ایستگاه اصفهان نه بن‌بست، که قربانی ناهماهنگی‌ها
خبرنگار: الهام زرقانی شیراز
ترابران آنلاین: با انتشار خبری از سوی وزارت راه و شهرسازی درباره «رفع بن‌بست مسافری ایستگاه اصفهان»، بار دیگر نگاه‌ها به یکی از قدیمی‌ترین و مرکزی‌ترین ایستگاه‌های شبکه ریلی ایران دوخته شد. جبارعلی ذاکری، مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، در بازدیدی از منطقه، خبر از بازگشت توقف قطارهای مسیر شیراز – تهران در این ایستگاه داد؛ اتفاقی که از منظر سیاست‌گذاران «گامی بزرگ» توصیف شده، اما از دید کارشناسان حمل‌ونقل، بیش از آن‌که یک تحول تازه باشد، نشانه‌ای از تأخیر تاریخی در بهره‌برداری از ظرفیت‌های طبیعی اصفهان است.
شرح کامل گزارش
جبارعلی ذاکری مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران از برنامه‌ریزی برای رفع بن‌بست ایستگاه راه‌آهن اصفهان و توقف قطارهای مسیر شیراز-تهران در این ایستگاه خبر داد. این تحول، گامی بزرگ در راستای توسعه حمل‌ونقل ریلی و تسهیل سفرهای مسافری در قلب ایران است.
ذاکری در جریان بازدید از راه‌آهن اصفهان اعلام کرد: پس از جلسات کارشناسی در تهران و بررسی‌های میدانی در منطقه، تصمیم‌هایی برای تقویت اتصال ایستگاه اصفهان به مسیرهای اصلی ریلی کشور اتخاذ شده است.
وی گفت: با اجرای این طرح، ایستگاه اصفهان از وضعیت فعلی خارج می‌شود و قطارهای شیراز به تهران، که در گذشته از این ایستگاه عبور نمی‌کردند، به‌زودی در آن توقف خواهند داشت.
ذاکری تأکید کرد که اجرای این تصمیم در اولویت برنامه‌های راه‌آهن قرار دارد و جزئیات آن به‌زودی اطلاع‌رسانی خواهد شد.
اصفهان هرگز بن‌بست نبود؛ ضعف در برنامه‌ریزی، نه در مسیر
با این حال، آن‌چه بیش از خود خبر بازتاب داشت، استفاده از واژه «بن‌بست» در تیتر رسمی وزارت راه بود؛ واژه‌ای که از همان ابتدا بعد منفی و انحرافی داشت. در ادبیات فنی حمل‌ونقل، «بن‌بست» به ایستگاهی اطلاق می‌شود که فاقد امکان عبور به مسیرهای دیگر باشد، در حالی‌که ایستگاه اصفهان نه‌تنها چنین محدودیتی ندارد، بلکه از گذشته به چندین مسیر ریلی فعال متصل بوده است: اصفهان – تهران، اصفهان – مشهد، اصفهان – بندرعباس، اصفهان – زاهدان و حتی مسیرهای موسمی به خرمشهر. این ایستگاه از نظر موقعیت جغرافیایی و پتانسیل عملکردی، نه تنها در مرکز شبکه ریلی کشور قرار دارد، بلکه می‌تواند چهارراهی برای اتصال شمال به جنوب و شرق به غرب باشد. با این‌حال، به دلیل ضعف در برنامه‌ریزی، نبود سرویس‌های عبوری مؤثر و بی‌توجهی به تقاضای واقعی سفر، به حاشیه رانده شده است؛ اما نه به دلیل ساختار زیرساختی، بلکه به دلیل بی‌تدبیری اجرایی.
در مقایسه، شهر شیراز که از نظر جمعیت، جایگاه فرهنگی و گردشگری یکی از قطب‌های جنوب کشور است، عملا تنها به یک خط ریلی مسافری فعال متصل است: مسیر شیراز – تهران. دیگر مسیرهای وعده‌داده‌شده مانند شیراز – اصفهان، شیراز – اهواز یا شیراز – بندرعباس یا ناتمام مانده‌اند یا هیچ‌گاه عملیاتی نشده‌اند. اگر قرار باشد واژه «بن‌بست» به‌درستی و بر مبنای مفاهیم فنی به‌کار رود، شیراز مصداق دقیق‌تری برای آن است تا اصفهان.
بیشتر بخوانید:
اصفهان در آیینه سیاست‌های حمل و نقل
تحریف واقعیت برای پنهان‌کردن غفلت‌ها
یکی از کارشناسان باسابقه حمل‌ونقل ریلی نیز در گفت‌وگو با ترابران ضمن تأیید این نکته، تصریح می‌کند که ایستگاه اصفهان از نظر طراحی در انتهای مسیر قرار گرفته است، اما این به معنای بن‌بست نیست. در واقع، مانند ایستگاه شیراز، قطار پس از ورود به ایستگاه باید مسیر را به عقب بازگردد تا وارد شاخه جدیدی شود؛ اما چنین الگویی در بسیاری از شهرهای جهان نیز رایج است و نباید با مفهوم انسداد یا بن‌بست اشتباه گرفته شود. او با اشاره به تماس‌هایی که از سوی مدیران دیگر دریافت کرده، می‌گوید بسیاری از افراد از کاربرد واژه بن‌بست متعجب شده‌اند، زیرا می‌دانند که اصفهان ایستگاهی فعال، متصل و قابل دسترسی است.
در سطح ملی، چالش حمل‌ونقل ریلی مسافری فقط به اصفهان یا شیراز محدود نمی‌شود. بسیاری از مراکز استان‌ها، از جمله کرمانشاه، همدان، سمنان، رشت یا زاهدان، همچنان با مشکلاتی نظیر نبود قطار عبوری، کمبود واگن مسافری، ضعف ایستگاه‌ها و قطع ارتباط با مسیرهای کلان روبه‌رو هستند. شبکه ریلی ایران از الگوی حلقه‌ای و چندمحوره بهره‌مند نیست و همچنان با سیاست‌گذاری جزیره‌ای اداره می‌شود. هر استان بر مبنای منافع محلی اقدام می‌کند، بدون آن‌که برنامه‌ریزی سراسری برای بارگذاری سفرها در سطح ملی وجود داشته باشد.
برچسب بن‌بست، پوششی برای سال‌ها حذف اصفهان از مسیرهای اصلی
بازگرداندن قطارهای شیراز – تهران به ایستگاه اصفهان، اتفاقی مثبت و البته دیرهنگام است. اما آن‌چه اهمیت دارد، نه این بازگشت نمادین، بلکه بازنگری کلی در نحوه نگاه به جایگاه شهرهایی چون اصفهان، شیراز و سایر نقاط محروم در شبکه ریلی کشور است. استفاده از واژه بن‌بست، نه‌تنها بار معنایی نادرستی دارد، بلکه نوعی ساده‌سازی یک مسئله پیچیده است. واقعیت این است که آن‌چه بن‌بست ایجاد کرده، نه طراحی ایستگاه یا مسیر، بلکه تصمیم‌های ناهماهنگ، بی‌توجهی به داده‌های سفر، و غیبت یک استراتژی ملی برای توسعه حمل‌ونقل ریلی مسافری است.
