آمار سال 2023 به خوبی نشان میدهد که سفر هوایی به مراتب ایمنتر از سایر روشهای حملونقل است؛ بهطوری که احتمال مرگ در سفرهای هوایی تنها 0.003 درصد در هر میلیارد کیلومتر است، این رقم برای سفر با قطار حدود 0.27 درصد و برای خودرو بیش از 2.57 درصد است. جالب است بدانید در اروپا و آمریکای شمالی، تنها یک نفر از هر 29 میلیون مسافر هوایی ممکن است در سانحه هوایی جان خود را از دست بدهد. این آمار به خوبی نشان میدهد چرا سفر هوایی به عنوان ایمنترین شیوه حملونقل شناخته میشود. این دستاورد مهم نتیجه دو عامل کلیدی است: نخست، مقررات بسیار دقیق و سختگیرانهای که در صنعت هوانوردی اعمال میشود و دوم، بهرهگیری از فناوریهای نوین و پیشرفته که ایمنی پرواز را تضمین میکنند. در این مقاله ضمن بررسی عواملی که باعث شدهاند سفرهای هوایی به یکی از ایمنترین شیوههای حملونقل تبدیل شوند، در پی آن هستیم که بدانیم چه اقداماتی به حفظ این سطح بالای ایمنی کمک میکند.
به گزارش ماهنامه ترابران، بررسی آمار سوانح هوایی در سالهای اخیر نشان میدهد که با وجود حوادث تلخی مانند سقوط هواپیماهای بوئینگ 737 مکس، ایمنی پرواز همچنان در بهترین وضعیت خود قرار دارد؛ این در حالی است که سال 2019 با 114 مورد حادثه، پرحادثهترین سال اخیر بود و طی سالهای 2020 و 2021، به دلیل محدودیتهای ناشی از کووید-19، این کاهش پروازها بود که منجر به کاهش حوادث هوایی شد؛ به طوری که در سال 2022، با افزایش ترافیک هوایی، تعداد سوانح نیز افزایش یافت و از 104 به 160 مورد رسید. نرخ سوانح در این سال 05/2 مورد به ازای هر میلیون پرواز بود که رشدی 3/6 درصدی نشان میدهد.
بر همین اساس، سازمان بینالمللی هوانوردی غیرنظامی (ایکائو) در گزارش سال 2023 خود اعلام کرد که با برداشته شدن محدودیتهای کرونایی و افزایش پروازها، نرخ حوادث هوایی در سال 2022 به حدود 2 مورد در هر میلیون پرواز رسید، اما خبر خوش اینکه طبق گزارش تحلیل آماری سوانح هوانوردی تجاری شرکت ایرباس، با وجود افزایش 20 درصدی پروازها در سال 2023، در این سال هیچ حادثه مرگباری رخ نداد و هیچ هواپیمایی به طور کامل از بین نرفت. این آمار نشاندهنده موفقیت چشمگیر صنعت هوانوردی در حفظ ایمنی پروازهاست.
پیشرفتهای مهندسی نقش مهمی در تبدیل هواپیما به ایمنترین وسیله حملونقل در صد سال گذشته داشته است. یکی از مهمترین این پیشرفتها، استفاده از مواد کامپوزیت است. مهندسان هوافضا با طراحیهای پیشرفته که جریان هوا را بهتر مدیریت میکند، استفاده از مواد جدید که سبکتر و مقاومتر هستند و همچنین ساخت موتورهای پیشرفتهتر، توانستهاند ایمنی پرواز را به طور چشمگیری افزایش دهند. جالب است بدانید این نوآوریها علاوه بر افزایش ایمنی هر هواپیما، باعث کاهش مصرف سوخت و آلودگی زیستمحیطی نیز شدهاند.
یکی از پیشرفتهای مهم در صنعت هوانوردی، استفاده از مواد کامپوزیت است. مهندسان هوافضا با طراحیهای پیشرفته که جریان هوا را بهتر مدیریت میکند، استفاده از مواد جدید که سبکتر و مقاومتر هستند و همچنین ساخت موتورهای پیشرفتهتر توانستهاند ایمنی پرواز را به طور چشمگیری افزایش دهند
هواپیماهای امروزی به سیستمهای هوشمند و پیشرفته ناوبری و مخابراتی مجهز هستند که مانند یک همراه قابل اعتماد، به خلبانان در انجام پرواز ایمن کمک میکند. حتی در شرایطی که هوا نامناسب باشد، این سیستمها با استفاده از فناوریهای پیشرفته مانند خلبان خودکار، سیستم هشدار نزدیک شدن به زمین (GPWS) و سیستم جلوگیری از برخورد ترافیکی هوایی (TCAS)، امنیت پرواز را تضمین میکنند تا به طور قابل توجهی احتمال برخورد هوایی را کاهش میدهند. همه این فعالیتها زیر نظر سازمانهای معتبر جهانی مانند ایکائو و سازمانهای هواپیمایی کشوری هر کشور انجام میشود تا استانداردهای ایمنی به بهترین شکل رعایت شوند.
اهمیت بازرسیهای ایمنی پیشرفته
در دنیای هوانوردی، همه چیز باید طبق استانداردهای دقیق و مشخصی انجام شود؛ از ساخت هواپیما گرفته تا آموزش خلبانان و نحوه نگهداری هواپیماها (مدیریت ترافیک هوایی، روشهای نگهداری و مدیریت امنیت)، همه تحت قوانین سختگیرانهای قرار دارند. این استانداردها کمک میکنند تا پروازها در سراسر جهان به شکلی یکسان و ایمن انجام شوند. پس از حملات ۱۱ سپتامبر، دنیای هوانوردی دگرگون و تدابیر امنیتی در فرودگاهها و شرکتهای هواپیمایی بهشدت تقویت شد تا هرگونه تهدید، بهویژه هواپیماربایی را خنثی کنند. این اقدامات گسترده به میزان زیادی هواپیماربایی را کاهش داده و به بهبود ایمنی مسافران کمک کرده است.
این تدابیر شامل کنترل و غربالگری دقیق مسافران، ارتقای حفاظت داخلی هواپیما و تقویت درب کابین خلبان است. این تغییرات بهطور قابل توجهی، احتمال دسترسی غیرمجاز به کابین را کاهش داده و محیطی ایمن برای مسافران و خدمه در طول پرواز فراهم میکند. این تغییرات باعث شده که هواپیماربایی تقریباً به تاریخ بپیوندد و مسافران بتوانند با خیال راحتتری سفر کنند.
پروتکلهای بهبود یافته نگهداری و بازرسی
در سراسر جهان، ایمنی هواپیماها با بازرسیهای دقیق و منظم تضمین میشود. هر هواپیما باید طبق برنامهای دقیق و منظم که توسط سازنده و سازمانهای هواپیمایی تعیین شده، مورد بازرسی و نگهداری قرار گیرد. این بازرسیها تضمین میکند که همه قطعات و سیستمهای هواپیما در بهترین شرایط کاری قرار دارند.
ضرورت آموزش بهتر خدمه پرواز
در گذشته، در بسیاری از سوانح هوایی، خطای انسانی یکی از مهمترین دلایل حوادث هوایی بوده، اما امروزه با پیشرفت در آموزش خلبانان و پروتکلهای دقیق، این خطرات به شدت کاهش یافته است. خلبانان امروزه در کلاسهای پیشرفته و با شبیهسازهای مدرن، آموزشهای گستردهای میبینند. آنها نهتنها یاد میگیرند چطور هواپیما را پرواز دهند، بلکه میآموزند در شرایط بحرانی چگونه تصمیمگیری داشته باشند، چطور در مواقع اضطراری اقدام و چگونه به عنوان یک تیم با یکدیگر همکاری کنند. این آموزشها مانند واکسنی در برابر خطاهای انسانی عمل میکند.
نقش اطلاعات و الگوهای پیشبینی در هوانوردی
امروزه صنعت هوانوردی با استفاده از فناوریهای هوشمند، اطلاعات پروازها را مانند یک گنجینه ارزشمند جمعآوری و تحلیل میکند. این اطلاعات شامل همه جزئیات پرواز و تعمیر و نگهداری هواپیماها میشود. با کمک این اطلاعات، متخصصان میتوانند مشکلات احتمالی را قبل از وقوع شناسایی کنند (درست مثل پزشکی که با دیدن علائم اولیه، از بیماری پیشگیری میکند). سیستمهای هوشمند جدید میتوانند حتی قبل از خراب شدن قطعات هواپیما، نیاز به تعمیر را تشخیص دهند. این فناوریها کمک میکنند تا پروازها ایمنتر شوند و هواپیماها کمتر نیاز به تعمیرات اضطراری داشته باشند.
تایید برنامههای نگهداری و تعمیر هواپیما چگونه
قبل از آنکه هواپیما اجازه پرواز بگیرد، باید برنامه نگهداری و تعمیرات آن تایید شود. امروزه، دنیای هوانوردی با کمک فناوریهای پیشرفته مانند تصاویر ماهوارهای، مدلهای کامپیوتری و سیستمهای رادار هواشناسی، میتواند وضعیت آبوهوا را با دقت بالایی به موقع پیشبینی کند. این پیشرفت به خلبانان کمک میکند تا از مناطقی که هوای نامناسب دارند (مثل رعد و برق و مناطق طوفانی یا دارای یخزدگی) دوری کنند. جالب اینکه استفاده از این فناوریها علاوه بر افزایش ایمنی، به صرفهجویی مالی هم کمک میکند. مثلاً شرکت هواپیمایی جتبلو در هر مرکز پروازی خود، ماهانه 50 هزار دلار از این طریق صرفهجویی میکند.
سیستمهای پیشرفته کنترل ترافیک هوایی در امنیت پرواز
سیستمهای مدرن کنترل ترافیک هوایی امکان ردیابی بیدرنگ هواپیماها را در حین پرواز فراهم میکنند و به هدایت دقیق آنها در حین برخاست و فرود کمک میکنند. درست مثل یک ترافیک منظم در آسمان که در آن هر هواپیما مسیر و فاصله مشخص خود را دارد.
آمارها نشان میدهد ایمنی پروازها در طول 60 سال گذشته به طور چشمگیری بهبود یافته است. تصور کنید در سال 1959، از هر میلیون پرواز، 40 مورد در ایالات متحده به سانحه مرگبار منجر میشد، اما امروزه این رقم به تنها 0.1 مورد رسیده است. برای درک بهتر این پیشرفت، در سال 2014 با وجود جابهجایی 3.3 میلیارد مسافر، تنها 12 سانحه مرگبار (معادل 0.23 در هر میلیون پرواز) ثبت شد. البته باید توجه داشت که با ورود فناوریهای جدید و حرکت صنعت هوانوردی به سمت سیستمهای پیشرانش جایگزین سوختهای فسیلی، چالشهای جدیدی در حوزه ایمنی پرواز پیش روی این صنعت قرار خواهد گرفت.