ترابران آنلاین: در شرایطی که آمارهای ترانزیت کالا در ایران روندی صعودی را طی می‌کنند و تا پایان سال ۱۴۰۳ پیش‌بینی می‌شود رکورد ۲۰ میلیون تن ترانزیت به ثبت برسد، اما به نظر می‌رسد سال ۱۴۰۴ برای صنعت ترانزیت ایران، سالی دشوار و پرچالش باشد.
جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، با اشاره به افزایش فشارهای اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی، معتقد است که عبور از سقف ۲۰ میلیون تن ترانزیت، بدون اصلاحات اساسی در زیرساخت‌ها، قوانین و فرآیندهای اجرایی، امکان‌پذیر نخواهد بود.
ثبت رکورد ۲۰ میلیون تنی ترانزیت در سال ۱۴۰۳
هدایتی در گفت‌وگو با ترابران آنلاین با تأکید بر روند صعودی ترانزیت جاده‌ای و ریلی در سال جاری گفت:
“در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۳، بیش از ۱۶ میلیون تن کالا از طریق جاده‌های کشور ترانزیت شده که این میزان، رکورد سال گذشته (۱۴.۷۵ میلیون تن) را پشت سر گذاشته است. پیش‌بینی می‌شود این رقم تا پایان سال به بیش از ۱۷ میلیون تن برسد. همچنین، ترانزیت ریلی نیز، به‌ویژه به دلیل افزایش انتقال گوگرد از مرز سرخس، رشد محسوسی داشته و احتمالاً تا پایان سال به ۲ تا ۲.۵ میلیون تن خواهد رسید. در مجموع، انتظار می‌رود آمار کلی ترانزیت کشور به ۲۰ میلیون تن برسد.”
وی افزود که افزایش ترانزیت جاده‌ای نه‌تنها در بخش محمولات نفتی، بلکه در بخش کالاهای غیرنفتی نیز رخ داده است، که نشان از پتانسیل بالای این مسیر تجاری دارد.
چالش‌های تحقق اهداف ترانزیتی برنامه هفتم توسعه
بر اساس برنامه هفتم توسعه، ایران باید سالانه ۶ میلیون تن به حجم ترانزیت خود اضافه کند تا در نهایت به هدف ۴۰ میلیون تن در سال برسد. اما هدایتی این هدف را با توجه به وضعیت موجود، چالشی جدی ارزیابی کرد:
“سال ۱۴۰۴ سالی سخت برای ترانزیت ایران خواهد بود. با وجود رشد ۲۶ درصدی ترانزیت در سال جاری، ابزارهای لازم برای افزایش ۶ میلیون تنی ترانزیت در سال آینده هنوز فراهم نشده است. مشکلات زیرساختی، نبود انسجام مدیریتی، عدم برگزاری جلسات ستاد ملی ترانزیت و فشارهای بین‌المللی از جمله موانعی هستند که تحقق این هدف را دشوار می‌کنند.”
نقش دیپلماسی و سیاست‌های بین‌المللی در آینده ترانزیت ایران
هدایتی با اشاره به آغاز ریاست یک‌ساله ایران در کمیسیون بین‌دولتی تراسیکا، تأکید کرد که تعاملات بین‌المللی می‌تواند نقشی کلیدی در رشد ترانزیت کشور داشته باشد:
“حضور در نهادهای بین‌المللی، فرصتی استراتژیک برای معرفی توانمندی‌های ایران و جذب محموله‌های ترانزیتی است. اما تحریم‌ها و چالش‌های بانکی باعث شده‌اند برخی صاحبان کالا مسیرهای جایگزین را انتخاب کنند، حتی اگر این امر هزینه‌های اضافی تا ۲ هزار دلار در هر محموله برای آن‌ها به همراه داشته باشد.”
وی افزود که مسیر ترانزیتی شاخه جنوبی کریدور میانی که از ایران عبور می‌کند، به لحاظ اقتصادی برتری‌های قابل‌توجهی نسبت به مسیرهای دیگر دارد، از جمله کاهش هزینه و زمان حمل‌ونقل. اما برای بهره‌گیری از این مزیت‌ها، باید تعاملات دیپلماتیک و اقتصادی ایران در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی تقویت شود.
ترانزیت ۴۰ میلیون تنی؛ یک هدف دور از دسترس؟
هدایتی در پایان با اشاره به اینکه بدون تغییرات اساسی در زیرساخت‌ها، فرآیندهای اجرایی و سیاست‌های مدیریتی، رسیدن به ترانزیت ۴۰ میلیون تنی دور از دسترس خواهد بود، گفت:
“در شرایط فعلی، حتی حفظ سطح ترانزیت ۲۰ میلیون تنی برای سال آینده دشوار به نظر می‌رسد. ما به اقدامات جدی و تصمیمات کلان نیاز داریم تا نه‌تنها این هدف را محقق کنیم، بلکه جایگاه ایران را در زنجیره تجارت جهانی تثبیت کنیم.”
با توجه به اهمیت ترانزیت در اقتصاد کشور، آینده این صنعت وابسته به تصمیمات استراتژیکی است که در ماه‌های پیش‌رو اتخاذ خواهد شد. آیا ایران می‌تواند موانع موجود را پشت سر بگذارد و مسیر خود را به‌عنوان یک هاب ترانزیتی در منطقه تثبیت کند؟ پاسخ این پرسش در گرو سیاست‌گذاری‌های داخلی و تعاملات بین‌المللی خواهد بود.
