صدور مجوز عبور اتوبوس‌های پاکستانی از خاک ایران برای رساندن زائران اربعین به عراق جنجال‌آفرین شد؛ گروهی با استناد به تصادفات مرگبار که مقصر آن رانندگان پاکستانی بودند، معتقدند تصمیم ستاد اربعین غلط بوده است. در مقابل اما گروهی تاکید دارند نمی‌توان حمل‌ونقل زمینی به‌عنوان حمل‌ونقل ارزان در تعاملات بین‌المللی را محدود کرد و در عوض باید مقررات ویژه برای عبور خودروهای خارجی از خاک کشور وضع کرد.
به گزارش پایگاه خبری ترابران، گرچه تردد اتوبوس‌های پاکستانی درون خاک ایران توانست تا حدودی کمبود ناوگان اتوبوسرانی را جبران کند اما منجر به وقوع حوادثی شد که ضایعات آن جبران‌ناپذیر است چراکه جان تعداد زیادی انسان از بین رفت.
وقوع این حوادث مرگبار با توجه به راست فرمان بودن این خودروها و به علت عدم رعایت استاندارد‌ها توسط راننده‌های پاکستانی قابل پیش‌بینی بود. گرچه برخی کارشناسان و رسانه‌ها تصمیم ستاد اربعین برای صدور مجوز تردد اتوبوس‌های پاکستانی از ایران را تصمیم غلط دانستند اما سینا صاحبی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی و مشاور سابق کمیسیون ایمنی راه‌های کشور معتقد است نباید صورت مسئله را پاک کرد. او بر این باور است جلوگیری از تردد خودروهای خارجی از خاک کشور منطقی نیست و در عوض باید قوانین خاص برای عبور آنها درنظر گرفت.
او در گفت‌وگو با تربران اظهار کرد: «اینکه چرا از ناوگان پاکستانی برای جابه‌جایی زوار اربعین استفاده شد جوابش واضح است؛ چون ناوگان ما در کشور بسیار کم است و با ادامه شرایط فعلی از این تعداد هم کمتر می‌شود. کم شدن ناوگان اتوبوسرانی هم یک علت بالادستی دارد و آن این است که ما در سیاست‌گذاری مشکلات اساسی داریم که نتیجه آن جان مردم را در جادهها گرفته است.»
صاحبی با بیان اینکه اکنون ما در شرایطی به سر می‌بریم که تعداد تردد اتوبوس‌های برون‌شهری ۵۰ درصد کاهش یافته است، گفت: «این در حالی است که تردد خودروهای شخصی چندین برابر شده است و خرید اتوبوس دیگر برای افراد به صرفه نیست. اکنون قیمت‌های اتوبوس‌ها بیش از ۱۰ میلیارد تومان است.»
او یادآور شد: «متاسفانه سیاست قیمت‌گذاری دستوری برای بلیت‌های اتوبوس منجر به کاهش کمبود ناوگان اتوبوسرانی بین‌شهری شده است. رقیب‌ها هم خودروی‌های شخصی هستند که با بنزین ارزانی که به مردم داده می‌شود در جادهها جولان می‌دهد. طبیعی است وقتی شرایط این گونه است کسی سراغ استفاده از اتوبوس نمی‌رود، بنابراین برای رانندگان و صاحبان اتوبوس هم به صرفه نیست با این همه ریسکی که جادهها وجود دارد در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند.»
صاحبی با بیان اینکه در ایامی مثل اربعین طبیعی است که ستاد اربعین تمایل نداشته باشد که مانعی برای ورود اتوبوس بقیه کشورها ایجاد کند و به دنبال راه‌حل‌هایی برای تقویت ناوگان حمل‌ونقل عمومی باشد، گفت: «اگر این کار را نکند خودش نمی‌تواند پاسخگوی تقاضاهای موجود باشد، بنابراین تصمیمی می‌گیرد که در مرحله اول پاسخگوی نیازها باشد.»
مشاور سابق کمیسیون ایمنی راه‌های کشور تاکید کرد: «ما نمی‌توانیم صوت مسئله را پاک کنیم و بگوییم نباید به اتوبوس‌های پاکستانی اجازه تردد از مسیر ایران داده می‌شد چون این تقاضای منطقی نیست. نمی‌توان به زوار پاکستانی گفت که مسیر پاکستان به عراق را از افغانستان و ترکمنستان و روسیه بروند. نمی‌توان حمل‌ونقل زمینی به عنوان حمل‌ونقل ارزان در تعاملات بین‌المللی را محدود کرد. بنابراین باید کارهای دیگری کنیم.»
او با یادآوری اینکه عبور خودروهای خارجی از جادههای کشور سال‌هاست برای کارشناسان ایمنی و جاده‌ای به دغدغه‌ای بزرگ تبدیل شده است، گفت: «زمانی تانکرهای حمل سوخت اقلیم کردستان عراق به ایران می‌آمدند و تصادف ایجاد می‌کردند. اگر اخبار تصادفات آن زمان را مرور کنید خواهید دید که مقصر بسیاری از آنها همین تانکرهای سوخت بودند که منجر به تصادفات وحشتناکی می‌شدند.»
صاحبی افزود: «آن زمان مشکل در ناوگان باری بود و الان مشکل در ناوگان مسافری است. بنابراین باید مسئله طور دیگری حل شود.»
شرایط عبور رانندگان خارجی از خاک اروپا چیست؟
مشاور سابق کمیسیون ایمنی راه‌های کشور با بیان اینکه وقتی کشوری می‌خواهد اجازه تردد اتوبوس یا خودرویی از کشور دیگر را بدهد یک سری الزامات ایجاد می‌کند که خودروهای عبوری باید آنها را رعایت کنند، گفت: «در اتحادیه اروپا برای اینکه یک خودرو وارد خاک اروپا شود حداقل هفت شرایط قرار تنظیم شده است. ضوابطی از قبیل اینکه باید خودروی عبوری گواهی معاینه فنی داشته باشد و این گواهینامه باید در جایی که جامع و همه اتحادیه اروپا قبول دارد صادر شده باشد. علاوه بر این گواهینامه معاینه فنی فقط ۶ تا ۱۲ ماه اعتبار دارد و باید دوباره تمدید کنند. شرایط دیگری نیز برای عبور خودروهای خارجی از کشورهای اروپایی وجود دارد که باید استاندارد آلایندگی، برگه سلامت تایر۷ گواهی تجهیزات ایمنی، گواهی کنترل چراغ و سیستم روشنایی و سیستم ترمز داشته باشند و همچنین باید به لحاظ فنی تطابق‌هایی با قوانین و مقررات آن کشور داشته باشد..»
صاحبی تاکید کرد: «ما برای اینکه اجازه تردد اتوبوس خارجی را در کشور دهیم باید در مبادی ورودی کشور محدودیت‌هایی بگذاریم و از اول اعلام کنیم که اجازه تردد خودروهایی با این شرایط را می‌دهیم و با این شرایط را نمی‌دهیم.»
بسیاری از رانندگان عراقی و پاکستانی گواهینامه ندارند
او با بیان اینکه بخش دیگر مشکل به موضوعات مربوط به رانندهها است، اظهار کرد: «مثلا در عراق خیلی از رانندهها گواهینامه رانندگی ندارند یا در پاکستان هم ممکن است شرایط همین باشد ولی ایران به عنوان کشوری که میزبان است باید ضوابطی را برای رانندهها بگذارد و از آن مهم‌تر باید امکان رصد آنها را هم داشته باشد.»
امکان رصد تخلف رانندگان خارجی در جادههای ایران وجود ندارد
او اضافه کرد: «امکان رصد تخلفات خودروهای پلاک‌های کشورهای دیگر را در جادههای ایران به ندرت وجود دارد چون دوربین‌های ما امکان ثبت شماره آنها را در سیستم‌های ترددی خود ندارند. ما این راه‌حل‌ها را سال‌ها پیش در وزارت راه پیگیری کردیم.»
صاحبی با بیان اینکه ایمنی راه یک مقوله چندوجهی و با ابعاد مختلف است و وقتی مسئله وارد این حوزه شدیم چندین متولی پیدا کرد گفت: «وزارت اقتصاد و دارایی به عنوان متولی گمرک وارد شد، وزارت امور خارجه به عنوان متولی ایجاد ارتباطات با کشورهای همسایه وارد شد، وزارت راه برای خودش نقش داشت و در برخی جاها که عبور از معابر درون‌شهری باشد وزارت کشور هم نقش پیدا می‌کند. بنابراین هماهنگی بین اینها کار بسیار سختی است.»
صاحبی با تاکید بر اینکه ما نیازمند این هستیم که مقوله ایمنی به عنوان یک مسئله چندوجهی در مدیریت کشور پذیرفته شود، گفت: «یعنی بپذیرم ایمنی برای خودش هویت دارد و ارگان‌های دیگری هستند که باید به آن سرویس بدهند. آن زمان وزارت امور خارجه می‌گفت ترانزیت نفتی و سوآپ که اتفاق می‌افتد رگ حیاتی کشور است شما چرا می‌خواهید به راننده فشار آورید و کنترلش کنید. شما با این کار به امنیت ملی ضربه می‌زنید. آنها می‌گفتند ما با اقلیم کردستان کلی مذاکره کردم که این اتفاق بیفتد حالا شما می‌خواهید به راننده سختگیری کنید!»
او افزود: «گمرک می‌گفت من سیستم خودم را دارم و به وزارت راه ارتباط ندارد که برای ما تعیین تکلیف کند. ما با گمرک جلسات زیادی داشتیم؛ بنابراین در بحث ایمنی با چنین مشکلاتی مواجه هستیم که باعث می‌شود ایمنی فرع ماجرا شود. ما نمی‌پذیریم که ایمنی برای خودش هویتی دارد و ارگان‌های دیگر باید در این زمینه همکاری کنند.»
لزوم وجود نهاد راهبر ایمنی قوی در حوزه حمل‌ونقل
مشاور سابق کمیسیون ایمنی راه‌های کشور تاکید کرد: «ما به یک نهاد راهبر ایمنی قوی نیاز داریم که این نهاد راهبر باید اجزا و توانمندی‌هایی داشته باشد و بتواند با بقیه ارگانها هماهنگی کند. این نهاد راهبر باید بتواند منابعی برای ایمنی پیدا کند و منابع مالی را به دیگر ارگانها تزریق کند. همچنین توانایی پایش داشته و تحقیق و توسعه داشته باشد. بنابراین صورت مسئله در بعد ایمنی نبود یک نهاد راهبر قوی برای هماهنگی است و مسئله بالادستی هم موضوع کمبود ناوگان است.»
صاحبی با بیان اینکه عراق جابه‌جایی زائران اربعین در خاک عراق را با ناوگان خودش حمایت می‌کند گفت: «همین اتفاق در ایران هم می‌تواند بیفتد. به شرطی که ناوگان را تامین کنیم. ناوگان هم تامین نمی‌شود مگر اینکه قیمت‌گذاری دستوری و سوبسید سوخت حذف شود. یارانه بنزینی که به صورت نادرست داده می‌شود بدنه حمل‌ونقل عمومی را فلج کرده است و هیچ حوزه‌ای نمی‌تواند با آن رقابت کند؛ نه ریل می‌تواند رقابت کند و نه ناوگان اتوبوسرانی.»
صاحبی خاطرنشان کرد: «در این مدت به دلیل حوادثی که برای اتوبوس‌های پاکستانی اتفاق افتاد وزارت امور خارجه مجبور شد بیانیه دهد و عذرخواهی کند. این اتفاق به وجهه کشور لطمه می‌زند و فقط و فقط ناشی از تصمیم‌گیری‌های غلط بالادستی است.»
