در باب ضـرورت آمـوزش مدیـران

ترابران: اگر موافق باشید، بحث را با معرفی دوره فیاتا آغاز کنیم. لطفاً برایمان بگویید دوره فیاتا چه ویژگی‎‌هایی دارد که فدراسیون حمل‌ونقل و لجستیک تصمیم گرفت برگزاری دوره‌های آموزشی آن را در دستور کار قرار دهد؟

محمد تیو: در ابتدا باید بگویم سازمان فیاتا یا فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های فورواردری در سال ۱۹۲۶ در شهر وین اتریش تشکیل شد. این سازمان بزرگ‌ترین سازمان مردم‌نهاد در حوزه لجستیک و فورواردری در دنیا است و مورد مشاوره سازمان‌های بین‌المللی همچون سازمان گمرک جهانی، سازمان ملل متحد و همه سازمان‌هایی سیاست‌گذار در حوزه لجستیک، قرار می‌گیرد. در حال حاضر، حدود ۱۵۰ تشکل عضو فیاتا هستند و بیش از ۵۰ هزار شرکت حمل‌ونقل و بیش از ۱۰ میلیون نفر شاغل را در سرتاسر دنیا نمایندگی می‌کند.

فیاتا اقدامات مختلفی را انجام می‌دهد و در کنار اسنادی که ترویج می‌دهد، یک‌سری دوره‌های آموزشی هم برگزار می‌کند که این دوره‌ها معتبر‌ترین دوره‌های Vocational Training یا آموزش فنی و حرفه‌ای در سطح دنیا محسوب می‌شود.

دوره اولیه فیاتا تحت عنوان دیپلم فیاتا در حوزه عملیات فورواردری است. دوره بعدی هم دیپلم عالی فیاتا در مدیریت زنجیره تامین و مختص کسانی است که دیپلم دوره اول را گرفته‌اند. دوره اول متمرکز بر تمام شقوق حمل‌ونقل است و در طول مدت حدود ۳۳۰ ساعت، ۱۵ ماژول تدریس می‌شود. در خصوص دیپلم فیاتا باید خاطرنشان کنم که همه ماژو‌ل‌های آموزشی بر اساس یکسری استانداردهایی است که خود فیاتا نام آن را FMS یا FIATA MINIMUM STANDARDS به معنای استانداردهای حداقلی فیاتا گذاشته است؛ به عنوان مثال، در خصوص درس مبانی فورواردری، هم سرفصل‌ها مشخص است و هم موضوعاتی که بایستی در هر سرفصل به آنها پرداخته شود.

به همین دلیل، کلیت سرفصل‌ها و ماژول‌ها در سراسر دنیا یکسان است و تنها تفاوت جزئی این است که به عنوان نمونه، در خصوص مباحث گمرکی هر کشوری قوانین خودش را آموزش می‌دهد.

ترابران: آیا شرکت در دوره‌های آموزشی فیاتا صرفاً مخصوص افراد و متقاضیانی است که می‌خواهند شرکت حمل‌ونقل تاسیس کنند یا کسانی هم که به‌نحوی در این حوزه فعالیت یا با آن سرکار دارند، می‌توانند در چنین دوره‌هایی شرکت کنند؟

تیو: اتفاقاً یک برداشت اشتباهی در ایران این است که دوره‌های فیاتا فقط مخصوص کسانی است که در شرکت‌های حمل‌ونقل کار می‌کنند، در حالی که براساس اهداف فیاتا، این یک دوره کارورزی در سراسر جهان است تا هر کسی که به نوعی با حمل‌ونقل بین‌المللی و لجستیک سروکار دارد و باید با ادبیات حمل‌ونقل هم آشنا شود مانند شرکت‌های بازرگانی و وکلای دادگستری، یا علاقه‌مندان به اشتغال در حوزه لجستیک و زنجیره تامین، این دوره را بگذراند تا بتواند وارد بازار کار شود.

اخیراً در ایران هم سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، آیین‌نامه‌ای را تصویب کرده است، مبنی بر اینکه افرادی که دوره‌های فیاتا و ایرو را می‌گذرانند، در صورتی که یک سال سابقه مفید اجرایی در شرکت حمل‌ونقل جاده‌ای داشته باشند (که مجوز آن شرکت از سازمان راهداری گرفته شده است) می‌توانند مجوز تاسیس شرکت حمل‌ونقل بین‌المللی را از سازمان راهداری دریافت کنند.

اما اشکالی که در این زمینه وارد می‌دانیم همسنگ کردن دوره‌های فیاتا و ایرو است، زیرا مدت دوره ایرو حدود ۱۰۰ ساعت است و تمرکز آن فقط بر حمل‌ونقل جاده‌ای است ولی دوره فیاتا حدود ۳۰۰ ساعت است و همه شقوق حمل‌ونقل در آن تدریس می‌شود.

ما این پیشنهاد را ارائه کرده‌ایم که اگر می‌خواهید این کار را انجام بدهید، حداقل کسانی که دیپلم ایرو را می‌گیرند، ملزم باشند یکسری دوره‌های دیگر در خصوص مد‌های دیگر حمل‌ونقل هم بگذرانند چون در شرایط حاضر، برای فردی که فقط دنبال دریافت مجوز تاسیس شرکت است و دنبال یادگیری علم حمل‌ونقل نیست، بسیار به‌صرفه‌تر است که دوره ۱۰۰ ساعته را بگذراند تا دوره ۳۰۰ ساعته. امیدواریم به پیشنهاد ما توجه شود و در این آیین‌نامه و مقررات جدیدی که سازمان راهداری تصویب کرده تجدیدنظری صورت گیرد.

محمد عیقرلو: یکی از مشکلات نسل جوان ما عدم آشنایی با دانش حمل‌ونقل بین‌المللی است که خوشبختانه با توجه به اینکه فدراسیون فعال‌تر عمل کرد، توانست جایگاه دوره فیاتا را در ایران ارتقا دهد.

در واقع، فدراسیون در وزارت امور اقتصاد و دارایی در حوزه رفع موانع کسب‌وکار به جای آزمون سازمان راهداری، آزمون دوره فیاتا را پیشنهاد داد و در پی آن، مصوب شد که دوره فیاتا در زمره پیش‌نیازهای تاسیس شرکت حمل‌ونقل قرار گیرد.

اکنون هر کسی که دوره فیاتا را بگذراند و از سابقه لازم برخوردار باشد، می‌تواند پروانه فعالیت دریافت کند که این امر به منزله ورود کارآفرینانی در این حوزه است که از دانش و تجربه کافی برخوردار هستند.

در حال حاضر نیز با توجه به تلاش‌هایی که برای شناساندن اهمیت دوره‌های فیاتا به مدیران دولتی داشته‌ایم، به این مرحله رسیده‌ایم که حتی کارشناسان دولتی هم برای گذراندن دوره آموزشی فیاتا احساس نیاز کرده‌اند و اکنون درصد بالایی از متقاضیان ثبت‌نام در دوره‌های فیاتا دارای مشاغل دولتی هستند.

تیو: اتفاقاً به اعتقاد فدراسیون حمل‌ونقل، گذراندن دوره فیاتا برای کسانی که متولی بخش حمل‌ونقل کشور به‌ویژه حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیت (گذر) هستند و در سازمان‌های دولتی عهده‌دار تصمیم‌گیری شده‌اند، الزام بیشتری دارد، چون فردی که می‌خواهد خط‌مشی‌ بگذارد و مقرراتی را در حوزه حمل‌ونقل تصویب کند، حتماً باید با ادبیات این حوزه آشنایی کافی داشته باشد، در غیر این صورت، مقررات وضع‌شده تطابقی با مقتضیات بخش نخواهد داشت.

اکنون در کلاس‌های ما فراگیرانی از گمرک جمهوری اسلامی، سازمان بنادر و دریانوردی، وزارت راه و شهرسازی، سازمان راهداری و حمل ونقل جاده‌ای، راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و حتی از شرکت‌های بزرگ دولتی مانند شرکت مپنا یا شرکت‌های خودروسازی شرکت می‌کنند و این موضوع نشان‌دهنده این است که دوره فیاتا جایگاهش را در سطح کشور پیدا کرده و از اعتبار بسیار بالایی برخوردار است.

این نکته را هم اضافه کنم که ما در کنار کلاس‌های حضوری و آنلاین، یک‌سری تورها یا بازدیدهای میدانی هم ترتیب می‌دهیم. برای مثال، هر دو یا سه ماه، یک تور یک روزه برای آشنا شدن دانشجویان با وسایل حمل‌ونقل جاده‌ای از نزدیک برگزار می‌کنیم؛ این بازدیدها فرصت بسیار خوبی است که فراگیران دوره‌های فیاتا با وسائل حمل‌ونقل جاده‌ای همچون انواع کشنده‌ها و پی‌کشندها از نزدیک آشنا شوند. حتی در برخی از موارد نیز فراگیران تجربه نشستن کنار دست راننده یک بوژی را داشته‌اند که برایشان بسیار جالب بود.

در دوره لجستیک هم تور‌های یک‌روزه برگزار می‌شود تا فراگیران از نزدیک با یکی از هاب‌های لجستیکی کشور آشنا شوند. حتی در آینده بسیار نزدیک قصد داریم که برای بازدید از بنادر شمالی و جنوبی کشور، تورهای دو تا سه روزه‌ای برگزار کنیم که دانشجویان از نزدیک با بندر و سیستم بارگیری و جرثقیل‌های بنادر آشنا شوند.

عیقرلو: در این دوره‌ها، فراگیران در کلاس Case Study حل می‌کنند، با هم مذاکره دارند و آموزش‌های عملی می‌بینند. در پایان هر دوره هم طی نظرسنجی که به عمل می‌آید نظر فارغ‌التحصیلان را در خصوص دوره و مدرسان جویا می‌شویم.

نتیجه این نظرسنجی‌ها کمک شایانی به بهبود کیفیت دوره‌ها و ارائه بازخورد لازم به مدرسان می‌کند. البته خود فدراسیون هم مدرسان خود را با وسواس بسیار از میان بهترین‌ها انتخاب می‌کند.

از سوی دیگر، همان‌طور که می‌دانید تجار، بازرگانان و صادرکنندگان طبق قانون امور گمرکی می‌توانند جزو رتبه‌بندی‌ قرار بگیرند که مبتکر این موضوع در حمل‌ونقل فدراسیون است.

ما پیشنهاد دادیم امتیاز اخذ گواهینامه فیاتا توسط مدیران و پرسنل شرکت‌‎های حمل‌ونقل بین‌المللی در این رتبه‌بندی موثر واقع شود، چون قطعاً اعتماد گمرک به مدیری که با دانش و زبان مشترک فیاتا آشنا باشد، بیشتر است. در عین حال، برای دریافت مجوز سازمان بنادر و دریانوردی هم نیاز به گذراندن دوره‌هایی است که ما به سازمان بنادر پیشنهاد دادیم دوره فیاتا را نیز جزء این دوره‌ها مدنظر قرار دهد. به این ترتیب، گذراندن دوره فیاتا در چند شاخه می‌تواند کمک‌کننده باشد.

ترابران: با توجه به اینکه برای ارزیابی عملکرد آموزشی، بهتر است خروجی واقعی کلاس‌های آموزشی و تغییر عملکرد دانش‌آموختگان در حوزه فعالیتشان رصد شده و پیگیری شود، آیا اساساً شما در جریان هستید که فراگیران دوره‌های فدراسیون در میدان عمل تا چه حد موفق‌تر از گذشته فعالیت می‌کنند؟

عیقرلو: به طور کل، کسانی که در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند غالباً شاغل هستند و برای ارتقای شغلی خود آموزش می‌بینند، البته اگر کسی دیپلم فیاتا بگیرد و از ما برای کاریابی درخواست کند، می‌توانیم او را به عنوان نیروی مورد تایید به شرکت‌ها معرفی کنیم؛ کمااینکه به شخصه تاکنون چند نفر از دانش‌آموختگان را به شرکت‌های مختلف معرفی کرده‌ام تا آموخته‌هایشان در عرصه عمل سنجیده شود.

 تیو: همان‌طور که حتماً خودتان هم می‌دانید، تا حدود ۱۰ سال پیش، صنف حمل‌ونقل در کشورمان به‌ویژه در بخش جاده‌ای بسیار به‌صورت سنتی کار می‌کرد، ولی اکنون دیگر این‌گونه نیست. همین جا باید خاطرنشان کنم که فدراسیون حمل‌ونقل مبدع برگزاری دوره‌های آنلاین فیاتا در ایران است؛ البته بسیاری با برگزاری دوره‌های آنلاین فیاتا در ایران مخالف بودند و حتی دیگر تشکل ایرانی عضو فیاتا چندین بار با این سازمان نامه‌نگاری کرد، مبنی بر اینکه که فدراسیون اجازه برگزاری دوره‌های آنلاین را ندارد، ولی اکنون خودشان هم برگزاری دوره‌های آنلاین فیاتا را شروع کرده‌اند و پی برده‌اند که این امر به بسط دانش در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک کمک شایانی می‌کند.

به هر حال، هدف اصلی ما در فدراسیون این بود که افراد و فراگیرانی هم که در استان‌های دیگر زندگی و فعالیت می‌کنند و امکان شرکت در دوره‌های حضوری را ندارند، بتوانند این دانش را کسب کنند؛ کما اینکه بازخوردهایی که تاکنون دریافت کرده‌ایم بسیار خوب بوده است.

به عنوان نمونه، یکی از دانشجویان تماس گرفت و با خود من صحبت کرد و گفت که این دوره‌ای که شما در حال برگزار آن هستید، دیدگاه شرکت‌های حمل‌ونقل استان خراسان رضوی را در خصوص بحث حمل‌ونقل تغییر داده، دیگر هر کاری را انجام نمی‌دهند، اسناد را بی‌محابا پر نمی‌کنند و با آگاهی از مسئولیت‌هایشان فعالیت می‌کنند.

من خودم در ابتدای هر دوره یک جلسه توجیهی دارم و همیشه در آن جلسات یادآور می‌شوم که دوره فیاتا اعتبار بین‌المللی دارد و شما با این مدرک می‌توانید در داخل یا خارج از کشور کار پیدا کنید و مدرکتان برای دانشگاه‌های داخلی و خارجی معتبر است.

حتی بعضی از دانشجویان ما برای تحصیلات تکمیلی به خارج از کشور رفته‌اند و با مشکلی هم مواجه نشده‌اند، چون همان‌طور که توضیح دادم واحدهای درسی در تمام دنیا عموماً متحدالشکل است.

من در همان جلسه توجیهی به فراگیران می‌گویم که اگر از بین شما ۶۰ یا ۷۰ نفر، ۲۰ تا ۳۰ نفر هم به سطح استانداردهای فیاتا رسیده باشد برای ما کفایت می‌کند و به نظر من بسیار تاثیرگذار است. اکنون ما از تمام استان‌های کشور دانشجو داریم از خراسان تا آذربایجان و سیستان و بلوچستان، هرمزگان و این گستردگی فراگیران نشان می‌دهد که همه به دنبال آگاهی از دانش کاربردی و به‌روز هستند.

ترابران: آیا فدراسیون حمل‌ونقل برای نزدیک شدن و همگرایی صنعت حمل‌ونقل با حوزه های دانشگاهی، تفاهم‌نامه‌های آموزشی با دانشگاه‌های کشور منعقد کرده‌ است؟

تیو: در حال حاضر، ما با چندین دانشگاه از جمله دانشگاه علم و صنعت تفاهم‌نامه همکاری آموزشی و پژوهشی داریم و این دانشگاه دانشجویان خود را به ما معرفی می‌کند که با تخفیف‌های خیلی خوب در دوره‌‎های ما شرکت می‌کنند. اساساً اکثر دانشگاه‌هایی که دپارتمانی تحت نام آموزش کاربردی دارند (مانند دانشگاه تربیت مدرس و جهاد دانشگاهی کشور) دانشجویان خود را برای بحث آموزش کاربردی نزد ما می‌فرستند. علاوه بر این، با چندین موسسه آموزشی نیز که در حوزه‌های مختلف فعال هستند تفاهم‌نامه آموزشی امضا کرده‌ایم، با این هدف و امید که سطح سواد حمل‌ونقل و دانش لجستیک را در سراسر کشور ارتقا دهیم و این بزرگ‌ترین افتخاری است که ما بدون در نظر گرفتن منافع مادی، به دنبال کسب آن هستیم.

در همین رابطه لازم است خاطرنشان کنم که در سال ۲۰۲۵ و در خلال برگزاری نشست دفتر مرکزی سازمان فیاتا (FIATA HQ MEETING) به دلیل تلاش‌های فدراسیون حمل‌ونقل و لجستیک ایران در پیشبرد اهداف فیاتا در ایران، برگزاری به نحو احسن دوره‌های فیاتا در ایران و نظرات مشاوره‌ای که فدراسیون درباره موضوعات مختلف در اختیار این نهاد بین‌المللی قرار داده، از این فدراسیون توسط آقایان تورگوت ارکسکین، رئیس هیئت‌مدیره وقت فیاتا و آقای استفان گرابر، مدیر اجرایی وقت سازمان فیاتا تقدیر به عمل آمد و به منظور ارج نهادن به این تلاش‌ها، قلم زرین فیاتا به ریاست فدراسیون، آقای علی محمودی‌سرای به رسم یادبود اهدا شد.