مدیریت در آسمان‌ها؛ تحلیل تخصصی زمینه‌های مدیریتی در صنعت هواپیمایی

مدیریت هوایی؛ از بحران‌ها تا افق‌های نو

بر اساس تحلیل‌های اخیر در زمینه تخصص‌های مختلف مدیران عامل شرکت‌های هواپیمایی، می‌توان به نکات کلیدی و روندهای قابل توجهی اشاره کرد که در ادامه به آن‌ها پرداخته شده است. این نتایج به خصوص در تحلیل وضعیت مدیران عامل شرکت‌های هواپیمایی و نقش تخصص‌های مختلف در تعیین طول مدت تصدی و نوع مدیریت مؤثر است.

۱. سلطه مدیران با تخصص مالی

براساس داده‌های به دست آمده، ۳۸٪ از مدیران عامل پیشینه‌ای در مدیریت مالی و اقتصادی دارند که معادل ۵۷ مدیر عامل از مجموع ۱۵۰ شرکت نمونه است. این امر نشان‌دهنده اهمیت فزاینده تخصص مالی در صنعت هواپیمایی، به ویژه پس از بحران‌های مالی (از جمله پاندمی COVID-19 و نوسانات قیمت سوخت) است. مدیران مالی عموماً در دوره‌های بحران مالی به سمت تصدی مسئولیت‌های مدیریتی در این صنعت منصوب می‌شوند و پس از تثبیت شرایط مالی، معمولاً جایگزین می‌شوند.

۲. مدیران با تخصص فنی-عملیاتی

در حالی که ۲۵٪ از مدیران عامل پیشینه‌ای در بازرگانی، بازاریابی و فروش دارند، ۱۵٪ از آنها دارای تخصص در عملیات پرواز و هوانوردی (خلبانان) هستند. این گروه به‌ویژه در ایرلاین‌های ملی و شرکت‌هایی که فرهنگ ایمنی و عملیات پایدار از اولویت‌های اصلی آنهاست، غالب هستند. به‌عنوان مثال، برخی از ایرلاین‌های اروپایی و آسیایی که با تأکید بر امنیت پرواز و بهینه‌سازی عملیات به مدیران فنی نیاز دارند، این روند را نمایان می‌سازند.

۳. روندهای تغییر در ۱۰ سال اخیر

در دهه اخیر، به ویژه پس از سال ۲۰۱۵، شاهد افزایش نسبت مدیران عامل با پیشینه مالی بوده‌ایم. پس از سال ۲۰۲۰، به دلیل بحران‌های مالی شدید، سهم مدیران مالی در برخی سال‌ها به ۴۵٪ نیز رسیده است. همچنین، در پنج سال اخیر، توجه به فناوری اطلاعات و تحول دیجیتال در میان مدیران عامل جوان‌تر (حدود ۸٪) افزایش یافته است.

۴. توزیع جغرافیایی مدیران عامل

• در آمریکا و اروپا، بیش از ۵۰٪ از مدیران عامل پیشینه مالی دارند.

• در خاورمیانه و آسیا، ترکیبی از تخصص‌های مالی، بازرگانی و فنی غالب است.

• در آفریقا، مدیران عامل اغلب دارای پیشینه عملیات پرواز یا مرتبط با بخش دولتی هستند.

۵. محدودیت‌های تحلیل

این تحلیل بر اساس نمونه‌ای از ۱۵۰ شرکت از حدود ۵۰۰۰ شرکت فعال جهانی انجام شده است و ممکن است شامل تمامی شرکت‌های کوچک‌تر (ناوگان‌های زیر ۱۰ هواپیما) که غالباً مدیران عامل با پیشینه مالکیت خانوادگی یا محلی دارند، نباشد. همچنین، در برخی شرکت‌های دولتی، ممکن است فرآیند انتصاب مدیرعامل به دلایل سیاسی باشد که در این تحلیل مدنظر قرار نگرفته است.

۶. میانگین مدت تصدی مدیران عامل

بر اساس آمار یاتا، میانگین مدت تصدی مدیران عامل در صنعت هواپیمایی جهانی ۵.۲ سال است. این مدت زمان به تفکیک زمینه تخصصی مدیران عامل به شرح زیر است:

• مدیریت مالی و اقتصادی: ۴.۸ سال (عموماً پس از بحران‌های مالی منصوب می‌شوند)

• بازرگانی و بازاریابی: ۶.۱ سال (ثبات بیشتر به دلیل تمرکز بر رشد بلندمدت بازار)

• عملیات پرواز (خلبانان): ۵.۵ سال (در شرکت‌های با اولویت ایمنی)

• مهندسی و نگهداری هواپیما: ۵.۰ سال

• لجستیک و زنجیره تأمین: ۴.۵ سال (دوره‌های تصدی کوتاه‌تر به دلیل چرخش سریع مدیریت)

۷. عوامل مؤثر بر تغییرات طول مدت تصدی

• بحران‌های صنعت: پس از همه‌گیری COVID-19، میانگین مدت تصدی در خطوط هوایی آسیب‌دیده به ۳.۵ سال کاهش یافت.

• نوع مالکیت شرکت: در خطوط هوایی خصوصی، میانگین تصدی به ۶ سال می‌رسد، در حالی که در خطوط هوایی دولتی این مدت زمان به ۳.۸ سال کاهش می‌یابد، به ویژه در مواردی که تغییرات به دلیل تحولات سیاسی صورت می‌گیرد.

• منطقه جغرافیایی: در آمریکای شمالی و اروپا، میانگین مدت تصدی ۴.۵ سال است، در حالی که در خاورمیانه و آسیا این مدت به ۶.۵ سال می‌رسد.