یک کارشناس ارشد محیط زیست تاثیر مازوتسوزی در آلودگی هوا را حدود ۱۰ درصد اعلام کرد و گفت که اگرچه تصمیم دولت در توقف یا کاهش مصرف مازوت در نیروگاهها تصمیم درست و قابل احترامی است اما شرط آن جایگزینی با منابع پاک و انرژیهای تجدیدپذیر است تا مردم با مشکلات بعدی مواجه نشوند.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ترابران، فصل سرما که از راه رسید و آلودگی هوا نفس شهروندان در کلانشهرها را به شماره انداخت دولت اعلام کرد که مصرف مازوت در نیروگاهها را به حداقل و در برخی نیروگاهها به صفر رسانده است تا سلامت مردم بیش از این به خطر نیفتد. اما سوال اساسی که این روزها زیاد پرسیده میشود این است که آیا مازوت مقصر اصلی آلودگی هواست؟
بر اساس آنچه سازمان محیطزیست اعلام کرده منابع متحرک مانند خودروها و حملونقل عمومی بیشترین سهم را در آلودگی هوای شهرها دارند و سهم نیروگاهها در تولید ذرات معلق تنها حدود ۷ درصد است. در حالی که بخش حملونقل با سوخت گازوئیل و بنزین، نزدیک به ۸۰ درصد ذرات معلق را تولید میکند. این آمار نشان میدهد گرچه مصرف مازوت در نیروگاهها موضوعی نگرانکننده است، اما کاهش آلایندههای ناشی از حملونقل و سوختهای سنگین نیز باید در اولویت قرار گیرد.
آلودگی هوا تقصیر مازوتسوزی است؟
قاسم اسکندریان، کارشناس ارشد جغرافیا و فعال محیط زیست در مصاحبه با خبرنگار ترابران نقش مازوت در آلودگی هوا را بررسی کرده است. او درباره میزان آلایندگی مازوت گفت: «مازوت یا نفت کوره جز سوختهای نامرغوب و سنگین و اسیدی با ویسکوزیته بالا محسوب میشود که درصد آلایندگی مضر آن مثل NO2 و Co و مخصوصا SO2 بالاست و نسبت به سوختهای پاکتر مثل نفت سفید و گاز آلایندگی بیشتری دارد و موجب افزایش معنادار آلایندهها میشود و وقتی در هوای شهر قرار گیرد، اگر در هوا رطوبت (بخار آب) باشد تولید باران یا مه اسیدی میکند و به مصالح ساختمانی و حیات موجودات زنده، خاک، سایر منابع زیستی از جمله آبزیانی که در آن منطقه هستند و انسان ضررهای زیادی را وارد میکند. برای مثال سوزش چشم، تنگی نفس، تشدید آلرژی و آسم، تشدید بیماریهای ریوی و قلبی، احساس سردرد و خستگی از عوارض مازوتسوزی بر انسان است.»
او با اشاره به تصمیم دولت مبنی بر توقف مازوتسوزی در پالایشگاه گفت: «این تصمیم دولت قابل احترام و تقدیر است زیرا در جهت کاهش آلایندههایی است که سلامتی انسان را به خطر میاندازد ولی به شرطی که منابع پاکتر یا انرژی تجدیدپذیر یا انرژی الکتریکی برق کشور را تامین کنیم که با مشکلات بعدی و پیامدهای ناشی از کمبود برق مواجه نشویم.»
اسکندریان در پاسخ به این سوال که مازوتسوزی پالایشگاهها چقدر در آلودگی هوای کلانشهرها نقش دارد گفت: «میزان دقیق و درصد آن را باید مسئولان اعلام کنند و متاسفانه در این باره هم اعداد و ارقام دقیقی در دسترس نیست ولی در کلان شهر تهران حدود ۶۰ درصد آلودگی مربوط به منابع متحرک مثل وسایل نقلیه موتوری است که سوختهای فسیلی مصرف میکنند و مابقی سهم مصارف صنعتی و خانگی و نیروگاهها مخصوصا در فصل سرد سال است. در فصل سرد فیلترینگ فضای سبز به صورت محسوس کاهش پیدا میکند چون فضای سبز و گیاهان که تا حد زیادی آلایندهها را تصفیه میکنند. از چرخه محیط به علت زمستان خارج میشوند. همچنین افزایش سرما مسبب افزایش مصرف سوخت هم میشود. یعنی مردم معمولا از وسایل نقلیه بیشتر به منظور تردد درونشهری استفاده میکنند و همچنین وسایل گرمازا و بیشتری مورد استفاده قرار میگیرد. مجموعه این عوامل باعث میشود به نیروگاههای تولید برق فشار مضاعف وارد شود و مجبور شوند از مازوت برای سوخت استفاده کنند.»
او در ادامه با اشاره به پدیده وارونگی هوا گفت: «آلودگی هوا و مساله وارونگی یک پدیده طبیعی است و در نواحی که میزان ابر و بارش کم باشد و کاهش دما داشته باشیم هوای سرد و سنگین را در مجاورت سطح زمین قرار میدهد. وارونگی به خودی خود لطف الهی در نواحی بیابانی است که از سرد شدن بیش از حد زمین و به خطر افتادن حیات موجودات زنده جلوگیری میکند اما در نواحی صنعتی و پرتردد شهری جو قدرت انتخابی ندارد. و آلایندهها و ذرات معلق و دود و گازهای سمی حاصل احتراق و سوختها و اشعههای مختلف حتی غبار را در سطح شهر نگه میدارد و مانند یک پوشش عمل میکند و تراکم و غلظت و پتانسیل آلایندهها را بالا میبرد.»
این کارشناس ارشد جغرافیا و فعال محیط زیست با اشاره به تاثیر سوزاندن مازوت در افزایش آلودگی هوا گفت: «نمیتوانیم ادعا کنیم اگر مازوت کمتری استفاده کنیم یا اصلا استفاده نکنیم آلودگی هوا برطرف میشود چون آلودگی کلانشهرها چندین مسبب دارد. یک بخشی از این آلودگی مربوط به صنایع و نیروگاههای مازوتسوز هستند و به نظر میرسد بر اساس منابع گوناگون حدود ۱۰ درصد بر آلودگی کلان شهرها میافزاید. اما ما همچنان تردد وسایل نقلیه داریم که بیش از ۳ میلیون وسیله نقلیه فعال موتوری در تهران داریم و چندین میلیون وسایل گرمایشی با مصرف سوختهای فسیلی مثل نفت و گاز و… وجود دارد که در فصل سرما از آنها بیشتر استفاده میشود. فعالیت این منابع پتانسیل آلودگی هوا را در شهر بالا میبرد.»
او معتقد است میزان تاثیر مازوتسوزی در آلودگی هوای کلانشهرهایی مانند تهران حدود ۱۰ است.
اسکندریان اضافه کرد: «توقف مازوتسوزی دردسر ها و زحمات و محدودیتهایی هم برای شهروندان و مدیران شهری ایجاد میکند. این اتفاق فشار زیادی به نیروگاههای دیگر میآورد و به نظر میرسد باید یک راه حل جایگزین پیدا کنیم. مثل اینکه از سوختهای پاک و تجدیدپذیر و انرژیهای نو استفاده کنیم و حتی به نیروگاههای برق هستهای دسترسی داشته باشیم.»
کشورهای دیگر چقدر مازوت میسوزانند؟
این کارشناس ارشد جغرافیا و فعال محیط زیست در پاسخ به این سوال که مازوتسوزی چقدر در کشورهای دیگر رواج دارد؟ گفت: «مازوتسوزی در کشورهای پیشرفته نداریم. در گذشته در کشورهای روسیه و آسیای میانه و آمریکای جنوبی مثل مکزیک مصرف سوختهایی مثل مازوت رواج داشت و آنها را در زمره شهرهای آلوده جهان قرار داده بود. اما این کشورها با بهبود نوع سوخت و شکستن مولکول سنگین آن و تعدیل به گازوئیل و همچنین بالا بردن کیفیت و اکتان بنزین و استفاده از انرژیهای پاک جایگزین توانستند موفقیت بسیار خوبی در کاهش آلودگی هوا به دست آوردند. اکنون پایتخت مکزیک در زمره ۱۰ شهرهای آلوده جهان نیست اما متاسفانه در روزهای اخیر تهران را در زمره ۴ شهر آلوده جهان قرار گرفته است. این اتفاق یک اخطار است که باید فکری اساسی برای آلودگی هوا شود و از مجموعه اقدامات و تجربیات موفق دیگر کشورها و روشهای علمی و معقول برای کاهش آلودگی هوا تلاش کنیم.»
او سپس تاکید کرد: «سوزاندن مازوت در خیلی از کشورها پایان یافته و قابل قبول نیست مگر در کشورهایی که مشکل سوخت دارند اما در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته دیگر استفاده نمیشود و نیروگاهها از این سوخت استفاده نمیکنند و یا در آن تغییرات شیمیایی داده جهت و آلایندگی آن تا حد ممکن کاهش دادهاند.»
اسکندریان در پایان بر لزوم همراهی مردم و مدیران مرتبط برای حل معضل آلودگی هوا تاکید کرد و گفت: «از یک سو دولت باید برنامهریزی مدون و دقیق و فرهنگ سازی و همچنین بهینه سازی مصرف سوخت و جایگزینی سوختهای سنتی با انرژیهای استاندارد که در اختیار وسایل نقلیه مردم؛ صنایع و نیروگاهها و از سوی دیگر مردم هم میتوانند با صرفهجویی و احساس مسئولیت ناترازی در حوزه انرژی کشور دولت و مدیران را یاری کنند. گاهی خاموش کردن یک لامپ اضافی قدم بزرگی محسوب میشود.»
مثل همیشه بینظیر!
نظراتی دقیق و با در نظر گرفتن همه جوانب بیان شده که محصول تجربه و دانش بی نظیر ایشان هست
بسیار عالی
استاد اسکندریان