انباشت مطالبات؛ دمل چرکینی که سر باز کرد

خیرمند در یادداشت خود، انباشت مطالبات بی‌پاسخ را اصلی‌ترین ریشه اعتراضات می‌داند. او می‌نویسد که این مطالبات از کوچک‌ترین نیازها مثل سرویس بهداشتی در پایانه‌ها شروع شده و تا مسائل کلان مثل نرخ کرایه حمل بار ادامه یافته است. به تعبیر او، این مطالبات “به تدریج تبدیل به دمل چرکین شده که هیچ کس مسئولیت رسیدگی به آن را به عهده نمی‌گیرد.”

دبیر انجمن رانندگان اصفهان، دو عامل اصلی را در تداوم این وضعیت مؤثر می‌داند: نخست، ناکارآمدی تشکل‌های صنفی که به تعبیر او به “خانه سالمندان” تبدیل شده‌اند؛ جایی که افرادی از جنس رانندگان در آن حضور ندارند و با شیوه‌های سنتی و کدخدامنشانه سعی در حل مشکلات دارند. دوم، تعارض منافع و بی‌توجهی عامدانه برخی مسئولان که باعث شده مشکلات رانندگان به حاشیه رانده شود.

بومی‌گرایی؛ سیاستی که صنعت را فلج کرد

یکی از مهم‌ترین بخش‌های این یادداشت، نقد تند خیرمند بر سیاست‌های بومی‌گرایی است. او معتقد است این سیاست که ظاهراً برای حمایت از رانندگان بومی طراحی شده، در عمل منجر به کاهش بهره‌وری ناوگان، افزایش ترددهای یک‌سرخالی، رشد مصرف سوخت، تشدید آلودگی هوا و افزایش تصادفات شده است. خیرمند می‌نویسد: “این روند نه‌تنها برای رانندگان بلکه برای کل کشور زیان‌بار و نامبارک است.”

نکته جالب توجه در تحلیل خیرمند، اشاره به نقش سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در ترویج این ناهنجاری‌هاست. او معتقد است تنظیم ضوابط تبعیض‌آمیز برای شرکت‌های دارای ناوگان ملکی، الگویی شده که رانندگان مقیم نیز با الگوبرداری از آن، بر طبل بومی‌گرایی می‌کوبند.

به‌روزرسانی نرخ تن‌کیلومتر؛ وعده‌ای که هرگز محقق نشد

نرخ تن‌کیلومتر یکی از کلیدی‌ترین موضوعات در صنعت حمل‌ونقل است که سال‌هاست رانندگان برای به‌روزرسانی منصفانه آن تلاش می‌کنند. خیرمند در یادداشتش به تفصیل توضیح می‌دهد که چگونه علی‌رغم افزایش 25 درصدی در اسفند 1403 – که خود کمتر از نرخ پیشنهادی تشکل‌ها بود – و وعده به‌روزرسانی مجدد در خرداد، هیچ اقدامی صورت نگرفت.

او می‌نویسد: “در همین سه ماه، قیمت کامیون و یدک، روغن، لاستیک، بیمه، قطعات یدکی، مخارج بارگیری و سایر هزینه‌های جانبی افزایش چشمگیری داشته، اما هیچ‌گونه اقدامی در جهت اصلاح نرخ صورت نگرفته است.”

طرح گازوئیل سه‌نرخی؛ ضربه نهایی به اعتماد

خیرمند طرح گازوئیل سه‌نرخی را قطره‌ای می‌داند که لیوان صبر رانندگان را لبریز کرد. نکته مهم در تحلیل او این است که این طرح ذاتاً بد نبود، بلکه نحوه اجرا و اطلاع‌رسانی آن مشکل‌ساز شد. او می‌نویسد که عملکرد نامطلوب نهادهای مسئول در سال‌های گذشته در تخصیص عادلانه سوخت، اعتماد رانندگان را به شدت تضعیف کرده بود و “همین سابقه ذهنی منفی، در کنار زمان‌بندی بد این طرح، عملاً به یکی از عوامل موثر در تشدید نارضایتی‌ها و آغاز اعتراضات اخیر بدل شد.”

شرکت‌های فولادی؛ بدهکاران قانون‌گریز

پس از افزایش عوارض جابه‌جایی مواد معدنی از 9 به 15 درصد، عدم پرداخت به‌موقع کرایه توسط شرکت‌های بزرگ فولادی و معدنی به یکی از مهم‌ترین عوامل نارضایتی رانندگان تبدیل شده است. خیرمند در یادداشتش به چند نکته کلیدی اشاره می‌کند:

• علی‌رغم تاکیدات مکرر سازمان راهداری، ضمانت اجرای مناسب وجود ندارد
• سامانه “پارک” برای پرداخت آنلاین کرایه عملاً عقیم مانده
• استقبال ناکافی شرکت‌های حمل و صاحبان کالا از سیستم‌های نوین
• عدم برخورد قاطع با شرکت‌های متخلف

بازارگاه‌های اینترنتی؛ استثمار در لباس نوآوری

یکی از تحلیل‌های جالب خیرمند، نقد او بر رشد قارچ‌گونه بازارگاه‌ها و سکوهای اینترنتی حمل بار است. او معتقد است فقدان سالن‌های اعلام بار و درگاه ملی بار، زمینه را برای ظهور این پلتفرم‌ها فراهم کرده که “بر پایه رقابت ناسالم و بدون رعایت حداقل‌های قانونی از جمله تعیین کف و سقف قیمت فعالیت می‌کنند.”

نکته تلخ در تحلیل خیرمند، مقایسه‌ای است که او انجام می‌دهد. او می‌نویسد که متولیان این وضعیت را با این استدلال توجیه می‌کنند که همکاری رانندگان با اپلیکیشن‌ها نشانه رضایت آنهاست، اما “اگر قرار باشد این استدلال پذیرفته شود، باید بپذیریم که بسیاری از رفتارهای ناگوار اجتماعی مثل فروش اعضای بدن یا تن‌فروشی افراد آسیب‌دیده نیز با رضایت آنها انجام می‌شود.”

جاده‌های مرگ و صف‌های پایان‌ناپذیر سوخت

دو چالش دیگری که خیرمند با جزئیات به آنها پرداخته، وضعیت اسفبار جاده‌ها و کمبود سوخت در جایگاه‌هاست. او می‌نویسد که با وجود افزایش چندبرابری عوارض از سال 1400، نه تنها بهبودی در راه‌ها ایجاد نشده بلکه “هر روز شاهد تخریب بیشتر جاده‌ها هستیم.”

در مورد سوخت، تصویری که خیرمند ترسیم می‌کند تکان‌دهنده است: صف‌های تا 48 ساعته در گرمای طاقت‌فرسا یا سرمای شدید، در حالی که رانندگان مجبورند کامیون را روشن نگه دارند. او این وضعیت را “استدلالی غیرمنطقی و از اساس فاقد مبنای کارشناسی” به نام مدیریت مصرف سوخت می‌داند.

5 چالش دیگر که نباید فراموش شوند

در یادداشت کامل خیرمند، پنج چالش مهم دیگر نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند که هر کدام به تنهایی می‌توانند موضوع یک تحلیل جداگانه باشند:

• فقدان امکانات رفاهی در پایانه‌ها: عدم وجود حداقل امکانات انسانی در مکان‌هایی که رانندگان مجبور به توقف طولانی هستند
• مشکلات بیمه رانندگان نفتکش: اجرای نادرست ماده 38 قانون تامین اجتماعی علی‌رغم رأی دیوان عدالت اداری
• بی‌توجهی به ناوگان ترانزیتی: واگذاری عملی بازار به کشورهای همسایه و رفتارهای تحقیرآمیز با رانندگان ایرانی در مرزها
• افزایش دو مرحله‌ای حق بیمه: فشار مضاعف بر رانندگانی که درآمد ثابت ندارند
• اتلاف وقت در ایست‌های بازرسی: صف‌های طولانی و مخاطرات عبور مکرر از دستگاه‌های اشعه ایکس

نقطه بحرانی: انتخاب میان اصلاح یا انفجار

تحلیل نوید خیرمند، آینه‌ای است از واقعیت تلخ صنعتی که زیر بار مشکلات خم شده است. رانندگانی که شریان‌های حیاتی اقتصاد کشور را زنده نگه می‌دارند، دیگر رمقی برای تحمل ندارند. اعتراضات خرداد 1404 فریادی بود که نباید در سکوت فرو رود؛ هشداری که نادیده گرفتنش، کل چرخه اقتصادی کشور را به خطر می‌اندازد.

اعتراضات خرداد آخرین زنگ هشدار بود. فاصله میان وعده و عمل دیگر جایی برای مانور ندارد. راه‌حل‌ها مشخص است، همه چشم‌ها به دنبال اراده‌ای برای اجراست.