ریل‌ها در انتظار عمل
در حالی از بهره‌برداری ۱۷ پروژه ریلی و اضافه شدن ده‌ها لوکوموتیو و واگن جدید به شبکه حمل‌ونقل کشور خبر داده می‌شود که هنوز بسیاری از خطوط ریلی کشور با مشکلات فرسودگی، کمبود ناوگان، تأخیر در سیر قطارها و ضعف خدمات مواجه‌اند. وعده‌ها یکی پس از دیگری روی سکوهای ایستگاه‌های راه‌آهن اعلام می‌شود، اما پرسش جدی این است: آیا حجم واقعی سرمایه‌گذاری‌ها، هم‌تراز با نیازهای رو به رشد شبکه ریلی کشور است؟ افزایش نرخ کشته‌شدگان در جاده‌ها، رشد بی‌رویه مصرف سوخت و سهم ناچیز راه‌آهن در جابه‌جایی بار و مسافر، همه و همه زنگ خطرهایی است که نشان می‌دهد زمان حرف زدن از طرح‌ها گذشته و اکنون زمان پاسخگویی با آمار عملکرد واقعی است. پروژه‌های افتتاح‌شده تا چه اندازه از بار این عقب‌ماندگی تاریخی می‌کاهند؟ آیا راه‌آهن جمهوری اسلامی می‌تواند با همین روند کند و پرهزینه، در رقابت با جاده، خود را بازیابد؟
جبارعلی ذاکری در مراسم بهره برداری از ۲۸۳ ناوگان ریلی تولید داخل و بازسازی شده به شبکه ریلی کشور، از آغاز سیر واگن‌های ایرانی در مسیر ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان در آینده نزدیک خبر داد.
ذاکری در آغاز سخنرانی خود را ایگونه آغاز کرد: بار دیگر در کنار شما عزیزان هستیم تا شاهد بهره‌برداری از مجموعه‌ای از پروژه‌های مهم ریلی کشور باشیم؛ پروژه‌هایی که هم در حوزه ناوگان و هم در حوزه زیربنا اجرا شده‌اند.
در آغاز، لازم می‌دانم از زحمات تمامی فعالان عرصه حمل‌ونقل ریلی کشور – اعم از سازندگان، شرکت‌های حمل‌ونقل باری و مسافری و همچنین خانواده بزرگ راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران – تشکر و قدردانی کنم.
معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه آهن، با تاکید بر افزایش نقش‌آفرینی حمل‌ونقل ریلی در کشور گفت: با مشارکت ۹ شرکت تولیدکننده داخلی و ۱۴ شرکت حمل‌ونقلی، ۱۷ پروژه ریلی آماده بهره‌برداری است و طی آن ۲۸۳ لکوموتیو، واگن مسافری و باری در مجموع به ارزش ۳ هزار میلیارد تومان به شبکه ریلی کشور اضافه می‌شود.
ذاکری در ادامه با استناد به تدوین ۳۱ برنامه اساسی در دولت سیزدهم به عنوان چارچوب اجرایی بیان کرد: در حال حاضر برخی از آن‌ها عملیاتی شده است. امید داریم با همت جمعی شما عزیزان، بتوانیم به اهداف تعیین‌شده این برنامه‌ها دست یابیم.
آیا رشد ناوگان ریلی پایدار خواهد بود؟
مدیرعامل شرکت راه‌آهن ج.ا.ا گام اول را تثبیت شرایط موجود دانست و در ادامه بیان کرد: متأسفانه در یک مقطع، تأمین ناوگان ریلی به‌ویژه در بخش لوکوموتیو با مشکلات جدی مواجه شد. در مرداد سال گذشته، تعداد لوکوموتیوهای آماده‌به‌کار به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسید و عدد ۴۰۸ دستگاه را ثبت کرد. اما با استقرار دولت سیزدهم، همراهی سازمان برنامه و بودجه، جذب سرمایه‌های جدید و سرعت بخشیدن به برنامه‌های راه‌آهن، روند نزولی متوقف و مسیر رشد آغاز شد. اکنون، این رقم به حدود ۵۶۵ دستگاه رسیده و به‌طور میانگین، ۷۱ دستگاه به شبکه ریلی اضافه شده است. این رشد، حاصل دو مسیر اصلی بوده است: ۱- تأمین ناوگان توسط بخش خصوصی و ۲- افزایش عملکرد و رشد حمل‌ونقل
در نتیجه این اقدامات، عملکرد راه‌آهن نیز بهبود یافته و شاهد رشد ۱۲.۵ درصدی حمل بار نسبت به مدت مشابه سال گذشته هستیم. در حوزه حمل مسافر نیز روند تثبیت‌شده‌ای را دنبال کرده‌ایم که با افزایش ۲ تا ۳ درصدی همراه بوده؛ عمدتا ناشی از افزایش تقاضا در ایام خاص.
ذاکری گام دوم را ارتقای کیفیت خدمات مسافری معرفی کرد و اظهار داشت: با حمایت از شرکت‌های حمل‌ونقل مسافری، در سال گذشته تعداد شهرهای دارای قطار پنج‌ستاره از ۳ به ۶ شهر رسید. امسال نیز این عدد به ۱۱ شهر افزایش یافته و در مجموع ۸ شهر جدید تحت پوشش این خدمات قرار گرفته‌اند. همچنین پس از ۵ سال وقفه، قطار پنج‌ستاره تهران-تبریز مجددا فعال شد. قول داده‌ایم که تعداد این قطارها را افزایش دهیم. درباره قطار تهران–آنکارا نیز باید عرض کنم که مشکلات فنی در بخش ترکیه (مسیر وان–آنکارا) و کاهش سرعت قطارها پس از زلزله، مانع اصلی راه‌اندازی مجدد این مسیر است. رایزنی‌ها با راه‌آهن ترکیه در حال انجام است و امیدواریم به‌زودی این مشکل برطرف شود.
۹۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری واقعا به پروژه‌ها اختصاص یافته؟
ذاکری یکی از رویکردهای جدی شرکت راه‌آه ج.ا.ا را گسترش دیپلماسی ریلی دانست. وی تصریح کرد: ارتباطات گسترده‌ای با کشورهای همسایه و CIS در راستای فعالسازی کریدورهای شمال – جنوب و شرق – غرب صورت گرفته است. در نتیجه این اقدامات، پروتکل‌های همکاری چندجانبه امضا شده‌اند که تأثیر مستقیمی در افزایش تعداد قطارهای بین‌المللی و میزان بار ترانزیتی داشته‌اند. برای نمونه، توافق با راه‌آهن ازبکستان به امضا رسیده و از دو هفته آینده، واگن‌های ایرانی در مسیر ترکمنستان-ازبکستان-تاجیکستان سیر خواهند کرد. این توافق، به تأیید فنی کشورهای مسیر نیز رسیده و نقطه آغازی برای افزایش ظرفیت حمل‌ونقل بین‌المللی ایران خواهد بود.
ذاکری گفت: در حوزه سرمایه‌گذاری نیز رویدادهای مهمی رقم خورده است. رویکرد سرمایه‌گذاران نسبت به حوزه ریلی تغییر کرده و تاکنون حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان توافق‌نامه بین سرمایه‌گذاران، راه‌آهن و سازندگان منعقد شده است. روزهای گذشته نیز دو قرارداد و یک تفاهم‌نامه امضا شد که جمعا ارزش سرمایه‌گذاری آن‌ها ۱۴.۵ هزار میلیارد تومان بود. بر اساس مصوبات شورای اقتصاد، منافع اجتماعی و اقتصادی این طرح‌ها در یک سال بیش از ۱۸ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. این منافع نه براساس پیش‌بینی، بلکه طبق اسناد رسمی و مصوبات معتبر محاسبه شده‌اند. ما به‌صراحت می‌گوییم که هدف تنها امضای تفاهم‌نامه نیست، بلکه ارائه گزارش عملکرد واقعی این سرمایه‌گذاری‌ها در اولویت قرار دارد.
در حوزه تأمین ناوگان، اقدامات زیر در حال انجام است:
با توجه به نیاز کشور به توسعه حمل‌ونقل مسافری و ظرفیت بالای تولید داخلی، امیدواریم با مشارکت بیشتر سرمایه‌گذاران، هم بخش تولید فعال‌تر شود و هم ناوگان مسافری نوسازی گردد. همچنین توسعه قطارهای پنج‌ستاره و راه‌اندازی قطارهای شهری در اولویت‌های آینده قرار دارد.
توسعه زیربناها و لجستیک ریلی
در زمینه توسعه زیربنا نیز اقدامات مهمی آغاز شده که شامل اجرای خطوط دوم، اتصال مراکز صنعتی و قطب‌های بار به شبکه ریلی و توسعه مراکز لجستیکی می‌باشد. نمونه آن پروژه “آپرین” است که تا پایان سال، یک یا دو پروژه دیگر نیز وارد مرحله فراخوان سرمایه‌گذاری خواهند شد تا زمینه اتصال مؤثر بنادر به شبکه ریلی فراهم گردد.
امروز شاهد بهره‌برداری رسمی از ۱۷ پروژه باری و مسافری هستیم که شامل: در مجموع، ۲۸۳ دستگاه به ناوگان ریلی کشور افزوده شده است.بهره‌برداری از ۱۷ پروژه جدید ریلی
امیدواریم با حمایت‌هایی که در حوزه حمل‌ونقل انجام می‌شود، به‌زودی جلسه‌ای در خصوص ماده ۱۲ و پرداخت مطالبات شرکت‌های مشمول این ماده با حضور وزرای محترم نفت و راه و شهرسازی برگزار شود. این جلسه می‌تواند محرک جدیدی برای افزایش سرمایه‌گذاری در بخش ریلی باشد. انتظار داریم شرکت‌های حمل‌ونقل دریافت‌کننده این منابع، این سرمایه‌ها را در توسعه ناوگان و خدمات هزینه کنند.
