هشتمین دوره نمایشگاه بین‌المللی حمل‌ونقل، لجستیک و صنایع وابسته که از تاریخ ۲۵ تا ۲۷ آذرماه در مصلای تهران برگزار شد، به‌عنوان یکی از گردهمایی‌های بزرگ حوزه حمل‌ونقل در کشور، به‌ویژه در شرایط اقتصادی کنونی، اهمیتی مضاعف دارد و اگر حوزه فعالیت شما به هر شکلی به حمل‌ونقل و لجستیک مرتبط باشد، احتمالاً به نحوی در برگزاری این نمایشگاه سهیم هستید. از آنجا که این نمایشگاه یکی از رویدادهای کلیدی در تقویم صنعت حمل‌ونقل ایران محسوب می‌شود و دست‌کم یکی از مزیت‌های آن، گردهم‌آوردن متخصصان و ذی‌نفعان از سراسر کشور و بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی است، در این نوشتار قصد داریم نکاتی برای بهبود هرچه بیشتر این رخداد که می‌تواند بستری برای ارائه دستاوردها، تبادل اطلاعات و بررسی چالش‌های موجود در این صنعت باشد، ارائه کنیم. پس ضمن قدردانی از تمامی تلاش‌ها و زحمات بخش‌های دولتی و غیردولتی که در برپایی این نمایشگاه ایفای نقش داشتند، برای ارتقای کیفیت و اثربخشی این رویداد لازم است با نگاهی انتقادی به نقاط ضعف آن پرداخته و مقایسه‌ای با نمونه‌های مشابه بین‌المللی انجام دهیم.

به گزارش ترابران، مهم‌ترین و عمده‌ترین ایرادات وارده به نمایشگاه بین‌المللی حمل‌ونقل، لجستیک و صنایع وابسته، نکاتی است که باید قبل و بعد از برگزاری نمایشگاه رعایت شود. از آنجا که مجوز این نمایشگاه معمولاً تا پایان بهار هر سال صادر می‌شود، تا اواخر آذرماه فرصت بسیار خوبی در اختیار برگزارکنندگان قرار دارد تا بعد از اینکه شرکت‌کنندگان در نمایشگاه و دارندگان غرفه‌های نمایشگاه مشخص شدند، برای اینکه هم بازدیدکنندگان و هم دیگر غرفه‌داران در نمایشگاه بتوانند بازاریابی موفق داشته باشند، فهرستی از شرکت‌کنندگان به همراه زمینه فعالیت و راه‌های ارتباطی با آنها را در وب‌سایت نمایشگاه جهت دسترسی عموم علاقه‌مندان منتشر کنند. همچنین در پایان نمایشگاه باید گزارش مشروحی از نحوه برگزاری نمایشگاه به همراه دیدگاه شرکت‌کنندگان و غرفه‌داران نیز در وب‌سایت نمایشگاه درج شود.

آیا عدم حضور شرکت‌های خارجی دامنه نمایشگاه را محدود می‌کند؟ آیا برگزاری نمایشگاه تحت شرایط کنونی همچنان می‌تواند نقش مهمی در تقویت بخش حمل‌ونقل ایران و حمایت از رشد داخلی داشته باشد؟ در نمایشگاه‌های قبلی چند قرارداد بین شرکت‌کنندگان امضا شده است؟ آیا نمایشگاه سبب آشنایی بین طرف‌ها و امضای قرارداد فی‌مابین بوده است؟ متاسفانه تا هنگام تحریر این متن، با مراجعه به سایت شرکت برگزارکننده، متوجه می‌شویم که علی‌رغم آنکه بخشی به گزارش نمایشگاه دوره قبل اختصاص دارد، اما گزارشی درباره دوره جدید ارائه نشده است.

به نقل از برگزارکنندگان نمایشگاه عنوان شده که «این نمایشگاه با هدف نمایش و ارتباط با آخرین تکنولوژی‌ها، محصولات و خدمات مرتبط با حمل‌ونقل، زنجیره تامین و صنایع وابسته برگزار می‌شود و در این نمایشگاه علاوه بر شرکت‌های حوزه حمل‌ونقل در همه شقوق از جمله هوایی، دریایی، جاده‌ای و ریلی، توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان، استارت‌آپ‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی حضور خواهند داشت.» حال باید بررسی شود که آیا برگزارکنندگان به اهداف خود دست یافته‌اند و رضایت‌مندی غرفه‌داران و بازدیدکنندگان به چه میزان بوده و آیا در همسوسازی ذی‌نفعان با سیاست‌های کلان بخش موفق بوده است؟

البته این اشکالات فقط مربوط به برگزاری این دوره از نمایشگاه حمل‌ونقل نیست و در چند دوره قبل هم شاهد بودیم که برگزارکنندگان، اهداف برگزاری را بسیار کلی بیان می‌کنند؛ به شکلی که اصولاً میزان تحقق آنها قابل اندازه‌گیری نبوده و این نمایشگاه علی‌رغم عمر طولانی، فاقد چشم‌انداز روشن یا اهداف قابل‌اندازه‌گیری همسو با نیازهای صنعت باشد.

تا آنجا که من مطلع شده‌ام، بسیاری از شرکت‌های لجستیک و حمل‌ونقل احساس می‌کنند که این نمایشگاه مزایای ملموسی مانند ایجاد سرنخ‌های تجاری، تقویت مشارکت‌ها یا رسیدگی به چالش‌های صنعت را ارائه نمی‌کند و اغلب مطالب و موضوعات بیان‌شده، سال به سال بدون پرداختن به روندهای در حال تحول، مانند تحول دیجیتال یا لجستیک پایدار تکرار می‌شوند. از سوی دیگر، نمایشگاه‌ها اغلب باید فرصت‌هایی را برای شبکه‌سازی اهل فن فراهم آورند، در حالی که این نمایشگاه نشان داده است تنها یک نقطه ملاقات بوده و فاقد بسترهای ساختاری برای تعاملات یا همکاری‌های B2B معنی‌دار است.

اهداف و چشم‌انداز نمایشگاه‌های تخصصی

این نمایشگاه با هدف نمایش آخرین دستاوردها، تکنولوژی‌ها و توانمندی‌های داخلی، ایجاد بستری برای تعاملات بین‌المللی، و تسهیل شبکه‌سازی میان بخش‌های مختلف صنعت طراحی شده است.

این رویداد می‌تواند فرصتی طلایی برای معرفی نوآوری‌های ایران در عرصه حمل‌ونقل و لجستیک به جهان باشد و به‌ویژه در شرایطی که ایران به دنبال تقویت جایگاه خود در کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی است، نقش مهمی در ارتقای زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک ایفا کند. با توجه به تجربه کشورهای موفق در این زمینه، برگزاری چنین رویدادی می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، تسهیل تبادل دانش و فناوری و ایجاد فرصت‌های همکاری بین‌المللی منجر شود.

کشورهایی همچون چین، امارات متحده عربی و آلمان، از نمایشگاه‌های تخصصی در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک به‌عنوان سکویی برای معرفی توانمندی‌های خود و جذب همکاری‌های استراتژیک استفاده کرده‌اند. این رویدادها نه‌تنها موجب تقویت روابط تجاری و سرمایه‌گذاری‌ها شده‌اند، بلکه بستر مناسبی برای توسعه نوآوری‌ها، ارتقای سطح فناوری و بهبود زیرساخت‌های حیاتی فراهم کرده‌اند. حتی در کشورهایی مانند امارات، نمایشگاه‌های حمل‌ونقل و لجستیک به‌عنوان ابزار اصلی برای پیگیری استراتژی‌های بلندمدت در زمینه ترانزیت و شبکه‌های حمل‌ونقل هوشمند شناخته می‌شوند. بنابراین، برگزاری چنین نمایشگاهی در ایران، در صورتی که به‌درستی برنامه‌ریزی شود، نه‌تنها می‌تواند زمینه‌ساز تبادل تجربیات و اطلاعات میان کارشناسان و فعالان صنعت باشد، بلکه باعث تقویت هم‌افزایی میان بخش‌های دولتی و خصوصی، جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید، افزایش صادرات کالا و خدمات و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در کشور خواهد شد.

چالش‌ها و فرصت‌ها

هرچند این نمایشگاه فرصتی بزرگ برای صنعت است، اما همچنان برخی چالش‌ها باید مدنظر قرار گیرند. یکی از این چالش‌ها، ضرورت جذب شرکت‌های بین‌المللی و فعالان جهانی است. حضور این شرکت‌ها می‌تواند منجر به انتقال فناوری‌های پیشرفته، ترویج همکاری‌های بین‌المللی و تقویت جایگاه ایران در بازارهای جهانی شود. در این راستا، ایجاد استراتژی‌های بازاریابی هدفمند و تسهیل فرآیندهای اجرایی، ضرورتی انکارناپذیر است.

علاوه بر این، تعریف اهداف استراتژیک مشخص و تدوین برنامه‌ریزی بلندمدت برای برگزاری رویدادهای مشابه در آینده، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این رویکرد می‌تواند به افزایش اثربخشی نمایشگاه‌ها و اطمینان از پیگیری نتایج آنها در بلندمدت کمک کند. این اهداف باید به‌گونه‌ای تنظیم شوند که هم‌راستا با استراتژی‌های ملی و بین‌المللی توسعه صنعت حمل‌ونقل و لجستیک باشد و به شکل مستمر با نیازهای بازار هماهنگ گردد.

یکی دیگر از نکات مهم، مشارکت و حضور کم‌رنگ استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در این نمایشگاه‌هاست، در حالی که این گروه‌ها می‌توانند نقش محوری در نوآوری، بهبود فرایندها و ارتقای سطح فناوری در صنعت ایفا کنند. حضور آنان در این رویدادها نه‌تنها به تقویت روحیه کارآفرینی و نوآوری در صنعت کمک می‌کند، بلکه بستر مناسبی برای ایجاد شبکه‌های همکاری و تبادل تجربیات در میان این شرکت‌ها و سایر بازیگران صنعت فراهم می‌آورد. به‌خصوص در دنیای امروز که تحول دیجیتال و فناوری‌های نوین در حال تغییر ماهیت صنایع مختلف هستند، مشارکت این استارتاپ‌ها می‌تواند موجب تحول در رویکردهای تجاری و عملیاتی صنعت حمل‌ونقل و لجستیک شود.

بنابراین، لازم است برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری برای جذب این استارتاپ‌ها، تسهیل فرآیندهای مشارکت و بهره‌مندی از ظرفیت‌های بالقوه آنان در این رویدادها صورت گیرد تا علاوه بر تقویت بخش‌های سنتی صنعت، نوآوری و کارآفرینی در این عرصه به‌طور گسترده‌تری ترویج یابد.

مقایسه با نمایشگاه‌های مشابه خارجی

نمایشگاه Transport Logistics در شهر مونیخ آلمان، به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رویداد حمل‌ونقل و لجستیک در جهان، نمونه‌ای برجسته از موفقیت در این حوزه است. این نمایشگاه با مشارکت گسترده شرکت‌های بین‌المللی و استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند واقعیت مجازی و افزوده برای نمایش محصولات و خدمات، نه تنها به معرفی توانمندی‌های صنعت می‌پردازد، بلکه بستری برای ایجاد تعاملات تجاری واقعی و انعقاد قراردادهای بین‌المللی فراهم می‌آورد.

از ویژگی‌های مهم این نمایشگاه می‌توان به برگزاری نشست‌های تخصصی و همایش‌های علمی متعدد اشاره کرد که باعث ارتقای سطح آگاهی و تبادل دانش میان فعالان صنعت می‌شود. این رویداد نشان‌دهنده نقش محوری فناوری‌های نوین و دیجیتال در صنعت حمل‌ونقل و لجستیک است و به طور مستمر به ایجاد نوآوری و هم‌افزایی میان بخش‌های مختلف این صنعت کمک می‌کند. نمایشگاه SITCE در کشور سنگاپور (Singapore International Transport Congress and Exhibition) نیز به دلیل تمرکز ویژه‌ای که بر فناوری‌های حمل‌ونقل هوشمند، پایدار و دیجیتال دارد، توانسته است توجه جهانی را جلب کند. این نمایشگاه به‌ویژه با جذب دانشگاه‌ها، استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان یک بستر مناسب برای نوآوری شناخته می‌شود. این رویداد، با توجه به زیرساخت‌های پیشرفته و حمایت از ابتکارات تکنولوژیکی، به‌طور ویژه بر تحولات آینده در حمل‌ونقل و لجستیک متمرکز است و می‌تواند الگوی خوبی برای نمایشگاه‌های مشابه در ایران باشد.

در مقابل، نمایشگاه‌های ایران هنوز نتوانسته‌اند به چنین تنوع و جذابیتی دست یابند. این نمایشگاه‌ها، با وجود قدمت و اهمیت خود، بیشتر محدود به مشارکت‌های داخلی هستند و فرصت‌های کمتری برای جذب سرمایه‌گذاران و شرکت‌های بین‌المللی فراهم می‌آورند. البته برگزاری رویدادهایی که بتوانند به‌طور ویژه بر نوآوری، فناوری‌های پیشرفته و همکاری‌های بین‌المللی تمرکز کنند، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تری دارند؛ به‌عنوان مثال، ایران می‌تواند از تجربیات موفق کشورهای پیشرفته بهره‌برداری کند و با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و معرفی مدل‌های تجاری جدید، فرصت‌هایی برای گسترش حضور بین‌المللی در این نمایشگاه‌ها ایجاد کند.

همچنین نمایشگاه‌های منطقه‌ای مانند Middle East Rail به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیک خود، توانسته‌اند تمرکز ویژه‌ای بر جذب سرمایه‌گذاران و شرکت‌های بین‌المللی داشته باشند. این نمایشگاه‌ها به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای حمل‌ونقل در خاورمیانه، با ارائه فرصت‌های تجاری و به‌کارگیری نوآوری‌های مختلف، نقش مهمی در توسعه صنعت حمل‌ونقل در این منطقه ایفا کرده‌اند، اما همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد، نمایشگاه‌های ایران، به‌ویژه در حوزه‌های حمل‌ونقل و لجستیک، بیشتر بر حضور بازیگران داخلی متمرکز بوده و کمتر توانسته‌اند به جذب فعالان بین‌المللی بپردازند.

بنابراین، برای افزایش تاثیرگذاری و اهمیت نمایشگاه‌های ایران، نیاز به تدوین استراتژی‌های ویژه‌ای است که شامل جذب مشارکت بین‌المللی، استفاده از فناوری‌های نوین و برگزاری نشست‌های تخصصی با هدف تقویت همکاری‌های علمی و تجاری باشد. این رویکرد می‌تواند به افزایش تنوع، جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل در ایران کمک کند.

انتظارات از نمایشگاه

ایجاد تعاملات بین‌الملل: حضور شرکت‌های خارجی می‌تواند به‌عنوان محرک مهمی برای شراکت‌های اقتصادی و فناورانه باشد. این تعاملات می‌تواند به تبادل دانش و فناوری، توسعه پروژه‌های مشترک و بازاریابی محصولات و خدمات در سطح جهانی کمک کند. برگزاری رویدادهایی که به‌طور خاص به جذب و تقویت روابط با شرکای بین‌المللی متمرکز باشد، می‌تواند موقعیت کشور را در بازارهای جهانی تقویت کند.

توسعه شبکه‌سازی: ایجاد بسترهایی برای نشست‌های تخصصی B2B یاBusiness to Business، عقد قراردادهای تجاری و تبادل تجربیات میان ذی‌نفعان صنعت، از جمله اهداف اصلی این نمایشگاه‌ها باید باشد. این رویدادها فرصت‌های مناسبی برای برقراری روابط تجاری پایدار و ایجاد همکاری‌های بلندمدت است. از طریق برگزاری پنل‌های تخصصی و کارگاه‌های آموزشی، می‌توان به تسهیل فرآیندهای تجاری و ایجاد هم‌افزایی میان شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف پرداخت.

تمرکز بر فناوری‌های نوین: نمایشگاه باید به‌عنوان یک بستر پیشرفته برای معرفی و توسعه تکنولوژی‌هایی مانند لجستیک هوشمند، سیستم‌های حمل‌ونقل پایدار، فناوری‌های دیجیتال و تحول در زیرساخت‌ها عمل کند. این فناوری‌ها می‌توانند راهگشای چالش‌های فعلی صنعت حمل‌ونقل و لجستیک و محرک‌هایی برای نوآوری‌های آتی در این بخش باشند. نمایشگاه باید به‌طور ویژه فضایی برای نمایش راه‌حل‌های دیجیتال نوآورانه، از جمله استفاده از اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، داده‌های بزرگ (Big Data) و اتوماسیون در فرآیندهای حمل‌ونقل ایجاد کند.

گزارش‌دهی و ارزیابی: نتایج این رویداد و تاثیر آن بر صنعت باید به‌صورت شفاف گزارش شده و مبنایی برای بهبود و ارتقای دوره‌های آتی باشد. ارزیابی دقیق از تعداد مشارکت‌کنندگان، قراردادهای منعقد شده، و نتایج اقتصادی و فناورانه حاصل از این رویداد می‌تواند به مسئولین کمک کند تا نقاط قوت و ضعف رویداد را شناسایی کرده و برای نمایشگاه‌های آینده برنامه‌ریزی بهتری داشته باشند.

پیشنهادهایی برای بهبود

1- تعریف اهداف روشن و استراتژیک: نمایشگاه باید مشخص کند که آیا هدف آن نمایش توانایی‌های ملی، ترویج مشارکت‌های بین‌المللی یا حل چالش‌های خاص صنعت است. این وضوح در هدف‌گذاری، تاثیرگذاری نمایشگاه را افزایش می‌دهد.

2- مدرنیزه کردن قالب نمایشگاه: ترکیب نمایش‌های زنده، کارگاه‌های تعاملی و ارائه‌های فناوری می‌تواند جذابیت و مرتبط بودن نمایشگاه را افزایش دهد. استفاده از فناوری‌هایی مانند واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) نیز می‌تواند تجربه‌ای متمایز برای بازدیدکنندگان ایجاد کند.

3- اولویت‌بخشی به مقوله شبکه‌سازی: جلسات اختصاصی B2B و بحث‌های تخصصی میزگرد باید به بخش اصلی نمایشگاه تبدیل شود تا شرکت‌کنندگان بتوانند ارتباطات معناداری برقرار کنند.

4- تشویق نوآوری: نمایشگاه باید فناوری‌های نوین مانند لجستیک سبز، سیستم‌های هوشمند و اتوماسیون را برجسته کند و بستری برای معرفی دستاوردهای استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم کند.

5- تنوع بخشیدن به ذی‌نفعان: جذب مشارکت‌کنندگان متنوع از جمله دانشگاه‌ها، استارتاپ‌ها و سیاست‌گذاران می‌تواند گفت‌وگوها را غنی کرده و همکاری‌ها را تقویت کند.

6- ارتقای تجربه بازدیدکنندگان: ارائه برنامه‌های از پیش‌زمان‌بندی‌شده برای کارگاه‌ها و میزگردها، به‌همراه اطلاع‌رسانی شفاف، می‌تواند مشارکت بیشتری را جلب کند. علاوه بر این، تمرکز بر حل مسائل واقعی صنعت می‌تواند کاربردی‌تر باشد. تسهیلات خاصی می‌بایست برای گروه‌های دانشجویی و دانش‌آموزی مرتبط با صنعت در نظر گرفته شود تا شاهد مشارکت بالای آینده‌سازان صنعت باشیم.

7- پیگیری پس از نمایشگاه: سازمان‌دهندگان باید گزارش‌هایی جامع از نتایج نمایشگاه، از جمله آمارها و بازخوردها ارائه دهند. ایجاد پلتفرم‌هایی برای تعاملات مداوم پس از نمایشگاه نیز ضروری است.

8- ترویج فرهنگ حرفه‌ای: برگزاری رویدادهایی مانند مراسم تقدیر از شرکت‌ها و افراد برتر، می‌تواند انگیزه و رقابت سالم ایجاد کند. همچنین ارائه فرصت‌های آموزشی برای دانشجویان و کارآموزان می‌تواند به توسعه نیروی انسانی کمک کند.

9- بررسی مقایسه‌ای: تحلیل و مطالعه نمایشگاه‌های مشابه در سطح بین‌المللی و استفاده از تجارب آنها جهت بهبود فرآیندها.

با وجود تمام کاستی‌ها، نمایشگاه حمل‌ونقل و لجستیک این ظرفیت را دارد که به قطب منطقه‌ای برای نوآوری و همکاری در این صنعت تبدیل شود و با اتخاذ رویکردی استراتژیک‌تر و فراگیرتر، به بستری برای رشد و پیشرفت صنعت حمل‌ونقل ایران بدل شود و ارزش واقعی را برای تمامی ذی‌نفعان فراهم آورد. در این میان، تقویت پیوند بین بخش‌های خصوصی و دولتی و ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند مسیر توسعه را هموارتر کند. امیدواریم با برطرف شدن محدودیت‌های بین‌المللی شاهد برگزاری هرچه پر بارتر این نمایشگاه در سال‌های آتی باشیم.