یک سال می‌گذرد از زمانی که مهندسان ایرانی به تعبیری زیباترین و طولانی‌ترین آزادراه ایران را از چهل‌ستون تا دروازه قرآن احداث کردند. ساخت آزادراه اصفهان- شیراز از سال ۱۳۸۸ به طول 225 کیلومتر در دستور کار قرار گرفت و عملیات اجرایی آن از سال 1389 آغاز شد، اما پس از وقفه‌های چندین ساله به دلیل کمبود منابع مالی، نهایتاً در مهرماه ۱۴۰۲ قطعه 1 تا 6 آن افتتاح شد تا با اتصال دو کلانشهر، کاستن بیش از 140 کیلومتر از مسافت و کاهش مدت زمان سفر در حدود دو ساعت، بخشی از زنجیره کریدوری شمال - جنوب کشور باشد؛ با این حال، از آنجا که قطعه 7 و 8 این آزادراه همچنان به دلیل عدم پرداخت سهم دولت تکمیل نشده، مسافرانی که از این آزادراه تردد می‌کنند با مشکلات ترافیکی بسیاری در انتهای این مسیر مواجه‌اند. مدیرعامل شرکت احداث، نگهداری و بهره‌برداری آزادراه اصفهان - شیراز موسوم به «شاهچراغ» به مناسبت سالگرد افتتاحیه این آزادراه در شیراز، ضمن تشریح اقداماتی که برای تکمیل زیرساخت‌های قطعات 1 تا 6 آزادراه در دست اجرا است، از دولت درخواست کرد که هر چه زودتر به تعهدات خود عمل کند.

به گزارش خبرنگار ترابران، رضا محمدیان، مدیرعامل شرکت احداث، بهره‌برداری و نگهداری آزادراه شاهچراغ (اصفهان-شیراز) در نشست خبری سالگرد افتتاح این آزادراه با بیان اینکه ارتقای کمی و کیفی ساخت این آزادراه را دنبال می‌کنیم، گفت: «آزادراه اصفهان – شیراز با هدف تکمیل کریدور شمال- جنوب از قطعه 1 تا 6 به طول ۲12 کیلومتر بین دو شهر تاریخی و گردشگری اصفهان و شیراز از سال گذشته به بهره‌برداری رسیده است.»

او با اشاره به اینکه ترافیک در این آزادراه از ٢٠ مهر سال ١۴٠٢ در حالی جریان یافت که فاز تکمیلی آن نیز در دست اجرا بود، اظهار کرد: «در حال حاضر، پروژه روشنایی این آزادراه 50 درصد و پروژه برق‌رسانی آن ٨٠ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که امیدواریم پروژه روشنایی آن تا پایان آذرماه به اتمام می‌رسد.»

محمدیان با بیان اینکه همه تابلوهای راهنما و ایمنی آزادراه نصب شده است، درباره ایجاد بستر هوشمندسازی در این مسیر گفت: «بستر فیبر نوری در آزادراه شاهچراغ وجود دارد و زیرساخت هوشمندسازی ایجاد شده است و امیدواریم با احداث طرح اکتیو هوشمندسازی آزادراه تمام ارتباطات از دکل روی فیبر آورده شود. همچنین پوشش مخابراتی در مسیر بسیار حائز اهمیت است و ان‌شالله این پوشش توسط سازمان ارتباطات فارس تکمیل خواهد شد.»

او افزود: «در حال حاضر، ۳ جایگاه سوخت ثابت و ۳ جایگاه سوخت سیار مستقر شده است. همچنین ٨ دستگاه مجتمع بین‌راهی خدمات رفاهی جانمایی شده که ۳ مجتمع به بهره‌برداری رسیده و 2 مجتمع در حال احداث است و امیدواریم تا پایان سال 1404، فاز اول این 8 مجتمع بین‌راهی در این آزادراه به بهره‌برداری برسند.»

مدیرعامل شرکت احداث، بهره‌برداری و نگهداری آزادراه شاهچراغ در زمینه نصب دوربین‌های کنترل سرعت در این آزادراه، افزود: «نصب دوربین‌های کنترل سرعت یک موضوع حاکمیتی است و باید از سوی پلیس و سازمان راهداری هماهنگی لازم برای نصب آنها انجام شود.»

مجتمع‌های گردشگری تهدیدی برای محیط‌زیست نیستند

محمدیان با اشاره به اینکه 5 نقطه گردشگری در آزادراه اصفهان- شیراز در نظر گرفته شده است، توضیح داد: «ویژگی مجتمع‌های گردشگری این است که فاقد جایگاه سوخت است و مراکز خرید و تفریحی دارند. در پروژه آزادراه شاهچراغ مجتمع‌های گردشگری که حداقل 10 هکتار مساحت دارند، در جاذبه‌های طبیعی مانند بهشت گمشده، تنگه براق، ایزدخواست که اماکن طبیعی و تاریخی هستند، احداث خواهد شد.»

او در پاسخ به پرسش خبرنگار ترابران درباره دغدغه اهالی محیط زیست از حضور گسترده گردشگران و مسافران در مناطق طبیعی این مسیر گفت: «مسیر آزادراه در جوار مناطق طبیعی دارد و آن محدوده‌ها در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار دارد. اتفاقاً ما با وزارت گردشگری مراودات و جلسات متعددی بسیاری داشتیم تا ساماندهی آن مجتمع‌های گردشگری را نیز به عهده بگیرند.» محمدیان ادامه داد: «به عنوان مثال، اکنون در تنگه براق به عنوان یک جاذبه گردشگری حتی یک سرویس بهداشتی وجود ندارد و اگر ترددها بیشتر شود، با فقدان مجتمع‌های گردشگری محیط زیست صدمه بیشتری خواهد خورد.»

او تاکید کرد: «اگر سرمایه‌گذاران وارد حوزه ساخت مجتمع‌های گردشگری شوند، ما همه شرایط موردنظر آنها را می‌پذیریم و زمین و دسترسی در اختیارشان قرار می‌دهیم تا این سرمایه‌گذاری برایشان توجیه اقتصادی داشته باشد چون ساخت مجتمع‌های گردشگری نیاز به تامین سرمایه دارد که در حال حاضر، در اولویت شرکت احداث نیست.»

محمدیان در پاسخ به پرسش دیگر ترابران درباره میزان استقبال رانندگان به‌ویژه ساکنان دو شهر شیراز و اصفهان از این آزادراه، تصریح کرد: «اطلاعات تردد خودروهای سواری و کامیون از آزادراه در اختیار پلیس قرار دارد و نمی‌توانیم آمار دقیقی اعلام کنیم اما می‌توانیم بگوییم به صورت میانگین حدود 14 هزار انواع خودرو در شبانه‌روز از این آزادراه عبور می‌کنند. البته برآوردهای اولیه ما بیشتر از این آمار بوده که به دلایل مختلفی مانند مشکل دسترسی ورود به آزادراه تاکنون محقق نشده است و امیدواریم با تکمیل زیرساخت‌ها و بهره‌برداری از قطعه 7 به مرور آمار ترددها افزایش یابد.»

معضل تامین مالی قطعه ٧ آزادراه

مدیرعامل شرکت احداث، بهره‌برداری و نگهداری آزادراه شاهچراغ با بیان اینکه در قطعات یک تا ۶ این آزادراه در حال ارتقای کیفیت و تکمیل عملیات‌های باقی مانده هستیم و هم‌زمان اجرای قطعات ٧ و ٨ را در دستور کار داریم، توضیح داد: «قطعه 7 به طول ۱۵ کیلومتر که این آزادراه را به ورودی شیراز متصل کند، در حال ساخت است. قطعه 8 این آزادراه، به آزادراه کنارگذر غربی شیراز اتصال خواهد یافت که این قطعه در واقع قطعه نخست آزادراه شیراز- بوشهر است. در حال حاضر، قطعه ٧ حدود ۶٠ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و با مشخصات بزرگراه‌ی و ۶ باند رفت و برگشت در حال احداث است.»

او با اشاره به اینکه در قطعات یک تا ۶ آزادراه آورده دولت و بخش غیردولتی ۵۰-۵۰ بود، تصریح کرد: «سهم مشارکت شرکت در قطعات 7 و 8، ٣٠ درصد و سهم دولت ٧٠ را درصد به ارزش هزار میلیارد تومان است ولی تاکنون آورده دولت نزدیک به صفر بوده در حالی که ما تا کنون گام‌های موثری در تامین مالی برداشته‌ایم.»

محمدیان با بیان اینکه تامین منابع مالی برای قطعه ٧ باید از محل مولدسازی انجام شود، افزود: «برای حدود 900 میلیارد تومان مجوز مولدسازی صادر و از دو ماه گذشته به اداره کل راه و شهرسازی استان فارس ابلاغ شده ولی در اداره استان گرفتار محدودیت شده است. اگر منابع مالی کارفرما تامین شود، تلاش می‌کنیم که ان‌شالله تا نوروز فاز بهره‌برداری از این قطعه را تکمیل کنیم.»

او افزود: «همچنین ٣٠٠ میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی برای تامین مالی این قطعات اختصاص یافته است اما این رقم تا یک ماه تا ۴۵ روز دیگر به دست ما می‌رسد، تامین مالی قطعه ٧ بسیار ضروری است چراکه نیمی از تصادفات این مسیر تنها در قطعه 7 انجام می‌شود و گلوگاه ترافیکی ایجاد کرده است.»

120 هزار تومان، حداقل مبلغ درخواستی برای عوارض

مدیرعامل شرکت احداث، بهره‌برداری و نگهداری آزادراه شاهچراغ با بیان اینکه پیشنهاد ما برای نرخ عوارض برای سال ١۴٠٢ حدود ١٣٠ هزار تومان بود که اخیراً، به مبلغ 120 هزار تومان توسط وزارت راه و شهرسازی ابلاغ شد؛ گفت: «این در حالی است که آزادراه شاهچراغ از سال گذشته زیر بار ترافیکی بوده است؛ بنابراین برای جبران این عدم‌النفع قرار بر این است که کارفرما باید تمهیداتی در نظر بگیرد، از جمله اینکه نرخ عوارضی سالیانه بیشتر از درصدهای گذشته افزایش یابد.»

محمدیان با اشاره به دخالت‌های دولت در تعیین نرخ عوارضی اظهار کرد: «برای آزادراه‌هایی که مسیر جایگزین ندارند، دولت می‌تواند در نرخ عوارضی ورود کند اما وقتی مسیر جایگزین و جاده قدیم برای آزادراه وجود دارد در تعیین نرخ عوارضی باید موضوع بازگشت سرمایه را برای سرمایه‌گذاران در نظر بگیرند. این در حالی است که وزیر محترم وقت راه و شهرسازی نسبت به اجرای قرارداد اقدام نکرد و اخذ عوارضی با بیش از یک سال تاخیر در حال انجام است.»

ممنوعیت تردد کامیون‌ها با وزن بالای ٢٠ تن در آزادراه

او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه سامانه‌هایی در این مسیر ایجاد شده که میزان بار را تخمین می‌زنند که اطلاعات آن را می‌توانیم در اختیار سازمان راهداری برای برآورد حجم ترانزیت قرار دهیم، گفت: «طبق اطلاعات این سامانه، ورود کامیون‌ها با وزن بالای ٢٠ تن به آزادراه ممنوع است چراکه عبورهای کامیون با تناژهای بالا خسارت‌هایی را بر جای می‌گذارد و در ۶ ورودی آزادراه این سامانه فعال است و اجازه ورود با کامیون‌های با بار بیش از ٢٠ تن داده نمی‌شود.»

محمدیان با یادآوری اینکه افزایش سرعت سیر در کنار ارتقای ایمنی نسبت به محور موجود، از مهم‌ترین دلایل استفاده از آزادراه اصفهان- شیراز است، گفت: «کاهش سوانح رانندگی و و کاهش خسارات مالی وارده به دلیل مشکلات ناشی از تراکم زیاد خودرو نسبت به محور موجود اصفهان به شیراز، از دیگر مزایای احداث این محور محسوب می‌شود زیرا طبق مطالعات انجام شده، با احداث این آزادراه در طول ۲۰ سال از بروز ۳۴۰۰۰ تصادف منجر به فوت و جرح و میلیاردها ریال خسارات مالی جلوگیری می‌شود. همچنین با افزایش سرعت، طبق طرح مشخصات فنی آزادراه‌ها، به طور مستقیم از انتشار گازهای مخرب محیط زیست جلوگیری به عمل می‌آید.»

چه زمانی سهم دولت پرداخت خواهد شد؟

چند روز پس از برگزاری این نشست خبری، خیرالله خادمی، مدیرعامل سابق شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور درباره تامین مالی ادامه مسیر آزادراه اصفهان-شیراز در قطعات ۷ و ۸ اعلام کرد: «برای تامین مالی قطعات ۷ و ۸ آزادراه اصفهان-شیراز در سهم دولت، تهاتر زمین مصوب شده است. در جلسه‌ای که با وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان ملی زمین و مسکن داشتیم، موضوع تهاتر زمین را پیگیری کردیم، چون رئیس سازمان ملی زمین و مسکن باید مجوز فروش اراضی در قالب مولدسازی را صادر کند. مقرر است مولدسازی اراضی به ارزش 900 میلیارد تومان برای تامین مالی قطعات ۷ و ۸ آزادراه اصفهان-شیراز انجام شود که این رقم آورده در قالب سهم ۷۰ درصدی دولت خواهد بود که امیدوار هستیم به سرعت تامین شود.»

او توضیح داد: «همچنین ۳۰۰ میلیارد تومان از محل اسناد مالی از سوی شرکت احداث، نگهداری و بهره‌برداری آزادراه اصفهان-شیراز پیشنهاد شد که ما امضا کردیم و این رقم نیز به عنوان آورده دولت در قطعه ۷ آزادراه اصفهان-شیراز به شرکت احداث، بهره‌برداری و نگهداری آزادراه اصفهان-شیراز پرداخت می‌شود.»

هنوز هیچ خبری نیست

پس از پیگیری ترابران درباره آخرین اخبار از تامین مالی سهم دولت برای احداث قطعات 7 و 8 این آزادراه محمدیان تصریح کرد: «تاکنون به‌رغم پیگیری‌های مکرر موفق به دریافت وجه اسناد مالی اسلامی و املاک مولدسازی نشده‌ایم و این روند به طور قطع با آغاز فصل سرد، تکمیل قطعه 7 و تردد مسافران نوروزی را با چالش مواجه می‌کند.»

گفتنی است از مزایای احداث آزادراه «شاهچراغ» می‌توان به کاهش مصرف سوخت به میزان 136 میلیون لیتر در سال، کاهش  277 میلیارد تومان خسارات و هزینه‌های تصادفات جاده‌ای و استهلاک خودروهای عبوری در سال نخست بهره‌برداری، برآورد کاهش 550 نفر کشته و مجروح در سال طبق مطالعات اولیه طرح و صرفه‌جویی حدود 1000 میلیارد تومان در سال اول بهره‌برداری در اقتصاد کشور اشاره کرد.