ضرورت سرمایه‌گذاری پایدار در توسعه بنادر و تقویت همکاری‌ها
حمل‌ونقل دریایی، به‌عنوان شاهرگ اصلی تجارت بین‌المللی، همواره نیازمند زیرساخت‌های قوی و مدیریت کارآمد بوده است. در ایران، سازمان بنادر و دریانوردی نقش محوری در توسعه این بخش ایفا می‌کند. این سازمان مسئولیت دارد تا با تقویت زیرساخت‌ها، تأمین تجهیزات پیشرفته و توسعه بنادر کوچک، ضمن کاهش تمرکز فعالیت‌ها در بنادر بزرگ، دسترسی مناطق محروم را به شبکه حمل‌ونقل دریایی بهبود بخشد.
تسهیل تجارت دریایی از طریق دیجیتالی کردن فرآیندها، کاهش بروکراسی‌های گمرکی و تقویت لجستیک نیز از دیگر اولویت‌های این سازمان است.
افزایش ایمنی دریایی و تقویت زیرساخت‌های بنادر
سعید رسولی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی، از افزودن ۱۳ فروند انواع شناور به ناوگان خدماتی سازمان بنادر و دریانوردی و همچنین بهره‌برداری از ۱۱ دستگاه تجهیزات ایمنی و بندری به ارزش ۳ هزار میلیارد تومان خبر داد.
به مناسبت سوم خرداد، سالروز آزادسازی خرمشهر، با حضور ویدیو کنفرانسی رئیس‌جمهور و وزیر راه و شهرسازی و با حضور امیر سرتیپ خلبان نصیرزاده، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و جمعی از مقامات کشوری و لشکری، ۱۳ فروند انواع شناور خدماتی به ارزش تقریبی ۲۶.۲ میلیون یورو و ۷۶۰ میلیارد ریال (ارزش ریالی ۲.۴ هزار میلیارد تومان) افزوده و بهره‌برداری شد.
جزئیات طرح توسعه‌ای
رسولی در توضیح جزئیات این خبر، اظهار داشت: در این مراسم ۹ فروند شناورهای امداد و نجات دریایی (RIB) و همچنین ۴ فروند یدک‌کش ۱۸۰۰ اسب بخار به ناوگان خدماتی سازمان بنادر و دریانوردی به مناسبت سوم خردادماه، پیوست.
وی افزود: همچنین ۹ دستگاه ماشین آتش‌نشانی و امداد و نجات و ۲ دستگاه لودینگ آرم متحرک به ارزش تقریبی ۶ میلیون یورو و ۱۲۰ میلیارد ریال (ارزش ریالی ۶۰۰ میلیارد تومان) به تجهیزات ایمنی و خدماتی بندری سازمان بنادر و دریانوردی اضافه می‌شود.
شناورها و تجهیزات جدید؛ پاسخ به نیازهای عملیاتی بنادر ایران
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به اینکه بنادر سجافی، چوئبده، لاور ساحلی، پزم، رمین، کاسپین، فریدون‌کنار و ترکمن بهره‌بردار این ۹ فروند شناورهای امداد و نجات دریایی RIB خواهند بود، تصریح نمود: ۴ فروند یدک‌کش ۱۸۰۰ اسب بخار نیز مربوط به بنادر خرمشهر، آبادان و لنگه است.
گفتنی است، ارزش تقریبی کل تجهیزات اشاره شده 32.2 میلیون یورو و 88 میلیارد تومان ( 3 هزار میلیارد تومان) می باشد.
کمبودها و چالش‌های پیش رو
سرمایه‌گذاری در ناوگان خدماتی و ایمنی بنادر کشور در سال‌های اخیر با افزایش هزینه‌ها و کاهش توان عملیاتی مواجه بوده است. کمبود شناورهای امداد و نجات و تجهیزات تخصصی ایمنی، از چالش‌های اصلی بنادر کوچک و متوسط کشور به شمار می‌رود. این مسئله در مواردی مانند حادثه نفتکش سانچی و حوادث مشابه در آب‌های ایران، ضعف‌های این حوزه را برجسته کرد.
آمار کمبود تخمینی یدک‌کش و شناور در بنادر شمال و جنوب ایران
بر اساس کسب آمار میدانی و اطلاعات موجود، بنادر ایران با کمبودهایی در زمینه یدک‌کش‌ها و شناورهای خدماتی مواجه هستند. در بنادر جنوبی کشور، به‌ویژه بندر شهید رجایی، کمبود یدک‌کش‌ها به عنوان یکی از دلایل اصلی تأخیر در عملیات پهلوگیری کشتی‌ها مطرح شده است.
در پاسخ به این نیاز، در خردادماه سال گذشته (۱۴۰۳) مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان، حسین عباس‌نژاد، از آغاز ساخت شش فروند یدک‌کش پرقدرت با سیستم‌های پیشرفته در استان هرمزگان خبر داد.
در بنادر شمالی، به‌ویژه در دریای خزر، به دلیل کاهش ورودی آب و نیاز به لایروبی بیشتر، ساخت ۴۹ فروند شناور در صنایع داخلی در دست اجرا است.
بنادر جنوبی ایران (خلیج فارس و دریای عمان)
یدک‌کش‌ها:
- حدود ۱۵–۲۰ فروند یدک‌کش قوی (۱۸۰۰ تا ۳۰۰۰ اسب بخار) برای پشتیبانی کشتی‌های بزرگ در بنادر اصلی مانند بندرعباس، خرمشهر و چابهار
- افزایش ترافیک دریایی، توسعه بنادر و نبود یدک‌کش‌های مدرن از دلایل این چالش است
شناورها:
- نیاز به حداقل ۱۰ فروند امداد و نجات دریایی (RIB) برای پاسخ به سوانح در بنادر کوچک و نقاط حساس دریایی
- کمبود ۵–۷ فروند شناورهای خدماتی (سوخت‌رسان، جمع‌آوری آلودگی)
بنادر شمالی ایران (دریای خزر)
یدک‌کش‌ها:
- حدود ۵–۷ فروند یدک‌کش برای بنادر آستارا، انزلی و امیرآباد
- محدودیت فضای عملیاتی و کمبود ناوگان جدید برای شرایط خاص دریای خزر از دلایل این کمبود است
شناورها:
- حداقل ۵ فروند دیگر از امداد و نجات دریایی (RIB) برای پاسخگویی به شرایط آب و هوایی متغیر دریای خزر نیاز است
- کمبود ۳–۴ فروند شناورهای خدماتی و لایروب‌ها برای نگهداری کانال‌های دسترسی بنادر
چشم‌انداز
با این حال، تحقق این اهداف بدون مشارکت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی ممکن نیست. این سرمایه‌گذاران می‌توانند با تأمین منابع مالی، مدیریت حرفه‌ای پایانه‌ها و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، بهره‌وری بنادر را افزایش دهند. علاوه بر این، حضور آن‌ها به ایجاد اشتغال، توسعه اقتصادی مناطق ساحلی و ارتقای رقابت‌پذیری بنادر کشور کمک می‌کند.
چالش‌های اصلی در این مسیر همچنان پابرجا هستند. نیاز به سرمایه‌گذاری پایدار برای توسعه زیرساخت‌ها، کاهش وابستگی به واردات تجهیزات از طریق حمایت از تولید داخلی، و تقویت روابط بین‌المللی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی از جمله این چالش‌هاست. همچنین، نبود هماهنگی میان سازمان‌های مرتبط مانند گمرک و سازمان بنادر، کارایی کلی سیستم را کاهش می‌دهد.
برای پیشبرد این برنامه‌ها، باید رویکردی یکپارچه اتخاذ شود که ضمن تمرکز بر همکاری‌های بین‌المللی، بر تقویت تولید داخلی و سرمایه‌گذاری پایدار تأکید کند. توسعه بنادر کوچک نیز نباید به حاشیه رانده شود، چرا که این بنادر می‌توانند نقشی کلیدی در متعادل‌سازی ترافیک دریایی و توزیع عادلانه‌تر منابع داشته باشند. با چنین رویکردی، بنادر ایران می‌توانند به یکی از محورهای اصلی تجارت منطقه‌ای و جهانی تبدیل شوند.
