توافق‌نامه آذربایجان؛ راه‌حل اساسی برای تسهیل توزیع کالاها و کاهش ترافیک جاده‌ای
در ابتدای این گزارش به موضوع توسعه شبکه حمل و نقل ریلی و اهمیت آن برای تسهیل توزیع کالاهای اساسی و کاهش ترافیک جاده‌ای پرداخته می‌شود. در بخش‌های بعدی به تحلیل و جزئیات اقدامات مختلف انجام شده توسط مدیران ارشد شرکت راهآهن جمهوری اسلامی ایران و همچنین تأثیر این اقدامات بر زیرساخت‌های حمل و نقل کشور می‌پردازیم.
مدیرعامل راهآهن ایران، جبارعلی ذاکری، در دیدار با استاندار و مدیران حوزه راه و شهرسازی آذربایجان غربی اظهار کرد که “توسعه هر منطقه‌ای نیازمند توسعه شبکه حمل و نقلی است و در صورتی که نتوانیم در این حوزه موفق عمل کنیم، بخش‌های اقتصادی نیز تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.« او تاکید کرد که یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین اقدامات برای توسعه کشور، تقویت زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی است که در حال حاضر به شدت پیگیری می‌شود.»
ذاکری در ادامه افزود: «بلاتکلیفی طولانی‌مدت در اجرای برخی پروژه‌ها، ضرورت بازنگری در تأمین منابع مالی پروژه‌های نیمه‌تمام را آشکار کرده است.»
به گفته وی، اقدامات فوری برای تسریع در اتمام پروژه‌های راه و شهرسازی در مناطق مختلف، از جمله پروژه‌های فرامنطقه‌ای و ملی، در اولویت قرار دارد. در این راستا، شناسایی گلوگاه‌های مهم در استان‌ها و تسهیل در ذخیره و توزیع کالاهای اساسی، از جمله دیگر اقدامات ضروری به شمار می‌آید.
دستیابی به هدف ۲۵ درصدی حمل بار ریلی از بنادر کشور
در ادامه، بحث توسعه حمل و نقل ریلی و تلاش‌های جدید برای افزایش سهم بار ریلی از بنادر کشور، به یکی از اقدامات اساسی و اولویت‌دار در برنامه‌های راهآهن پرداخته می‌شود. طبق آخرین گزارش‌ها، با امضای تفاهم‌نامه میان شرکت راهآهن و سازمان بنادر و دریانوردی، هدف افزایش سهم بار ریلی به ۲۵ درصد از کل بار موجود در بنادر کشور در دستور کار قرار گرفته است.
در نشست روز چهارشنبه 4 تیر سال جاری که معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راهآهن و عضو هیئت مدیره و معاون سازمان بنادر و دریانوردی حضور داشتند، مدیرعامل راهآهن ضمن قدردانی از حمایت‌های انجام شده از بخش ریلی بیان کرد: «با وجود اینکه در برنامه های توسعه کشور، سهم بار ریلی از کل بار کشور ۳۰ درصد در نظر گرفته شده اما این میزان طی دهه‌های گذشته بین ۹ تا ۱۳ درصد متغیر بوده است.»
وی افزود: «لازمه رسیدن به تکلیف درنظر گرفته شده برای راهآهن در برنامه‌های توسعه، فراهم کردن مقدمات و عزم جدی بین دستگاه‌های مختلف است.»
ذاکری همچنین درباره سهم بار ریلی از بنادر کشور گفت: :«خوشبختانه رسیدن به ظرفیت ۲۵ درصدی از بار موجود در بنادر در مجلس مصوب شده است که با امضای تفاهم‌نامه بین شرکت راهآهن و سازمان بنادر و دریانوردی، امیدواریم به نتیجه مطلوب برسیم.»
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر سهم راهآهن از بار موجود در بنادری همچون امیرآباد و کاسپین قابل قبول نیست تصریح کرد: «وجود الزامات قانونی برای صاحبان دولتی بار می‌تواند منجر به افزایش سهم راهآهن از کل بار کشور شود.»
به گفته ذاکری، استفاده از ظرفیت‌های موجود در بخش‌های مختلف کشور، اصلاح فرایندها و پرهیز از نگاه جزیره‌ای و بخشی، از دیگر مواردی است که می‌تواند در افزایش سهم ریلی بار کشور موثر باشد.
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به عبور راهآهن از بحران کمبود ناوگان در سال گذشته، افزود: «اکنون تعداد لکوموتیوهای آماده به کار از ۴۸۹ دستگاه در مرداد و شهریور سال گذشته، به ۵۵۵ دستگاه رسیده است و در حال حاضر نیز در صدد اخذ چند مجوز از دولت به منظور تامین ناوگان ریلی هستیم.»
وی با بیان اینکه تا رسیدن به افق ۳۰ درصد حمل ریلی بار کل کشور، فاصله زیادی داریم گفت: «هدفگذاری راه آهن در سال جاری حمل ۵۴ میلیون تن بار داخلی و بین‌المللی است که امیدواریم با انسجام تیمی و فراهم کردن مقدمات به این برنامه دست یابیم.»
مصرف ۴ تا ۷ برابری سوخت در حمل جاده‌ای نسبت به راهآهن
رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست با بیان اینکه میزان مصرف سوخت در حمل و نقل جاده‌ای ۴ تا ۷ برابر حمل و نقل ریلی است گفت: «این در حالی است که با انتقال بار از جاده به روی ریل، صرفه‌جویی قابل توجهی رخ می‌دهد.»
محمدرضا رضایی، در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه بندر ذخیره گاه نیست بلکه محل عبور کالاست گفت: «بار باید به سرعت از بنادر کشور به پس کرانه ها و بنادر خشک مانند مطهری و آپرین منتقل و تخلیه شود و شبکه کامیونی حمل بار نیز دو سربار شود تا راندمان جابجایی حمل بار افزایش یابد.»
رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با قدردانی از عملکرد فعالین حوزه حمل و نقل کشور بویژه کارکنان شرکت راه آهن گفت: «وجود فرماندهی واحد در بنادر ضروری است تا کالاهایی که به کشور وارد می‌شود بلادرنگ ترخیص و حمل شود.»
راه‌اندازی قطار فوق‌العاده تهران–رشت؛ گام دیگری در کاهش ترافیک جاده‌ای
در بخش دیگری از برنامه‌های راهآهن، راه‌اندازی قطار فوق‌العاده تهران–رشت در روزهای ابتدایی تیرماه ۱۴۰۴ قرار گرفته است که هدف اصلی آن تسهیل سفرهای تابستانی و کاهش بار ترافیکی جاده‌های شمال کشور است. مدیرکل راهآهن شمال۲، رحمت رحمت‌نژاد، از راه‌اندازی این قطار ویژه برای پاسخگویی به افزایش تقاضای سفر در ایام تابستان خبر داد و افزود: «این قطار با ترکیب سه سالن اتوبوسی دو طبقه صبا، ظرفیت ۳۲۴ نفر را به صورت رفت و برگشت در مسیر تهران–رشت و بالعکس فراهم می‌کند.»
رحمت‌نژاد اظهار داشت که راه‌اندازی این قطار فوق‌العاده نه تنها به تسهیل سفرهای تابستانی کمک می‌کند بلکه سهم مؤثری در کاهش ترافیک سنگین محورهای شمالی کشور به‌ویژه در ایام پرتردد خواهد داشت. طبق اطلاعات ارائه‌شده، حرکت این قطار از تهران در ساعت ۷:۳۰ صبح آغاز و پس از طی حدود ۴ ساعت و ۳۰ دقیقه به ایستگاه رشت خواهد رسید. همچنین زمان بازگشت آن از رشت به تهران ساعت ۱۷:۰۰ عصر همان روز است.
با توجه به قیمت بلیت این قطار که برای هر نفر ۲۷۰ هزار تومان تعیین شده، این اقدام می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای کاهش فشار بر جاده‌های شمال کشور باشد و به گردشگران و مسافران کمک کند تا تجربه سفر راحت‌تری داشته باشند.
تحلیل و ارزیابی اقدامات اخیر در حوزه حمل و نقل ریلی
اقدامات اخیر در حوزه حمل و نقل ریلی کشور نشان‌دهنده تلاش‌ها و رویکردی است که می‌تواند در آینده تأثیرات مثبت قابل توجهی داشته باشد، هرچند که همچنان چالش‌هایی وجود دارد که نیاز به توجه و بهبود دارند.
توسعه زیرساخت‌ها:
توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی یکی از اقداماتی است که می‌تواند به کاهش فشار بر جاده‌ها و در نتیجه کاهش مشکلات ناشی از ترافیک و آلودگی کمک کند. با این حال، این توسعه نیاز به منابع مالی و برنامه‌ریزی دقیق دارد. اگرچه تلاش‌ها برای افزایش ظرفیت شبکه ریلی در جریان است، اما تحقق اهداف بلندمدت در این زمینه نیازمند هم‌افزایی بین نهادهای دولتی و بخش خصوصی است. به علاوه، تأمین منابع مالی و رفع مشکلات فنی، مانند فرسودگی برخی از خطوط ریلی و کمبود ناوگان، همچنان از چالش‌های مهم به شمار می‌روند.
افزایش سهم حمل و نقل ریلی از بنادر:
در حالی که هدف افزایش سهم حمل و نقل ریلی از بنادر به ۲۵ درصد می‌تواند تأثیرات مثبتی بر کاهش ترافیک جاده‌ای و صرفه‌جویی در سوخت داشته باشد، اجرای این هدف نیز با موانعی روبه‌روست. به ویژه در بنادر بزرگ، سهم راهآهن از جابجایی بار همچنان نسبت به ظرفیت‌های موجود پایین است. این نقیصه نه تنها به دلیل مشکلات زیرساختی بلکه به دلیل وجود فرآیندهای پیچیده و ناکافی در هماهنگی بین نهادهای مختلف است. هرچند که استفاده بیشتر از ظرفیت‌های ریلی می‌تواند به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی کمک کند، اما برای دستیابی به این هدف، نیاز به اصلاحات اساسی در فرآیندهای اجرایی و تقویت همکاری میان دستگاه‌های مرتبط وجود دارد.
تسهیل سفرهای تابستانی:
راه‌اندازی قطارهای فوق‌العاده همچون قطار تهران–رشت یکی از اقداماتی است که می‌تواند به کاهش ترافیک جاده‌ای و تسهیل سفرهای تابستانی کمک کند. این نوع خدمات می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای مسافران باشد، به‌ویژه در ایام پرتردد. با این حال، برای بهره‌برداری بهینه از ظرفیت قطارهای فوق‌العاده، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تر در زمان‌بندی حرکت و افزایش کیفیت خدمات نیز احساس می‌شود. به علاوه، در صورتی که ظرفیت قطارها با تقاضا همخوانی نداشته باشد، ممکن است نتواند در کاهش ترافیک جاده‌ای و افزایش رضایت مسافران تأثیر قابل توجهی بگذارد.
می‌توان گفت این اقدامات نشان‌دهنده تلاش‌هایی است که می‌تواند زمینه‌ساز بهبود وضعیت حمل و نقل ریلی در کشور باشد، اما همچنان به چالش‌هایی همچون تأمین منابع مالی، هماهنگی بین نهادها و بهبود فرآیندهای اجرایی نیاز است. بنابراین، برای تحقق اهداف بلندمدت در این حوزه، نیاز به راهبردهای جامع و هم‌افزایی در تمامی سطوح وجود دارد.
