صنعت پخش ایران در پیچ تحول؛ آیا هفتمین کنفرانس می‌تواند قفل‌ها را باز کند؟
در شرایطی که صنعت پخش ایران درگیر ساختارهای چندپاره، ناهماهنگی نهادی و چالش‌های فناورانه است، هفتمین دوره کنفرانس و نمایشگاه بین‌المللی این صنعت، بار دیگر فرصتی فراهم کرده تا فعالان، مدیران، رسانه‌ها و سیاست‌گذاران، در فضایی مشترک از واقعیت‌ها بگویند و برای آینده راه بجویند.
رویدادی که پس از دو دوره موفق در کیش، به پایتخت و مرکز نمایشگاهی ایران‌مال منتقل شده، تا در قلب تجارت ایران، هم ویترین آخرین دستاوردها باشد، هم سکویی برای بازتعریف مسیر آینده.
تحولی که روی میز تصمیم‌گیری ماند، یا صنعتی که به‌سختی پوست می‌اندازد؟
آریا حمیدیان، مدیرعامل شرکت بهاران تدبیر کیش و مجری این رویداد، با تأکید بر نقش راهبردی انجمن ملی صنعت پخش می‌گوید: «این رویداد تنها نمایشگاهی برای عرضه محصولات نیست؛ بستر برنامه‌ریزی، تبادل تجربه، و شکل‌گیری استانداردهای جدید است.»
اما آیا صنعت پخش ایران، آماده این تغییر است؟ یا همچنان میان ساختار سنتی توزیع و الزامات اقتصاد دیجیتال، سردرگم مانده است؟
از جزیره کیش تا ایران‌مال: جابه‌جایی جغرافیا یا تمرکز راهبردی؟
تغییر مکان برگزاری رویداد به تهران، تنها یک جابه‌جایی جغرافیایی نیست. به تعبیر برگزارکنندگان، این تصمیم راهبردی است برای تعامل بیشتر با دولت و افزایش دسترسی مدیران بخش خصوصی. انتقال به مرکز اقتصادی کشور، تلاشی‌ست برای قرار دادن صنعت پخش در رادار سیاست‌گذاران.
گفت‌وگوی شفاف با دولت، یا تضادهای ساختاری مزمن؟
دکتر مرادی، عضو هیئت‌مدیره انجمن ملی صنعت پخش، در نشست خبری رویداد تأکید می‌کند: «تعدد نهادهای نظارتی یکی از چالش‌های اصلی صنعت است. از صمت و جهاد کشاورزی گرفته تا وزارت بهداشت و ارشاد، هر نهاد با تفسیر خاص خود وارد عمل می‌شود.»
در چنین ساختاری، تدوین سند راهبردی اگرچه ممکن است، اما اجراپذیری آن به شدت زیر سؤال می‌رود. مرادی می‌گوید: «ما سند استراتژیک داریم، اما نبود انسجام نهادی اجرای آن را ناممکن کرده است.»
دیجیتالی شدن صنعت پخش، رویاست یا واقعیت؟
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اخیر صنعت پخش، اتصال به سامانه جامع تجارت است. مرادی با افتخار اعلام می‌کند: «تنها سامانه‌ای که روزانه تا ۶۰ هزار تراکنش به سامانه جامع تجارت ارسال می‌کند، متعلق به این صنعت است.»
این آمار قابل توجه است؛ نشان می‌دهد صنعت پخش، برخلاف برخی دیگر از صنایع، در پذیرش فناوری عقب نمانده. اما آیا این تحول، گسترده و ساختاری‌ست یا هنوز در مراحل اولیه؟
نقطه قوت یا نشانه ضعف زیرساخت‌ها؟
در روزهایی که اعتصاب رانندگان کشور را به مرز بحران در تأمین کالاها رسانده بود، صنعت پخش سربلند بیرون آمد. دکتر کارگر، رئیس انجمن، این را نتیجه مالکیت حقوقی ناوگان و ساختار حرفه‌ای شرکت‌های پخش می‌داند.
اما هم او هشدار می‌دهد که موازی‌کاری نهادی و بروکراسی مجوزها، همچنان مسیر توسعه را کند می‌کند: «برای یک مجوز سوخت، باید به سه نهاد مختلف مراجعه کنیم. این یعنی هزینه مبادله، اتلاف زمان و تضعیف تاب‌آوری واقعی.»
شرکت‌های نوپا، نقطه امید یا پتانسیل سوخته؟
حدود ۲۰ شرکت فناورمحور، نوپا و چابک طی سال‌های اخیر وارد صنعت پخش شده‌اند. آن‌ها با تمرکز بر سوپرمارکت‌ها و بازارهای خرد، سهم چشمگیری از توزیع را در اختیار گرفته‌اند. امروز، حدود ۷۰ درصد توزیع مواد غذایی از مسیر این کانال‌ها انجام می‌شود.
به گفته مرادی، این روند نه‌تنها رقابت را افزایش داده، بلکه انحصار شرکت‌های سنتی را به چالش کشیده است. مدل‌های جدید مثل Tripartite Models (همکاری سه‌جانبه میان تأمین‌کننده، شرکت پخش و فروشگاه) در حال آزمون هستند.
سند راهبردی انجمن؛ قطب‌نما در طوفان یا تزئین کاغذی؟
دکتر کارگر با صراحت می‌گوید: «ما سند راهبردی داریم، اما هر سال بودجه کشور با اصلاحیه روبه‌رو می‌شود. نمی‌توان انتظار داشت سیاستگذاری بلندمدت در چنین فضایی پایدار بماند.»
او از تلاش کمیته استراتژی برای به‌روزرسانی سالانه سند دفاع می‌کند، اما نبود ضمانت اجرایی، بزرگ‌ترین ضعف ساختار است.
از انبار رباتیک تا سامانه صدور بارنامه: وقتی فناوری با واقعیت‌های ایران می‌جنگد
صنعت پخش ایران به دنبال توسعه انبارهای هوشمند، لجستیک دیجیتال و ساختارهای فناورانه است. اما همان‌طور که دکتر شیروانی دبیر انجمن صعت پخش ایران می‌گوید: «برای انبار رباتیک، زیرساخت ملی لازم است. و این زیرساخت هنوز آماده نیست.»
با این حال، برخی اقدامات موفق بوده‌اند: صدور مستقل بارنامه، اتصال به سامانه جامع، حذف مراحل زائد مجوزدهی. این‌ها گام‌هایی کوچک اما مهم در مسیر اصلاح فرآیندها هستند.
سرمایه انسانی، قلب تپنده صنعت پخش
بیش از ۱۲۰ هزار نفر به‌طور مستقیم در صنعت پخش ایران مشغول‌اند. دکتر کارگر، در جمع‌بندی نشست، بر نقش مدیران میانی تأکید می‌کند: «این بدنه وفادار و حرفه‌ای، حلقه اتصال استراتژی و عملیات هستند».
او از تمرکز ویژه کنفرانس بر آموزش این گروه می‌گوید و همچنین از تلاش برای درگیرکردن کارآفرینان بزرگ، شرکت‌های دانش‌بنیان و شتاب‌دهنده‌ها.
پایتخت، فرصتی برای تولیدکنندگان کوچک
دکتر شیروانی می‌گوید: «در هیچ شرایط عادی بازار، تولیدکنندگان خرد چنین دسترسی مستقیمی به ۳۵۰۰ شرکت پخش ندارند. نمایشگاه امسال، فرصتی کم‌نظیر برای دیده‌شدن این گروه است.»
او همچنین به برنامه‌های ویژه برای حضور خودروسازان تجاری و تسهیلات نوسازی ناوگان شرکت‌های پخش اشاره می‌کند؛ حرکتی مهم در بهبود لجستیک.
سرمایه پنهان صنعت پخش؛ مسیر حل مسائل و کاهش هزینه‌ها
سرمایه پنهان صنعت پخش ایران، نه صرفا در دارایی‌های ملموس، بلکه در سرمایه انسانی و ساختاری نهفته است که طی ۱۵ سال اخیر این بخش را به ستون فقرات زنجیره تأمین کشور بدل کرده است.
حمید محله‌ای، مدیرکل دفتر آمار و خدمات بازرگانی وزارت صمت، با تأکید بر این ظرفیت ملی، حل مسائل و کاهش هزینه‌های نظام توزیع را در گرو مشارکت فعال و خردجمعی شرکت‌های پخش می‌داند؛ مسیری که بدون هم‌افزایی و انتقال تجربه، استمرار نخواهد یافت. او با هشدار نسبت به اهمیت سیاستگذاری کارآمد برای ارتقای بهره‌وری و شفاف‌سازی دستاوردها، نقش رسانه‌ها و رویدادهای تخصصی را در ترسیم چشم‌انداز پیشرفت این صنعت کلیدی، تعیین‌کننده ارزیابی می‌کند.
تضاد سنت و نوآوری، مسئله بقاست
در نهایت، دکتر مرادی جمله‌ای کلیدی می‌گوید:«صنعتی با ۷۰ سال سابقه، هنوز با ساختارهای سنتی و سیاست‌های متناقض دست‌وپنجه نرم می‌کند. این شکاف، اگر پر نشود، به فروپاشی تدریجی منجر می‌شود.»
او امیدوار است خروجی این رویداد، درک دقیق‌تری از ظرفیت‌های صنعت پخش برای مدیران دولتی و خصوصی فراهم کند و از سطح ویترین نمایش، به سطح کنش راهبردی برسد.
