا عجله‌ای که برای فروش دارند باعث می‌شود که وقت کافی نگذارند تا بیمه‌گذار را به‌خوبی توجیه و راهنمایی کنند. این تعجیل در فروش همچنین باعث می‌شود که در خود متن بیمه‌نامه هم اشکالات و ابهاماتی به وجود بیاید که بعداً در زمان پرداخت خسارت، مشکل‌ساز شود.»

پیچیدگی خرید بیمه را به مشاور بسپارید

او ادامه‌داد: «بیمه‌گذاران باید برایشان جا بیفتد که خرید بیمه‌نامه به‌ویژه بیمه‌های مرتبط با مسئولیت باربری بسیار پیچیده و دارای مفاهیم گسترده‌ای است. بنابراین، بهتر است مشاوره بیمه خاص خود را داشته‌باشند و از طریق مشاوره بیمه‌ای هم برای خرید بیمه‌نامه و هم برای دریافت خسارت اقدام کنند.»

او درباره میزان اطلاع شرکت‌های بیمه از ارزش واقعی کالاهایی که بیمه‌نامه حمل برایشان صادر می‌شود، تصریح‌کرد: «در مجموع، درباره ارزش کالا، بیمه‌گران به LC یا قیمتی که روی بارنامه درج‌شده استناد می‌کنند. ضمناً در زمان وارد شدن خسارت هم اگر بیمه‌گر به این نتیجه برسد که قیمت اعلام‌شده با قیمت واقعی کالا همخوانی ندارد و کمتر اعلام‌شده، ممکن است قاعده نسبی را اعمال کند. به هر ترتیب، این نکته بین شرکت‌ها بیمه جای بررسی بیشتری دارد. واقعاً مشخص نیست که این اسنادی که مبنای تعیین ارزش کالا قرار می‌گیرد چقدر راستی‌آزمایی می‌شود و چقدر دقیق و درست است. من تاکنون ندیده‌ام شرکت بیمه روی قیمتی که در اسناد خرید درج‌شده است تردید کند یا بخواهد قیمت واقعی را در بیاورد و از آنجا که بر همان اساس هم حق بیمه گرفته، برایش دشوار است که در زمان پرداخت خسارت بخواهد روی ارزش واقعی کالا ایراد بگیرد.»

ثبات درباره پیشنهاد برگزاری همایش برای اطلاع‌رسانی بیشتر به شرکت‌های حمل‌ونقل و ارتباط بهتر آنها با شرکت‌های بیمه، تصریح‌کرد: «اقدام بسیار خوبی است اما من فکر می‌کنم در برگزاری همایش، توجهات بیشتر معطوف تشریفات می‌شود. شاید راه‌حل بهتر این باشد که بیمه‌گذاران بیمه‌های باربری، از شرکت‌های بیمه بخواهند که برای همکاران بخش بیمه خود دوره‌های آموزشی یک روزه یا چند ساعته بگذارند. به نظرم از دوره آموزشی، نتیجه بهتری گرفته شود، چون همایش جنبه رسانه‌ای پیدا می‌کنند و برخی مقامات سخنرانی می‌کنند، اما اگر بیمه‌گر از تعداد معدود بیمه‌گذاران خود دعوت کند و کلاس‌های آموزشی با حضور مدرسین را از داخل یا خارج از شرکت بگذارد، می‌تواند از این کلاس‌ها به‌عنوان امتیاز برای بازاریابی هم استفاده کند. به هر حال، به‌شدت مورد نیاز است که بیمه‌گذاران اشراف لازم را درباره خرید بیمه‌نامه و دریافت خسارت داشته‌باشند. در چنین شرایطی، زبان مشترک پیدا می‌شود و احتمال بروز سوءظن و سوءبرداشت از محتوای بیمه‌نامه‌ها کاهش می‌یابد.»