آیین‌نامه واردات خودرو 1404: راهکار محدود برای ایرانیان مقیم خارج
هیئت وزیران در جلسه 21 خرداد 1404 به پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه کشور و با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و بانک مرکزی، آیین‌نامه اجرایی بند (ر) تبصره (1) ماده واحده قانون بودجه 1404 را تصویب کرد. این مصوبه به ایرانیان مقیم خارج از کشور اجازه می‌دهد در سال جاری، تنها یک بار و فقط یک دستگاه خودروی سواری وارد کنند – بی‌آنکه فشاری بر منابع ارزی رسمی وارد شود.
کمتر از سه هفته پس از تصویب، این آیین‌نامه رسماً به گمرکات کشور ابلاغ شد که نشان از عزم دولت برای اجرای سریع این مصوبه در میانه دغدغه‌های اقتصادی و فشار مداوم بر منابع ارزی دارد.
شرایط فنی خودروهای وارداتی: دقت در جزئیات
معیار تعیین سن: از VIN تا واقعیت
در آیین‌نامه واردات خودرو 1404، شرایط و محدودیت‌هایی از منظر سن و مباحث فنی در نظر گرفته شده است. خودروهای وارداتی طبق ضوابط تصویب‌شده باید با سن کمتر از 5 سال از تاریخ تولید باشند. مسئله بسیار حائز اهمیت در این مصوبه این است که مبنای تعیین سن خودرو بر اساس شماره شناسایی موتور (VIN) می‌باشد، نه بر مبنای تاریخ سند یا پلاک ماشین.
این تصمیم از آن جهت اتخاذ شده که بر مبنای VIN موتور خودرو، مسائل فنی دقیق‌تر بوده و غیرقابل دستکاری است، که از ورود خودروهای قدیمی‌تر با اسناد جعلی به کشور جلوگیری می‌کند.
جدول مشخصات فنی مجاز
| معیار | مشخصات | توضیحات |
|---|---|---|
| حداکثر سن | کمتر از 5 سال | از تاریخ تولید (نه تاریخ فروش) |
| مبنای سن | شماره VIN | شماره شناسایی 17 رقمی خودرو |
| کارکرد مجاز | حداکثر 99 کیلومتر | برای خودروهای صفر کیلومتر |
| محدودیت حجم موتور | بدون محدودیت | واردات تا 3000+ سی‌سی مجاز (با تعرفه‌های متفاوت) |
ساختار تعرفه‌ای: بازدارندگی و تشویق
دولت سیاست دوگانه‌ای در بخش حقوق ورودی در نظر گرفته است. قوانین بازدارنده‌ای برای واردات خودروهای پرمصرف و لوکس، و تشویق برای واردات خودروهای پاک و اقتصادی وضع شده است. حقوق ورودی خودروهای بنزینی بر اساس حجم موتور از 20 درصد برای خودروهای کم‌حجم شروع می‌شود و تا 190 درصد برای خودروهای بیش از 3000 سی‌سی می‌رسد. در مقابل، خودروهای هیبریدی تنها مشمول 15 درصد تعرفه و خودروهای برقی مشمول 4 درصد تعرفه هستند.
جدول تعرفه‌های واردات خودروهای بنزینی مصوب 1404
| خودروهای بنزینی وارداتی | تعرفه واردات | تعداد (دستگاه) | ارز هر گروه از خودروهای وارداتی (یورو) |
|---|---|---|---|
| تا 1500 سی‌سی | 20% | 50,000 | 770,000,000 |
| بیش از 1500 تا 2000 سی‌سی | 40% | 15,000 | 300,000,000 |
| بیش از 2000 تا 2500 سی‌سی | 155% | 12,000 | 360,000,000 |
| بیش از 2500 تا 3000 سی‌سی | 180% | 8,000 | 360,000,000 |
| بیش از 3000 سی‌سی | 190% | 5,000 | 275,000,000 |
| جمع | – | 90,000 | 2,065,000,000 |
تعرفه‌های ترجیحی خودروهای پاک
| نوع خودرو | حجم موتور/ظرفیت | تعرفه واردات | توضیحات |
|---|---|---|---|
| خودروهای هیبریدی | تمام حجم‌ها | 15% | صرف‌نظر از حجم موتور |
| خودروهای برقی | تمام ظرفیت‌ها | 4% | صرف‌نظر از ظرفیت باتری |
تصویب این تعرفه‌ها عملاً واردات خودروهای لوکس را از نظر اقتصادی غیرممکن می‌سازد. با تعرفه 155 درصدی برای خودروهای 2000 تا 2500 سی‌سی و تعرفه‌های 180 و 190 درصدی برای حجم‌های بالاتر، دولت سیاست بازدارنده قوی در برابر واردات خودروهای پرمصرف اتخاذ کرده است. در مقابل، تعرفه‌های ترجیحی برای خودروهای هیبریدی (15 درصد) و برقی (4 درصد)، نشانه‌ای شفاف از عزم دولت برای هدایت واردات به سمت ناوگان پاک و فناورانه است.
سازوکار واردات بدون انتقال ارز
اصول بنیادین سیاست ارزی
محور اصلی این آیین‌نامه بر اساس سیاست جلوگیری از انتقال ارز بنا شده است. واردات تنها در صورتی مجاز است که ارز از منابع در اختیار متقاضی تأمین شود. دولت اعلام کرده که به هیچ‌وجه برای این خودروها، هیچ‌گونه ارز دولتی یا نیمایی تخصیص داده نخواهد شد.
نقش نظارتی بانک مرکزی
بانک مرکزی در این میان مسئولیت‌های مهمی دارد:
- تعیین سقف ارزی: بانک مرکزی ظرف 10 روز از ابلاغ آیین‌نامه، مکلف است مبلغ ارز قابل تخصیص در هر ماه از سال جاری را به وزارت صمت اعلام کند
- بررسی منشأ ارز: کنترل منشأ ارز متقاضیان طبق مقررات ارزی
- نظارت ساختاری: حتی در واردات با ارز آزاد، کنترل جریان مدیریت‌شده اعمال می‌شود
فرآیند ثبت سفارش و ترخیص
الزامات قانونی
تخلیه خودرو بدون ثبت سفارش در گمرکات کشور ممنوع است. این حکم، ضرورت ایجاد ارتباط منظم و هماهنگ میان سامانه ثبت سفارش وزارت صمت و سامانه‌های گمرکی را الزام‌آور می‌سازد و از بروز رویه‌های غیرقانونی یا واردات بدون ضابطه جلوگیری می‌کند.
شرط کلیدی: اسقاط در برابر واردات
دولت برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل و کاهش آلودگی هوا شرط کرده که برای ترخیص هر خودروی وارداتی، باید یک خودروی فرسوده از رده خارج شود. ترخیص خودروهای مشمول این آیین‌نامه منوط به ارائه گواهی اسقاط خودروی فرسوده است.
فرآیند گام‌به‌گام واردات
| مرحله | شرح فعالیت | زمان‌بندی | توضیحات |
|---|---|---|---|
| 1 | اعلام سقف ارزی توسط بانک مرکزی | 10 روز از ابلاغ | طبق آیین‌نامه |
| 2 | ثبت درخواست در سامانه | – | توسط متقاضی |
| 3 | ارسال اطلاعات به گمرک | 7 روز | کاهش از 15-30 روز قبلی |
| 4 | ورود خودرو به گمرک | – | با مدارک کامل |
| 5 | ارائه گواهی اسقاط | قبل از ترخیص | الزامی |
| 6 | ترخیص نهایی | 3 هفته | برای ایرانیان مقیم خارج |
فرآیند اسقاط خودروی فرسوده
مراحل دریافت گواهی اسقاط
برای دریافت گواهی اسقاط که پیش‌نیاز ترخیص خودروی وارداتی است، مراحل زیر باید طی شود:
- ثبت‌نام آنلاین: مراجعه به سامانه رسمی ستاد نوسازی ناوگان حمل‌ونقل به نشانی NNHK.com
- ورود اطلاعات: ثبت مشخصات مالک و خودروی فرسوده
- انتخاب طرح: تعیین طرح اسقاط، زمان تحویل و سایر جزئیات
- دریافت گواهی: صدور گواهی پس از تأیید اطلاعات
- تحویل خودرو: هماهنگی با مراکز مجاز اسقاط
هزینه‌ها و تعداد گواهی اسقاط
| سال تولید خودرو | تعداد گواهی | ارزش کل (میلیون تومان) |
|---|---|---|
| قبل از 1373 | 1 گواهی | 35 |
| 1374 تا 1378 | 2 گواهی | 70 |
| 1379 تا 1383 | 3 گواهی | 105 |
| 1384 تا 1393 | 3 گواهی (با شرط) | 105 |
قیمت هر گواهی اسقاط خودروی فرسوده در سال 1404 حدود 35 میلیون تومان است.
مراکز اسقاط حدود 10 درصد بابت حق‌العمل کم می‌کنند.
ساختار نظارتی چندلایه
تصویب و اجرای این آیین‌نامه نتیجه همکاری و هماهنگی میان چندین نهاد کلیدی کشور بوده است:
نهادهای اصلی و وظایف
| نهاد | مسئولیت اصلی | نقش در فرآیند |
|---|---|---|
| سازمان توسعه تجارت | مدیریت ثبت سفارش | صدور مجوزهای اولیه |
| بانک مرکزی | کنترل ارزی | تعیین سقف و نظارت |
| وزارت صمت | هماهنگی کلی | راه‌اندازی سامانه‌ها |
| سازمان استاندارد | کنترل کیفیت | تأیید مشخصات فنی |
| سازمان محیط زیست | بررسی آلایندگی | نظارت بر اسقاط |
| گمرک | ترخیص نهایی | کنترل ورود و خروج |
| دیوان محاسبات | نظارت عالی | بررسی اجرای صحیح |
وزارت صمت برای سرعت‌بخشی به روند اجرا، ایجاد و راه‌اندازی سامانه‌های ثبت سفارش را در اولویت فوری خود قرار داده است. مرکز نوآوری و هوشمندسازی این وزارتخانه مسئول طراحی و فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم برای راه‌اندازی این سامانه‌ها شده تا روند ثبت سفارش‌ها با دقت، شفافیت و سرعت بیشتری انجام شود.
جمع‌بندی: سیاست‌گذاری محتاطانه در شرایط حساس
آیین‌نامه واردات خودرو در سال 1404، با رویکردی هدفمند و مشروط تدوین شده، نه به‌عنوان یک تصمیم آزاد و بی‌قید برای گشایش کامل واردات. این آیین‌نامه با دقت طراحی شده تا امکان محدودی برای واردات خودرو، آن هم صرفاً توسط ایرانیان مقیم خارج از کشور، فراهم کند؛ بدون آن‌که کوچک‌ترین فشاری بر منابع ارزی داخلی وارد شود.
ابزارهای مدیریتی در نظر گرفته شده:
- تعرفه‌های پلکانی: جلوگیری از ورود بی‌رویه خودروهای لوکس
- الزام اسقاط: نوسازی ناوگان به‌عنوان پیش‌شرط واردات
- محدودیت سنی: حداکثر 5 سال برای خودروهای مجاز به ورود
- ثبت سفارش کنترل‌شده: نظارت دقیق از طریق سامانه‌های رسمی
- عدم تخصیص ارز: حفظ ذخایر ارزی کشور
مجموعه این تدابیر نشان می‌دهد که هدف اصلی آیین‌نامه، نه صرفاً تسهیل واردات، بلکه بهره‌برداری هوشمندانه از این فرصت محدود در جهت منافع چندگانه کشور است؛ از بهبود کیفیت ناوگان حمل‌ونقل و کاهش آلودگی هوا گرفته تا تقویت صنعت خودرو و جلوگیری از خروج بی‌رویه ارز. آینده نشان خواهد داد که آیا این سیاست‌گذاری محتاطانه می‌تواند تعادلی میان نیازهای بازار و محدودیت‌های اقتصادی ایجاد کند.
در یک نگاه: خلاصه آیین‌نامه واردات خودرو 1404
شرایط اصلی:
- فقط ایرانیان مقیم خارج با کارت اقامت معتبر
- یک خودرو برای هر فرد در سال
- بدون انتقال ارز از منابع داخلی
- الزام ارائه گواهی اسقاط
محدودیت‌های فنی:
- حداکثر سن: 5 سال از تاریخ تولید
- مبنای سن: شماره VIN
- حجم موتور: ترجیحاً تا 2500 سی‌سی
تعرفه‌های کلیدی:
- خودروهای برقی: 4%
- خودروهای هیبریدی: 15%
- خودروهای تا 1500 سی‌سی: 20%
- خودروهای 1500-2000 سی‌سی: 40%
- خودروهای 2000-2500 سی‌سی: 155%
- خودروهای بالای 2500 سی‌سی: 180-190%
