احتمال توقف حمل جاده‌ای سوخت به افغانستان

بازی با آتش

هدایتی با بیان این مطلب توضیح داد: «سوخت صادراتی ما چندین سال است که سوخت پالایشگاهی نیست؛ در واقع، ما دیگر مانند سال‌های گذشته، سوخت مازاد مصرف داخلی پالایشگاهی نداریم که به افغانستان صادر کنیم. قبلاً سوخت مازاد بر مصرف داشتیم که از پالایشگاه‌های کشور صادر می‌شد، اما از زمانی که ناترازی در حامل‌های انرژی شروع شد و میزان مصرف داخل با میزان تولید پالایشگاه‌ها برابری پیدا کرد، صادرات به افغانستان متوقف شد و حتی ما بخشی از نیاز خود به سوخت را از محل واردات می‌کنیم.»

او اضافه کرد: «پالایشگاه‌های کوچک و ریفاینری‌ها سوخت را از ترکیب انواع هیدروکربن‌ها استحصال می‌کنند، یعنی سوخت به دست آمده آنها از برش نفت خام نیست، که بعضاً با معیارها و استانداردهای سختگیرانه افغانستان بعد از روی کار آمدن طالبان برای سوخت وارداتی اعمال کرده مغایرت دارد؛ از این رو، این نوع سوخت صادراتی از ایران در مرز دچار مشکل می‌شوند.»

هدایتی اضافه کرد: «همان‌طور که گفتم، این همه ماجرا نیست؛ چرا که شاید ۸۰ درصد کامیون‌هایی که امسال و سال گذشته در مرز افغانستان گرفتار شدند، ترانزیتی هستند و تاجر افغانستان آن را از اقلیم عراق خریداری کرده و فقط به دلیل کرایه پایین‌تر توسط ناوگان ایرانی حمل می‌شود. بنابراین ایران مسئول کنترل کیفیت و استاندارد آن نیست که به راننده ایرانی ربطی پیدا کند و بخواهد در مرز متوقف شود و هزینه اعمال استانداردهای جدید افغانستان را بپردازد.»

باید در ترانزیت سوخت به افغانستان تجدیدنظر شود

مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری با بیان اینکه متاسفانه با رفتار شفافی در مرزهای افغانستان روبه‌رو نیستیم، توضیح داد: «مقامات افغانستان اخیراً تصمیم گرفتند استاندارد سوخت صادراتی را سختگیرانه‌تر کنند. طبق آنچه من شنیدم قبلاً میزان سولفور یا گوگرد مجاز در سوخت 5000 ppm بود که به صورت ناگهانی آن را به 1500 ppm بدون اطلاع رسانی رسمی به کشور مقابل کاهش دادند، بدون اینکه به این فکر کنند تاجر بارش را از قبل خریداری کرده است. به عبارت بهتر، کامیونی که مثلاً از سلیمانیه بارگیری کرده، ممکن است حدود 2۰ تا 30 روز طول بکشد تا به مرز افغانستان برسد، بنابراین شرکت حمل‌ونقل ایرانی چگونه می‌تواند در جریان بخشنامه جدید قرار گیرد. بسیاری از کامیون‌هایی که الان در مرز معطل مانده‌اند، زمانی که هنوز این بخشنامه سختگیرانه اعمال نشده بود، بارگیری کرده یا در مسیر بوده‌اند.»

او تاکید کرد: «هر کشوری وقتی شرایط یا استاندارد جدید تعریف می‌کند از زمان ابلاغ تا اجرا مدتی مهلت می‌دهد تا تاجران فرصت پیدا کنند با ابلاغیه جدید خود را منطبق کنند»

او معتقد است که اگر قرار باشد به این شیوه پیش برود، باید درباره ترانزیت سوخت به افغانستان تجدیدنظر کرد، چرا که مشکلات زیادی برای رانندگان ایرانی به وجود آورده‌اند.

هدایتی گفت: «اکنون رویکرد ایران در ترانزیت به افغانستان این است که به تامین مایحتاج کشور همسایه کمک کند، بنابراین حتی اگر خودمان نتوانیم سوختشان را تامین کنیم، اجازه می‌دهیم از قلمرو ما ترانزیت کنند، اما به نظر می‌رسد طرف مقابل درک درستی از این رفتار ندارد. ما می‌خواستیم ثواب کنیم، اما کباب می‌شویم. این وسط رانندگان ایرانی بدون امکانات رفاهی و اقامتی با مشقت زیاد در مرزهای افغانستان گرفتار می‌شوند و کسی هم در افغانستان جوابگوی آنها نیست.»

او تاکید کرد: «نگاه جمهوری اسلامی ایران در ترانزیت سوخت افغانستان علی‌رغم همه مخاطراتی که انتقال کالاهای خطرناک دارد، نگاه مساعدت و همسایگی است، ولی اگر قرار باشد این رفتار طرف افغانستانی ادامه داشته باشد، در این روند تجدیدنظر اساسی خواهیم کرد به نحوی که شأن و حرمت راننده‌های ما در افغانستان حفظ شود.»

او در پاسخ به این پرسش که حجم ترانزیت سوخت از ایران به افغانستان چقدر است، گفت: «آمار صادرات را باید از گمرک بپرسید، اما حجم ترانزیت متغیر و سال گذشته حدوداً ۵۰۰ هزار تن است.»

انتقال ترانزیت سوخت افغانستان به ریل

هدایتی در پاسخ به این پرسش که آیا با طرف افغان مذاکره‌ای برای حل این معضل داشته‌اند، گفت: «ما از طریق وزارت امور خارجه اقدام کرده و مراتب اعتراض خود را به طرف افغان اعلام کرده‌ایم. ما اعلام کردیم که باید چاره‌اندیشی شود که از این فضا به نحو منطقی خارج شویم. آمادگی مذاکره هم داریم. یکی از پیشنهادهای ما برای حل مشکل این بود که ترانزیت سوخت به افغانستان (علی‌رغم درآمدی که برای رانندگان دارد) با راه آهن انجام شود، چرا که شأن و منزلت رانندگان برای ما ارزش بیشتری دارد. همان‌طور که اشاره کردم، اگر این رفتار طرف افغانستان ادامه داشته باشد، ممکن است ترانزیت سوخت از جاده را ممنوع کنیم و فقط با راه‌آهن این امکان را به آنها بدهیم.»

او در پاسخ به این سوال که برای حدود ۳۰۰ تانکری که اکنون در مرز افغانستان گرفتار شده‌اند، چه اقداماتی انجام شده است، گفت: «سفارت جمهوری اسلامی ایران پیگیر موضوع با طرف مقابل است. پیگیری‌ها هم منجر به تشکیل کمیته‌ای در افغانستان شده که این کمیته در حال بررسی موضوع است. طبعاً تجار افغانستانی هم از طریق مقامات خودشان پیگیر هستند، چون ذی‌نفع اصلی آنها هستند. کمیته تشکیل‌شده چند جلسه در هرات و کابل برگزار کرده و منتظریم به جمع‌بندی نهایی برسند.»

هدایتی با بیان اینکه اگر راننده ایرانی سوخت ترانزیتی افغانستان را حمل نکند، تقاضای بازار یا روی ریل می‌رود یا ناوگان خود افغانی یا عراقی آن را حمل می‌کنند، تصریح کرد: «ریل مانند جاده نیست و  در آن صورت، دیگر با ۸۰۰ راننده طرف نیستیم و مشکل خود تاجر خواهد بود.»

هدایتی در واکنش به برخی پیشنهادها مبنی بر راه‌اندازی آزمایشگاه در مرز ایران گفت: «این کار منطقی نیست. در حوزه ترانزیت استاندارد کالا به ما مربوط نمی‌شود. این بار فقط از کشور ما عبور می‌کند و استاندارد آن به ما ربطی ندارد، فقط زیرساخت‌های حمل‌ونقل را در اختیار آنها می‌گذاریم تا کالای خود را عبور دهند.»

مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری در پاسخ به این پرسش که درباره سوخت ریفاینری که از ایران صادر می‌شود و کیفیت ندارد، چه باید کرد، گفت: «صادرات اصلاً ربطی به سازمان راهداری ندارد. هر موضوعی درباره صادرات کالا، کیفیت، استاندارد، مجاز یا ممنوع بودنش به سازمان توسعه و تجارت و گمرک بازمی‌گردد و ما به‌عنوان سازمان راهداری فقط مسئول حمل‌ونقل هستیم.»

او درباره راه‌حل چنین مشکلاتی گفت: «باید برای تمام کالاهایی که با ریسک بیشتری برای ترانزیت یا صادرات مواجه هستند، تفاهمات دوجانبه صورت گیرد و تضامین و توافقات لازم درباره اعمال استانداردها اخذ شود تا در قالب تعهد مشخص و شرایط معین از خاک ایران برای ترانزیت استفاده کنند.»

او در پاسخ به این پرسش ما که آیا در حال حاضر، امکان بازگرداندن کامیون‌ها به کشور وجود ندارد، گفت: «اولاً تاجر افغانی به‌عنوان صاحب کالا آن را برنمی‌گرداند. ثانیاً گمرک ایران هم اجازه برگشت نمی‌دهد، چون محموله ترانزیتی بلافاصله پس از ورود باید از یک مرز دیگر خارج شود و نمی‌تواند در قلمروی ایران رسوب کرده یا باقی بماند.»