افزایش جریمههای رانندگی از ابتدای تابستان اجرایی شد اما بعد از گذشت 6 ماه این طرح به هدف خود که کاهش تصادفات و تلفات رانندگی بود نرسیده است.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ترابران، افزایش نرخ جریمههای رانندگی با هدف کاهش تصادفات رانندگی و به موجب آن کاهش تلفات تصادفات از چند ماه قبل اعمال شده است اما حوادث رانندگی کماکان جان انسانها را در جاده میگیرد و شمار زیادی از هموطنانمان را در هر روز داغدار عزیزان خود میکند.
محمدحسین جوادی، مددکار اجتماعی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه اگر بخواهیم در موضوع تصادفات رانندگی تاثیرگذاری فقط یک یا دو متغیر را موثر بدانیم خیلی سادهانگارانه است، به ترابران گفت: «این موضوع یک مسئله بهداشتی-اجتماعی و یک مسئله پیچیده است. برای همین نمیتوان گفت با یک مداخله از نوع افزایش نرخ جریمههای رانندگی میتوان آن را کاهش داد.»
او یادآور شد: «در قانون برنامه ششم توسعه کاهش ۳۱ درصدی تصادفات رانندگی هدفگذاری شده بود اما شواهد و قرائن نشان میدهد که این هدف محقق نشده و اگر بخواهیم با اغماض بگوییم شاید کمتر از نیمی از این هدف محقق شده است.»
این مددکار اجتماعی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: «موضوع تصادفات رانندگی یک موضوع بسیار پیچیده است و بر سلامت و اقتصاد مردم تاثیر دارد. شواهد نشان میدهد در کشور ما چیزی حدود ۷ درصد تولید ناخالص داخلی به واسطه همین تصادفات رانندگی از بین میرود. سال گذشته نزدیک به ۲۰ هزار نفر جان خود را در تصادفات رانندگی از دست دادند و تعداد زیادی هم مجروح و معلول شدند.»
۶۰ درصد از معلولان سازمان بهزیستی آسیبدیدگان تصادفات هستند
به گفته جوادی؛ ۶۰ درصد از معلولان سازمان بهزیستی در تصادفات رانندگی دچار آسیب شدهاند. این آمار نشان میدهد موضوع تصادفات رانندگی یک بحران بسیار جدی است و برای کاهش آن باید روی متغیرهای مختلفی کار کرد.
او تاکید کرد: «به عنوان کارشناسی که در این حوزه پژوهش داشتم فکرمیکنم اگر مثلث جاده، خودرو و انسان را لحاظ کنیم هنوز عامل انسانی را کمرنگ میبینیم و همین عامل را هم با متغیرهایی مثل جریمه یک بعدی دیدهایم. در حالی که حدود ۷۰ درصد تصادفات مربوط به عامل انسانی است. علاوه بر آن، عوامل روانی-اجتماعی بسیار موثر است و تا زمانی که مداخلات موثر صورت نگیرد تغییر نخواهد کرد.»
اگر میخواهیم شاهد کاهش تصادفات رانندگی باشیم و واقعا جان مردم برایمان مهم است، باید سیاستگذاری در سطح ملی را روی مداخلات روانی و اجتماعی ببریم و بر ارزیابی سابقه روانی و اجتماعی متقاضیان گواهینامه رانندگی کار کنیم
جوادی با بیان اینکه کشورهایی که در این حوزه موفق شدند و توانستند میزان تصادفات را پایین بیاورند روی متغیرهای اجتماعی-روانی کار کردهاند و در کنار آن هزینه تخلف و رفتار پرخطر را هم بالا بردهاند اما تمرکز خود را روی عوامل روانی و اجتماعی گذاشتهاند، گفت: «آنها روی کودکان و زنان، سبک زندگی جوانان، رسانه و سرگرمی و اپلیکیشنها کار میکنند. اکنون در کشور اپلیکیشنهای مختلفی داریم که در زمان رانندگی مورد استفاده قرار میگیرد اما در هیچکدام از این اپلیکیشنها موقعیتهای پرخطر به راننده اطلاعرسانی نمیشود. همچنین برای برای آموزش و توانبخشی متخلفان جوانی که تازه رانندگی را شروع کردهاند، برنامهای نداریم.»
روند نادرست صدور گواهینامه در کشور
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در ادامه با طرح این سوال که آیا مسیر و روند صدور گواهینامه در کشور مسیر درستی دارد؟ با بیان اینکه گواهینامه رانندگی ارزش دارد و کسی که گواهینامه میگیرد شاید آن مدرک از مدرک تحصیلی بیشتر ارزش داشته باشد، گفت: «اما در کشور ما روند گرفتن گواهینامه رانندگی بسیار ساده است. خروجی آن را هم میبینیم. در حالی که در کشورهای توسعه یافته در این زمینه کار میکنند و سوابق روانی و اجتماعی افراد را در صدور گواهینامه در نظر میگیرند.»
جوادی با اظهار اینکه مطالعات نشان میدهد در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۵ کشور در حمایتهای روانی از خانواده قربانیان تصادفات رانندگی پروژه دارند، اضافه کرد: «آیا ما در این حوزهها پروژه داریم یا فقط هزینه میکنیم؟ در روز تصادفات زیادی اتفاق میافتد و ما در بیمارستان به هزینه درمانی کمک میکنیم اما آیا لازم نیست مداخلات روانی هم صورت گیرد؟ این مداخله باید هم برای قربانیان و هم کسانی که رفتار پرخطر دارند، باشد.»
او تاکید کرد: «اگر میخواهیم شاهد کاهش تصادفات رانندگی باشیم و واقعا جان مردم برایمان مهم است، باید سیاستگذاری در سطح ملی را روی مداخلات روانی و اجتماعی ببریم و بر ارزیابی سابقه روانی و اجتماعی متقاضیان گواهینامه رانندگی کار کنیم.»
تصادفات اولین علت مرگ و میر کودکان ۵ تا ۱۴ ساله و جوانان ۲۵ تا ۲۹ ساله در ایران است بنابراین این موضوع بسیار اهمیت دارد
جوادی با تاکید بر اینکه ما باید روی بهبود ادراک فرامین پلیس کار کنیم، گفت: «خیلی از جوانان ما درکی از فرامین پلیس ندارند. وقتی ماشینی که زیر پای یک جوان کم سن و سال است ۵ میلیارد تومان قیمت دارد و درکی هم از فرامین پلیس نداشته باشد با خود میگوید مگر جریمه رد شدن از یک چراغ چقدر است؟ در این شرایط معلوم است که به قوانین اهمیت نمیدهد.» او با بیان اینکه چنین افرادی کنترل درونی هم ندارند، اظهار کرد: «کنترل درونی مربوط به روحیه وجدانمداری این فرد است که در سبک زندگی دوره کودکی شکل میگیرد و باید تقویت شود.»
لزوم ارتقای سواد مادران برای افزایش مهارت رانندگی
این مددکار اجتماعی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: «در کشورهای توسعهیافته از دوره خردسالی فرهنگ ترافیک و قوانین راهنمایی و رانندگی را گامبهگام آموزش میدهند. فرد وقتی گواهینامه میگیرد در این حوزه کامل است. اما در ایران در دوران تحصیل، آموزشی درباره قوانین راهنمایی و رانندگی و فرهنگ ترافیک نداریم.»
او یادآور شد: «در دنیا روی مادران کار میکنند و مادران را آموزش میدهند. من مطالعهای روی رفتار رانندگی نوجوانان انجام دادم که نشان میداد سواد مادر و سبک کودکپروری یکی از متغیرهای پیشگیر است. هرقدر مادر را در این حوزه ارتقا دهیم، در آموزش فرزند موثرتر خواهد بود.»
جوادی با بیان اینکه متاسفانه در کشور ما متغیرهای روانی و اجتماعی تقریبا به صورت کامل کنار گذاشته شده است و فقط میگوییم با افزایش جریمهها جلوی تصادفات را بگیریم، گفت: «خب افزایش جریمهها چقدر میتواند موثر باشد؟ من نمیخواهم بیتاثیر جلوه دهم اما تاثیرش آن قدر نیست که غم مردم را کاهش دهد. فرد متخلف اگر حس کند در کنار افزایش جریمهها ۵ کار دیگر هم صورت میگیرد که جان مردم را نجات میدهد آن زمان شاید در رانندگی رعایت کند اما الان این گونه نیست و جایی که دوربین نباشد قوانین راهنمایی و رانندگی عمل نمیشود.»
او افزود: «در جاهایی که دوربین وجود دارد نیز مردم محل دوربین را شناسایی میکنند و در مسیری که مشخص شده دوربین نیست تخلف میکنند. کنترل درونی با مداخلات روانی و اجتماعی درست میشود که باید روی آن کار شود. بنابراین باید مجموعهای از موارد لحاظ شود تا بتوان گفت در پروسه زمانی میتوان به این مقدار کاهش در تصادفات رانندگی دست یابیم.»
آلمان چطور تلفات رانندگی را ۲۰ هزار نفر کم کرد؟
او در ادامه با ذکر مثالی از کشور آلمان گفت: «در سال ۱۹۷۰ تعداد کشتههای تصادفات رانندگی در آلمان ۲۱ هزار ۷۰۰ نفر بود. آنها به این نتیجه رسیدند ارتقای جاده و ماشین تاثیر چندانی بر کاهش تلفات ندارد، بنابراین روی مداخلات اجتماعی و روانی کار کردند. سال ۲۰۱۳ این عدد به ۳ هزار و ۶۰۰ نفر رسید. همان زمان برنامهریزی کردند که برای سال ۲۰۲۰ به آن طرف ۴۰ درصد دیگر کاهش داشته باشند و در سال ۲۰۲۳ این عدد به ۲ هزار و ۷۰۰ نفر رسید. بنابراین آلمان با مداخلات روانی و اجتماعی رقم تلفات رانندگی را تا این حد کاهش داد. آنها این کار را با آموزش دانشآموزان، مشاوره، آموزش و توانبخشی رانندگان متخلف انجام دادند.»
مطالعهای روی رفتار رانندگی نوجوانان نشان داد که سواد مادر و سبک کودکپروری یکی از متغیرهای پیشگیر است. هرقدر مادر را در این حوزه ارتقا دهیم بدون شک سواد ترافیکی فرزندان هم افزایش مییابد
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اضافه کرد: «متاسفانه روی بیلبوردهای شهر تبلیغ همه چیز هست جز آموزش قوانین رانندگی. یعنی ما برای چیپس و پفک که برای سلامتی مضر است این همه تبلیغات داریم اما برای موضوعی که در سلامت مردم بسیار موثر است تبلیغات نداریم!» او یادآور شد: «تصادفات اولین علت مرگ و میر کودکان ۵ تا ۱۴ ساله و جوانان ۲۵ تا ۲۹ ساله در ایران است بنابراین این موضوع بسیار اهمیت دارد اما متاسفانه ما به آن اهمیتی نمیدهیم.»
افزایش جریمهها ناتوان در کاهش تصادفات
جوادی با تاکید بر اینکه صرف افزایش جریمهها نمیتواند بر کاهش تصادفات و تلفات رانندگی موثر باشد، گفت: «ممکن است عدد از ۲۰ هزار روی ۱۸ هزار بیاید اما این عدد را اگر بخواهیم بشکنیم و پایین بیاوریم و به ۵ هزار نفر برسانیم نیاز است که مجموعهای از مداخلات صورت گیرد.»
او اظهار کرد: «در کشور هر کاری قرار بوده برای جاده و خودرو انجام دهند، انجام دادند و بیشتر از این کاری نمیکنند. اگر ۱۰ سال گذشته را بررسی کنید میبیند قرار نیست اتفاق خاصی برای کیفیت خودروها و جاده بیفتد. اما درباره چیزی که مداخلهای صورت نگرفته عامل انسانی است و عامل انسانی هم فقط با جریمه درست نمیشود.»
جوادی تاکید کرد: «شما بهترین ماشین را سوار شوید و در بهترین جاده هم برانید کسی مدیریت این ماشین را برعهده دارد یک انسان است. بنابراین اگر عامل انسانی ارتقا پیدا کند اثر قابل توجهی در کاهش تصادفات میگذارد. با ارتقای عامل انسانی میتوان با همین ماشینهای ضعیف و در همین جادهای ایران از جانها محافظت کرد.»
این مددکار اجتماعی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تاکید بر اینکه اگر مداخلات روانی و اجتماعی جدی گرفته شود روی سایر زمینهها هم اثر خود را میگذارد، خاطرنشان کرد: «مطالعات نشان داده که در کاهش تصادفات و تلفات رانندگی ۹۰ درصد عامل انسانی موثر است. بنابراین اگر عامل انسانی رها شود اتفاقی نمیافتد و عامل انسانی هم فقط با افزایش جریمهها ارتقا نمییابد.»
