پسنی در کمین چابهار
در لبه دریایی بلوچستان پاکستان، نزدیک به مرز ایران، بندر پسنی کم‌کم تبدیل به نقطه‌ای حساس در رقابت منطقه‌ای می‌شود. گزارش‌های اخیر نشان می‌دهند که مشاوران فرمانده ارتش پاکستان، ژنرال عاصم منیر، پیشنهادهایی به طرف‌های آمریکایی مطرح کرده‌اند تا پروژه‌ای تقریبا ۱.۲ میلیارد دلاری برای توسعه بندر پسنی به‌عنوان پایانه صادرات مواد معدنی حیاتی اجرا شود. این طرح اگر به مرحله عملی برسد، می‌تواند نه فقط یک گره اقتصادی، بلکه معبری برای نفوذ سیاسی و شاید امنیتی ایالات متحده باشد.
اما نکته مهم این است که پاکستان این گزارش‌ها را هنوز به‌صورت رسمی تأیید نکرده است. مقام‌های امنیتی اسلام‌آباد اظهار داشته‌اند که مکالمات انجام‌شده صرفا کاوشی و غیررسمی بوده‌اند و هیچ طرحی به‌طور رسمی به عنوان سیاست دولت یا نیروی نظامی تصویب نشده است.
بندر پسنی با قرارگیری در منطقه‌ای طبیعی عمیق، ۱۶۰ کیلومتری از مرز ایران و تقریبا همسایه نزدیک بندر گوادر چین، موقعیتی دارد که آن را در مرکز رقابت قدرت‌ها قرار می‌دهد. اگر این پروژه پیشرفت کند، راه‌آهنی متصل به معادن غرب پاکستان نیز پیش‌بینی شده است مسیری که مواد معدنی نظیر مس، آنتیموان و نئودیمیوم را استخراج و به بازارهای جهانی منتقل خواهد کرد. از سوی دیگر، این طرح می‌تواند به یک ابزار ژئوپلیتیک برای واشنگتن تبدیل شود تا نفوذ خود را در کنار نفوذ پکن در منطقه سواحل مکران تعادل بخشد یا حتی آن را به چالش بکشد. آسیاتایمز در تحلیلی نوشته است که اگر پسنی به‌صورت عملیاتی در اختیار سرمایه‌گذاران آمریکایی قرار گیرد، اثرات گسترده‌ای بر پروژه‌های منطقه‌ای خواهد داشت.
بازی لغو معافیت تحریم‌های چابهار
در همین زمان، تصمیم آمریکا در لغو معافیت تحریمی بندر چابهار که قبلا به هند اجازه داده بود در توسعه و بهره‌برداری آن مشارکت کند، معادلات را پیچیده‌تر کرده است. این حرکت اگرچه ممکن است فشار بر فعالیت‌های بین‌المللی بندر چابهار را افزایش دهد، اما هند و ایران بر تعهد خود به توسعه چابهار تأکید کرده‌اند. چابهار هنوز برای هند دروازه‌ای مهم به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی است؛ مسیری که نقش راهبردی‌اش فراتر از تجارت معمولی است.
با توجه به این تحولات، ایران ناگزیر است تصمیماتی استراتژیک اتخاذ کند
- باید بندر چابهار و مسیر ریلی زاهدان را تقویت کند تا دسترسی مستقیم به آسیای مرکزی حفظ شود و وابستگی به مسیرهای غربی کاهش یابد، بهخصوص در شرایط تحریمی.
- گفتگوهای راهبردی با پاکستان ضرورت دارد تا محدودیت‌هایی را تضمین کند: پسنی تنها اقتصادی باقی بماند و به سکوی نظامی یا اطلاعاتی تبدیل نشود.
- همکاری اقتصادی با کشورهایی غیر از غرب (مثلا هند، چین، شرکای آسیایی) باید گسترش یابد تا تنوع اقتصادی و استقلال بیشتر حفظ شود.
نظارت دقیق دیپلماتیک و اقتصادی ضروری است تا هرگونه سرمایه‌گذاری خارجی بدون ارزیابی ریسک‌های سیاسی و نظامی انجام نشود.
بندر پسنی هنوز در مرحله ایده است؛ اما تأثیر احتمالی‌اش بر ساختار قدرت منطقه‌ای غیرقابل انکار است. لغو معافیت تحریمی چابهار و اختلافات بین پروژه‌ها، فرصتی برای ایران است تا با نگاه هوشمندانه و اقدامات پیشگیرانه، موقعیت خود را در سواحل مکران حفظ کند نه آنکه در رقابت قدرت‌ها بی‌تأثیر باقی بماند. صفحه شطرنج جنوب آسیا در حال چیده شدن است و هر حرکت امروز تأثیرات فردای منطقه را رقم خواهد زد.
