احیای توان ملی در صنعت هوانوردی؛ راهبرد جدید سازمان هواپیمایی کشوری
ترابران آنلاین: در یادداشتی که به‌تازگی از سوی حسین پورفرزانه، معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواپیمایی کشوری منتشر شده، تأکید شده است که صنعت هوانوردی ایران با وجود فشارهای سنگین تحریمی، توانسته با تکیه بر دانش بومی، شرکت‌های دانش‌بنیان، و سرمایه انسانی متخصص مسیر بومی‌سازی و خوداتکایی را طی کند.
بیشتر بخوانید:
رهایی از تداخل‌های هوایی؛ مزیت نشست مشترک ایران و عراق
با حضور نایب‌رئیس کمیسیون عمران؛ توسعه هوایی کرمان روی میز تصمیم‌گیران
توسعه پروازها، از زمین شروع می‌شود
پورفرزانه با اشاره به مقایسه ایران با دیگر کشورهای تحریمی، از نبود حمایت‌های هدفمند دولتی در داخل انتقاد کرده و توسعه صنایع پشتیبان مانند مراکز تعمیر و نگهداری (MRO)، طراحی و ساخت قطعات، و دفاتر تامین کالای فنی را پیش‌نیاز توسعه پایدار این صنعت دانسته است. به گفته او، ایجاد زیرساخت‌های استاندارد در این حوزه می‌تواند ایران را به قطب خدمات فنی در منطقه تبدیل کند.
معرفی راهبرد جدید سازمان
در این یادداشت، راهبرد جدید سازمان نیز معرفی شده که شامل ایجاد مرکز اقتصاد دانش‌بنیان و مقابله با تحریم، تجمیع نیازهای ناوگان و فرودگاه‌ها، و جذب سرمایه‌گذار برای ساخت و تجهیز زیرساخت‌های پشتیبانی صنعت هوانوردی است.
مختصری از یادداشت را مطالعه کنید:
صنعت هوانوردی ایران بیش از چهار دهه است که تحت فشار شدید تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد؛ محدودیت‌هایی که از تأمین هواپیما و قطعه گرفته تا دشواری در دریافت خدمات تعمیر و نگهداری (MRO) را دربر می‌گیرد. این وضعیت، کشور را با چالش‌هایی چون فرسودگی ناوگان، کمبود سرمایه‌گذاری، محدودیت‌های فناورانه و نبود سیاست‌گذاری یکپارچه مواجه کرده است.
در مقایسه با دیگر کشورهای تحریم‌زده، ایران شرایط بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده که حتی الگو گرفتن از دیگران را نیز دشوار ساخته است. برخی کشورها با بازسازی ناوگان، توسعه صنایع پشتیبان، سرمایه‌گذاری مستقیم دولت و استفاده از ظرفیت صنایع نظامی توانستند به خودکفایی برسند. ایران اما به‌دلیل نبود حمایت‌های گسترده دولتی، بیشتر بر توان بخش خصوصی، شرکت‌های دانش‌بنیان و نیروی انسانی متخصص تکیه کرده است.
دستاوردهای ایران در حوزه مهندسی معکوس، ساخت قطعات، طراحی وسایل پرنده سبک، راه‌اندازی مراکز MRO و تربیت نیروی فنی، بیانگر تاب‌آوری این صنعت است. با این حال، جهش فناورانه در گروی رفع موانع ساختاری، ایجاد زیرساخت‌های استاندارد و بهره‌گیری از سیاست‌های حمایتی هدفمند است.
پیشنهادهای راهبردی برای توسعه پایدار این صنعت عبارت‌اند از:
* ایجاد چارچوب‌های قانونی برای مشارکت دولت و بخش خصوصی
* حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان از طریق تسهیلات مالی، معافیت‌های مالیاتی و توسعه خوشه‌های صنعتی
* تسهیل صدور مجوزها و کاهش بوروکراسی
* سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، توسعه ایرتاکسی و هوانوردی عمومی
* گسترش مراکز طراحی، ساخت و تأمین در حوزه‌های کلیدی (موتور، اویونیک، ارابه فرود و…)
در همین راستا، سازمان هواپیمایی کشوری با ایجاد «مرکز اقتصاد دانش‌بنیان و مقابله با تحریم» تلاش دارد نیازهای ناوگان و فرودگاه‌ها را تجمیع کرده و بستر توسعه صنعت پشتیبان را از طریق قراردادهای تضمینی و جذب سرمایه‌گذار فراهم کند. شرط تحقق این اهداف، هم‌افزایی میان سه ضلع بهره‌بردار، سرمایه‌گذار و صاحب فناوری است.
با توجه به ظرفیت‌های بالفعل و تجارب انباشته داخلی، اگر سیاست‌گذاری‌ها در مسیر درستی قرار گیرد، ایران می‌تواند نه‌تنها ناوگان خود را حفظ و توسعه دهد، بلکه در صورت ایجاد زیرساخت‌های استاندارد، به قطب خدمات فنی و MRO در منطقه نیز تبدیل شود.
از انفعال تا ابتکار: آزمون واقعی صنعت هوانوردی ایران
تحریم‌ها هرچند تهدیدی جدی برای صنعت هوانوردی ایران بوده‌اند، اما در دل این محدودیت‌ها، فرصتی تاریخی برای بازتعریف توان ملی و استقلال فناورانه شکل گرفته است. تجربه چهار دهه تاب‌آوری، نشان می‌دهد که ایران با تکیه بر نیروی انسانی متخصص، ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و توان مهندسی داخلی، توانسته گام‌هایی مؤثر در حوزه بومی‌سازی، ساخت قطعه و توسعه مراکز تعمیراتی بردارد.
با این‌حال، تداوم این مسیر بدون سرمایه‌گذاری هدفمند، حمایت‌های قانونی، تسهیل فرآیندها و مشارکت مؤثر دولت، ممکن نخواهد بود. مقایسه با کشورهای مشابه نیز نشان می‌دهد که موفقیت در چنین شرایطی، نیازمند انسجام سیاستی و بسیج همه‌جانبه منابع است.
اگرچه مسیر توسعه صنعت هوانوردی ایران ناهموار بوده، اما با تدوین یک راهبرد جامع و اجرایی‌شدن سیاست‌های حمایتی، می‌توان نه‌تنها این صنعت را از خطر فرسایش نجات داد، بلکه آن را به یکی از پیشران‌های فناورانه و صادرات‌محور کشور در منطقه تبدیل کرد. اکنون زمان عبور از سیاست‌های واکنشی به سیاست‌های آینده‌نگر و فرصت‌ساز است.
