ریل شرقی ایران، بازی تازه در جغرافیای ترانزیت اوراسیا
ایران با هدف‌گذاری جدید برای حمل سه میلیون تُن بار از کریدور ریلی شرقی، گام بلندی برای تثبیت جایگاه خود در نقشه ترانزیت اوراسیا برداشته است؛ حرکتی که می‌تواند مسیرهای جدیدی را برای اتصال آسیای مرکزی به آب‌های آزاد تعریف کند.
در یکی از تازه‌ترین تحرکات ترانزیتی کشور، جبارعلی ذاکری، مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که برنامه‌ریزی برای حمل سه میلیون تُن بار از مسیر اینچه‌برون در دستور کار سال جاری قرار گرفته است. مسیری که استان گلستان را از طریق خط ریلی به کشورهای عضو CIS، از جمله ترکمنستان، قزاقستان، روسیه و بلاروس متصل می‌کند.
ذاکری در جریان بازدید از پروژه احداث پل ریلی قره‌سو تصریح کرد: این مسیر نه‌تنها شریان اصلی صادرات و ترانزیت ایران در شرق دریای خزر است، بلکه فرصتی تازه برای تقویت پیوندهای ژئوپلیتیکی ایران با همسایگان شمالی فراهم می‌کند.
اینچه‌برون، کلید اتصال خشکی به دریا
مرز ریلی اینچه‌برون به‌عنوان تنها گذرگاه ریلی فعال در شمال شرق کشور، حلقه اتصال اصلی ایران با آسیای میانه به‌شمار می‌رود. در سال‌های اخیر، با افزایش اهمیت کریدورهای جایگزین قفقاز، این مسیر ریلی جایگاه تازه‌ای در معادلات منطقه‌ای یافته است.
ایران تلاش دارد با توسعه این کریدور، سهم بیشتری از بازار ترانزیت اوراسیا را در اختیار بگیرد و در رقابت با طرح‌های روسیه، چین و هند، به مسیر ترجیحی منطقه تبدیل شود.
بازسازی زیرساخت‌ها و افزایش سرعت انتقال
ذاکری اعلام کرده است که یکی از بلاک‌های ریلی غرب گلستان بازسازی شده و بلاک دوم نیز به‌زودی تکمیل خواهد شد. این اقدام باعث افزایش سرعت حرکت قطارها در مسیر بار و مسافر خواهد شد؛ عاملی کلیدی در رقابت با مسیرهای جایگزین از قزاقستان و قفقاز.
گلستان، هاب ریلی غلات؟
مدیرعامل راه‌آهن با اشاره به موقعیت کشاورزی گلستان، از آمادگی راه‌آهن برای افزایش ظرفیت حمل غلات تا ۶۰۰ هزار تن در سال* خبر داد. در سال گذشته، ۲۰۰ هزار تن غله از این استان به مقاصد داخلی حمل شده است؛ عددی که با برنامه‌ریزی و تأمین واگن می‌تواند تا سه برابر افزایش یابد.
تحلیل نهایی: از زیرساخت تا نفوذ نرم
حرکت جدید ایران برای توسعه کریدور شرقی، فراتر از یک پروژه زیرساختی است؛ این مسیر می‌تواند بستری برای افزایش وابستگی متقابل اقتصادی با کشورهای آسیای میانه و جایگزینی برای مسیرهای متزلزل قفقاز باشد.
اما موفقیت در این رقابت نیازمند چیزی فراتر از ریل و واگن است: هماهنگی فرابخشی، حمایت هوشمندانه از بخش خصوصی، دیپلماسی لجستیکی فعال و کاهش موانع تعرفه‌ای، ارکان واقعی تثبیت نقش ایران در این بازی بزرگ منطقه‌ای خواهند بود.
