هشتادوسومین اجلاس کمیته حفاظت از محیط‌زیست دریایی سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)
مقدمه
هشتادوسومین اجلاس کمیته حفاظت از محیط‌زیست دریایی سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)، معروف به MEPC 83، در سال جاری در لندن برگزار شد. این کمیته به‌عنوان رکن اصلی سیاست‌گذاری IMO در زمینه جلوگیری و کنترل آلودگی‌های ناشی از کشتی‌ها، تصمیمات مهمی اتخاذ کرد که تأثیر مستقیمی بر صنعت جهانی کشتیرانی، از جمله ایران، دارد.
MEPC 83 با هدف تعیین مسیر جدید در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و سایر آلاینده‌ها، موضوعات زیست‌محیطی چندوجهی را در دستور کار قرار داد. در این گزارش، به تحلیل محتوای این نشست، نقش ایران، سیاست‌های حمل‌ونقل دریایی سبز و تأثیرات آن بر صنعت کشتیرانی ایران می‌پردازیم.
موضوعات کلیدی اجلاس
۱. چارچوب جهانی «صفر خالص» (Net Zero) در صنعت کشتیرانی
در این اجلاس، چارچوبی برای دستیابی به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰ تصویب شد که شامل دو محور اصلی است:
- استاندارد جهانی شدت انتشار: تعیین حداکثر میزان گازهای گلخانه‌ای در واحد انرژی مصرفی، مشابه مقررات اتحادیه اروپا
- سازوکار اقتصادی: معرفی مالیات کربن برای تشویق استفاده از سوخت‌های کم‌کربن و تسریع گذار به فناوری‌های پایدار
این طرح، با وجود اختلاف‌نظر میان کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، زمینه‌ساز حرکت هماهنگ جهانی به سوی کشتیرانی پایدار است.
۲. مقابله با آلودگی پلاستیکی ناشی از فعالیت‌های دریایی
MEPC 83 بر طرح اقدام ۲۰۲۵ برای کاهش آلودگی پلاستیکی تمرکز داشت. این طرح شامل:
- تدوین استانداردهایی برای حمل مواد پلاستیکی در کانتینرها
- ایجاد چارچوب قانونی برای کاهش زباله‌های پلاستیکی در اقیانوس‌ها
این تصمیمات با توجه به تأثیرات مخرب آلودگی پلاستیکی بر حیات آبزیان و زنجیره غذایی انسان، گامی مهم در حفاظت از محیط‌زیست دریایی است.
۳. کاهش انتشار NOx، کربن سیاه و اصلاحات فنی
کاهش اکسیدهای نیتروژن (NOx) و کربن سیاه از طریق:
- راهنمای جدید سیستم‌های کاتالیست کاهش‌دهنده (SCR)
- بازنگری سیستم‌های تصفیه گازهای خروجی (EGCS)
این سیستم‌ها به‌عنوان راهکارهای موقت تا توسعه فناوری‌های بدون آلایندگی، نقش کلیدی دارند.
۴. شاخص‌های بهره‌وری انرژی (EEXI) و شدت کربن (CII)
- EEXI: بر طراحی مهندسی کشتی‌ها تمرکز دارد و آن‌ها را به ارتقای کارایی انرژی ملزم می‌کند
- CII: عملکرد عملیاتی کشتی‌ها را بر اساس انتشار کربن ارزیابی کرده و رتبه‌بندی A تا E ارائه می‌دهد
این شاخص‌ها صنعت را به استفاده از فناوری‌های نوین و همسویی با توافق پاریس تشویق می‌کنند.
نقش و عملکرد ایران در اجلاس
نمایندگان ایران با حضور فعال در MEPC 83 و مشارکت در کارگروه‌های تخصصی، رویکردی دوگانه داشتند: پایبندی به تعهدات بین‌المللی و ابراز دغدغه‌های اقتصادی و تکنولوژیکی. نکات برجسته عملکرد ایران عبارتند از:
- مشارکت فعال: ارائه پیشنهادات در زمینه کاهش گازهای گلخانه‌ای و آلودگی هوا با تأکید بر ملاحظات کشورهای در حال توسعه
- مسئولیت مشترک اما متفاوت: تأکید بر نیاز به حمایت مالی و فنی برای کشورهایی با محدودیت‌های اقتصادی
- چالش‌های تحریم: مطرح کردن مشکلات تأمین فناوری و قطعات به دلیل تحریم‌ها و درخواست همکاری‌های فنی
- مقایسه با قدرت‌های دریایی: ایران در مقابل نقش پیشرو اتحادیه اروپا و حمایت فناورانه آمریکا، بر عدالت در هزینه‌ها و انتقال فناوری تمرکز دارد و با کشورهایی مانند چین همسو است
سیاست‌ها و فناوری‌های کلیدی حمل‌ونقل دریایی سبز
برای دستیابی به کشتیرانی سبز، موارد زیر مورد بررسی قرار گرفتند:
- سوخت‌های جایگزین: LNG، متانول، آمونیاک و هیدروژن به‌عنوان جایگزین سوخت‌های فسیلی
- بهینه‌سازی مصرف سوخت: مدیریت سرعت، بهبود طراحی بدنه و سیستم‌های مدیریت انرژی
- فناوری‌های کاهش آلاینده‌ها: سیستم‌های تصفیه (EGCS) و کربن‌گیری در مبدأ
- مقررات جهانی و منطقه‌ای: FuelEU Maritime و EU ETS استانداردهای زیست‌محیطی را تشدید می‌کنند
تأثیرات بر صنعت کشتیرانی ایران
۱. چالش‌ها و فرصت‌های فنی و اقتصادی
نوسازی ناوگان با توجه به تحریم‌ها چالش‌برانگیز است، اما تولید داخلی سوخت‌هایی مانند متانول و بومی‌سازی فناوری‌ها فرصت‌هایی را ایجاد می‌کند.
۲. انطباق با مقررات جهانی
شاخص‌های EEXI و CII و مقررات EU ETS، ایران را ملزم به بهبود فنی کشتی‌ها و استفاده از فناوری‌های بهینه‌سازی می‌کند.
۳. رقابت‌پذیری و تجارت بین‌المللی
افزایش هزینه‌ها ممکن است رقابت‌پذیری صادرات را کاهش دهد، اما پذیرش زودهنگام فناوری‌های سبز می‌تواند مزیت رقابتی ایجاد کند.
جمع‌بندی
MEPC 83 نقطه عطفی در مسیر کشتیرانی سبز است. ایران با مشارکت فعال، به دنبال حفظ منافع ملی و همگامی با روندهای جهانی است. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و انطباق با مقررات، لازمه پیشرفت صنعت دریایی ایران است که می‌تواند فرصت‌های نوسازی و تقویت جایگاه جهانی را به همراه داشته باشد.
منابع:
- گزارش مانا – حضور ایران در اجلاس IMO
- Riviera Maritime Media – تحلیل چارچوب Net Zero
- IBIA – ملاحظات مالی مالیات کربن
- The Maritime Executive – تأثیرات مالی مقررات جدید
- Safety4Sea – طرح اقدام ۲۰۲۵ و شاخص‌های انرژی
- DNV – گزارش‌های فنی سیستم‌های SCR
- Lloyd’s Register – آمار کشتی‌های با سوخت جایگزین
- MarineLink و منابع معتبر دیگر
