گمشده‌ای به نام شفافیت
در راستای اجرای طرح کلان هوشمندسازی گمرک، اتصال برخط سامانه‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران با سازمان بنادر و دریانوردی و همچنین سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی عملیاتی شد؛ اقدامی که با هدف تسهیل تشریفات گمرکی، کاهش رسوب کالا و افزایش شفافیت در فرآیند ترخیص در دستور کار قرار گرفته است. این پروژه قرار است به‌ویژه در بنادر استراتژیکی چون شهید رجایی و بندر امام خمینی (ره)، فرآیندهای تجاری را روان‌تر کرده و زمینه‌ساز اتصال کامل گمرک به سایر دستگاه‌های اقتصادی کشور باشد.
اتصال سامانه‌ها برای عبور از رسوب کالا
در ادامه برنامه هوشمندسازی فرآیندهای گمرکی، گمرک جمهوری اسلامی ایران از اتصال برخط سامانه‌های خود به دو نهاد کلیدی یعنی سازمان بنادر و دریانوردی و سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی خبر داد. حرکتی که حالا به‌عنوان یکی از پروژه‌های زیرساختی در مسیر تسریع ترخیص کالا و افزایش شفافیت اطلاعاتی در بنادر اصلی کشور ارزیابی می‌شود.
برای سال‌ها، نبود ارتباط مستقیم میان سامانه‌های گمرک و سازمان بنادر، به پاشنه آشیل روند واردات کشور تبدیل شده بود. کالاهایی که به بنادر می‌رسیدند، گاهی برای مدت‌های طولانی پشت سد بروکراسی و نبود داده‌های به‌روز، متوقف می‌ماندند. گمرک به اطلاعات دقیق انبارها و وضعیت کالاها دسترسی نداشت و واردکنندگان نیز نمی‌دانستند سرنوشت محموله‌هایشان چه خواهد شد.
اکنون اما، با اتصال سامانه‌ها، این گره قدیمی در حال باز شدن است. اطلاعات انبارهای بنادر شهید رجایی و امام خمینی (ره) لحظه‌ای در اختیار گمرک قرار می‌گیرد. قبض انبار، وضعیت ورود و خروج کالا و حتی موقعیت کالاهای اظهار‌نشده، از این پس شفاف و قابل رصد است. نتیجه؟ کاهش رسوب کالا، تسریع روند ترخیص و شفاف شدن حلقه پنهان در زنجیره واردات. اما این تنها بخش نخست پروژه است. گمرک حالا پس از حدود یک دهه از مطرح شدن ایده اولیه، بالاخره سامانه خود را به سازمان اموال تملیکی نیز متصل کرده است. سال‌ها پیش در دوران مدیریت امین دلیری، موضوع این اتصال مطرح شده بود، اما به دلیل عدم هماهنگی و چالش‌های فنی، پروژه به بایگانی رفت. امروز، این اتصال محقق شده و پیگیری سرنوشت کالاهای متروکه و ضبط‌شده از انبارهای اموال تملیکی، برای نخستین بار در یک سامانه شفاف قابل انجام است.
این اقدام، گام کوچکی در ظاهر، اما تغییری بزرگ در واقعیت عملکرد دستگاه‌های اقتصادی کشور است. از فساد و انباشت بی‌مورد کالاها جلوگیری می‌کند، روند تعیین تکلیف کالاها را کوتاه‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر می‌سازد و شاید مهم‌تر از همه، تصویر قابل اعتمادتری از تجارت رسمی برای فعالان اقتصادی ارائه دهد.
مقامات گمرک تأکید کرده‌اند که این پروژه تازه شروع راه است. در مراحل بعدی، قرار است سامانه گمرک به بانک مرکزی، وزارت صمت و سازمان ملی استاندارد نیز متصل شود؛ تا جایی که همه فرآیندهای صادرات و واردات، از ابتدا تا انتها، در یک بستر دیجیتال یکپارچه انجام شوند. هدف، ایجاد زنجیره داده واحد میان تمام دستگاه‌های اقتصادی کشور است. زنجیره‌ای که اگر درست اجرا شود، می‌تواند نه‌تنها هزینه‌ها و دوباره‌کاری‌ها را کاهش دهد، بلکه فضای اقتصاد ایران را به‌سمت شفافیت، سرعت و کارآمدی سوق دهد.
