در سالهای گذشته، براساس دستورالعمل آزادسازی نرخ بلیت هواپیما، در زمان افزایش و کاهش تقاضا براساس سیستم قیمت شناور، نرخها تغییر مییافت، اما باز هم در زمان برگزاری مراسم اربعین، در مورد بلیت هواپیما، قیمتگذاری دستوری انجام میشد و امسال نیز وزیر راه و شهرسازی بلیت تهران - نجف یا تهران – بغداد را که تا پیش از ماه محرم، در مسیر رفتوبرگشت به طور میانگین دو میلیون و 500 هزار تومان قیمت داشت، شش میلیون تومان ابلاغ کرد؛ با این حال، اگرچه مسئولان وعده کنترل قیمت بلیت پروازهای اربعین و ممنوعیت فروش چارتری بلیتها توسط آژانسهای هواپیمایی را داده بودند، طبق مشاهدات عینی، آژانسهای مسافری در ایام اربعین همچنان مشغول فروش بلیتهای ایرلاینهای داخلی به صورت چارتری و بسیار بالاتر از 6 میلیون تومان بودند و قیمت بلیت رفت و برگشت به نجف حتی تا 47 میلیون تومان برای پرواز ایرلاینهای خارجی رسیده بود! ترابران در گفتوگو با دو نماینده از بخش دولتی و خصوصی در حوزه حملونقل هوایی زائران اربعین، به بررسی چالشهای این بخش در دو هفته پایانی شهریورماه پرداخته است.
سعید چلندری، مدیرعامل شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) درباره اعتراض زائران نسبت به افزایش بیرویه قیمت بلیت هواپیما در سفر اربعین، به خبرنگار ترابران چنین توضیح داد: «درست است که وزیر راه و شهرسازی تاکید کرده بودند که قیمت بلیت باید طی سفرهای اربعین (از 15 تا 30 شهریور) 6 میلیون تومان فروخته شود، اما یکسری از شرکتهای هواپیمایی پروازهای خود را به صورت چارتری و قبل از پانزدهم ماه فروخته بودند. حتی ما هم به دلیل اینکه کلیه پروازهای عتبات را به ترمینال سلام منتقل کرده بودیم، از 12 شهریور تست گرم خود را شروع کردیم و به همین دلیل بعضی از زائران بلیتهایی را خریده بودند که بیشتر از سقف 6 میلیون تومان بود. ضمن اینکه شرکتهای خارجی مثل العراقیه و فلای بغداد شامل این تعرفه 6 میلیون تومانی نمیشدند.»
او ادامه داد: «مردم در روزهای اول، به دلیل گران خریدن بلیتها گلایه داشتند که این مسئله مدیریت و در مورد هر بلیتی که از 15 شهریور به بعد فروخته شد، اضافه وجه از طریق ایرلاین برگردانده شد. انشالله سال آینده زودتر مدیریت کنیم که یکسانسازی قیمتها صورت بگیرد.»
چلندری با بیان اینکه در فرودگاه امام خمینی در ایام اربعین روزانه حدود 160 پرواز خارجی و 134 پرواز عتبات انجام شد و روزانه 305 پرواز از شهر فرودگاهی امام بدون کوچکترین ایستایی و ازدحام جمعیت صورت گرفت، خاطرنشان کرد: «حسب دستور وزیر راه و شهرسازی تمام غرفههایی را که در ترمینال واگذار کرده بودیم و تمام خودروهایی که در پارکینگها متوقف شده بودند، در مدت برگزاری مراسم اربعین به صورت رایگان پذیرش شدند و علیرغم اینکه 4500 خودرو در پارکینگ فرودگاه متوقف بود، در زمان رفتوآمد مسافران کوچکترین آسیبی به خودروهای مردم وارد نشد، البته از نظر پارکینگ، محوطه ترمینال سلام کاملا آماده نشده بود و کمی در این زمینه دغدغه داشتیم که اکنون پیگیر تکمیل آن هستیم.»
او افزود: «از آنجا که از ۱۲ شهریور امسال به بعد همه پروازهای زیارتی شامل عتبات (نجف و بغداد)، حج (جده و مدینه) و دمشق به ترمینال سلام انتقال پیدا کرده است، ما زیباسازی محوطه ترمینال سلام را در دستورکار قرار دادیم و همچنین بنا داریم سرویس نقلیه عمومی در آنجا مستقر کنیم. امسال توانستیم به صورت اضطراری سرویس تاکسی موقت برقرار کنیم، ولی از اکنون برنامهریزی کردهایم که سرویسهای حملونقل را کامل کنیم تا برای سال بعد نگرانی نداشته باشیم.»
چلندری یادآور شد: «حدود 200 هزار زائر با حدود 1540 پرواز در ایام اربعین جابهجا شدند، در حالی که یک نفر مسافر از سفر جا نماند و حتی یک پرواز کنسلی نداشت و این اتفاق برای اولینبار در کشور و در شهر فرودگاهی امام توسط همکاران من و با همکاری ایرلاینها و مدیریت کلان کشور رخ داد.»
او با در پاسخ به این پرسش که با توجه به کمبود ناوگان هوایی این میزان پرواز در بازه زمانی دو هفته چگونه انجام شد، خاطرنشان کرد: «در این مدت ما هواپیمایی داشتیم که روزانه 5 پرواز به عراق داشت. ما آمار مشخصی داریم که به تفکیک هر شرکت چند پرواز در ایام اربعین انجام داده است. واقعا شرکتهای هواپیمایی در این مدت سنگ تمام گذاشتند. دو ایرلاین آتا و معراج به ترتیب، با 250 پرواز و 210 پرواز، بیشترین میزان پروازهای اربعین را داشتهاند.»
چلندری با تاکید بر اینکه اولویت وزارت راه و شهرسازی و اعتقاد قلبی ایرلاینها بر برگزاری هر چه بهتر مراسم اربعین بود، توضیح داد: «حتی یکی از مدیران شرکتهای هواپیمایی بخش خصوصی اعلام کرده بود که اگر لازم باشد به صورت رایگان زائران اربعین را جابهجا میکنند. البته با توجه به اینکه ناوگان هوایی ما محدود است، برخی پروازهای داخلی تحت تاثیر سفرهای اربعین قرار گرفت. مثلا تعداد پروازهای تهران – اصفهان یا مشهد مثلا از روزانه 20 تا 50 پرواز به 10 تا 30 پرواز رسید، اما مشکل خاصی برای آن متقاضیان سفر ایجاد نشد. امید داریم با عزم دولت تعداد هواپیماها را افزایش دهیم تا در سال آینده، هم پروازهای داخلی و هم پروازهای اربعین به شکل شایستهتری انجام شود.»
او درباره گلایه برخی ایرلاینها درباره دستوری بودن قیمت بلیتهای اربعین گفت: «در چندین مرحله در شورای راهبردی صنعت هوابی در وزارت راه و شهرسازی تمام قیمتهای هواپیماها آنالیز شد و ما تخفیفهای خدمات فرودگاهی در دوران پروازهای اربعین را حسب دستور وزیر راه و شهرسازی برای ایرلاینها در نظر گرفتیم که براساس آن، ممکن است ایرلاینها سود آنچنانی در پروازهای اربعین نکرده باشند، ولی یقینا ضرر هم نکردند.»
چلندری درباره تاخیر پروازها نیز گفت: «در این مدت به جز موارد معدود تاخیرها به علت نقص فنی هواپیما، تاخیر آزاردهنده و طولانیمدتی بهویژه در پروازهای رفت نداشتیم و برای منظم بودن پروازهای برگشت هم یکی از مدیران فرودگاه امام به نجف اعزام شده بود تا مشکلات مربوطه را مدیریت و ساماندهی کند.»
مخالفت ایرلاینها با قیمتگذاری پروازهای اربعین
اما علیرغم اظهارات مدیرعامل شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) واقعیت آن است که در بحبوبه سفرهای اربعین، در پی بروز مشکلاتی که برای ناوگان هوانوردی برخی ایرلاینها ایجاد شد، زائران اربعین و مسافران مقاصد دیگر کشور، درباره خدمات صنعت هوانوردی خصوصا شرکتهای هواپیمایی انتقادات و نارضایتیهای بسیاری داشتند.
تأخیر حدوداً یک شبانهروزی یکی از ایرلاینها در پرواز بازگشت زائران از نجف به تهران و نبود ناوگان جایگزین، سبب شد تا برخی اعتراضات در خود فرودگاه نجف نسبت به نبود خدمات بهینه از سوی شرکتهای هواپیمایی شکل بگیرد. همچنین در حالی که برخی مسئولان سازمان هواپیمایی از اعزام ۵ فروند هواپیمای جایگزین از سایر شرکتهای هواپیمایی برای بازگرداندن زائران ایرانی از نجف خبر میدادند، بسیاری از مسافران و زائران از معطلی بسیار در فرودگاهها اعلام نارضایتی میکردند.
برای پیگیری بیشتر این موضوعات با مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی نیز گفتوگویی داشتیم. او با انتقاد از تعیین نرخ ثابت پروازهای اربعین توضیح داد: «هر ساله، برای سفرهای اربعین علیرغم اینکه نرخ پروازهای خارجی مشمول قیمتگذاری نیست، با توجه به تقاضای بسیار زائران، شرکتها ضمن توافق با یکدیگر و هماهنگی سازمان هواپیمایی کشوری نرخ ثابتی را تعیین و اجرا میکردند تا در حق مسافران اجحاف نشود. امسال هم این آمادگی از سمت ایرلاینها وجود داشت اما خود وزارت راه و شهرسازی بدون هماهنگی و کسب نظر از شرکتهای هواپیمایی نرخ ثابت 6 میلیون را برای پروازهای اربعین تعیین کرد که این نرخ با هزینه شرکتها همخوانی نداشت.»
او با تاکید بر اینکه ایرلاینها به قصد مشارکت در امر معنوی اربعین پذیرفتند که این پروازها را انجام دهند، توضیح داد: «در مجموع، نزدیک 2084 پرواز رفت و برگشت به عتبات از 12 شهریور تا 30 شهریور انجام شد و نزدیک به 257.087 زائر هم در این ایام جابهجا شدند. با این وجود، در روزهای پیک تقاضا برای سفر به عراق این موضوع مطرح شد که چرا بلیت نجف گرانتر از بلیت استانبول شده است؟ در حالی که شرکتهای هواپیمایی هیچ نقشی و اختیاری در این افزایش قیمت نداشتند و این هزینهها به صورت دستوری به شرکتهای هواپیمایی تحمیل شده بود.»
دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی افزود: «سال گذشته وزارت راه و شهرسازی به شرکتهای هواپیمایی اعلام کرد که نرخ بلیت رفت و برگشت هر زائر در ایام اربعین 5 میلیون تومان باشد و در مقابل این کاهش قیمت از بهای واقعی، به ازای هر مسافر یک میلیون تومان در خدمات فرودگاهی به شرکتهای هواپیمایی تخفیف داده خواهد شد و هزینههای رویالیتی (خدمات فرودگاهی) شرکتهای هواپیمایی را میپردازند، اما در طول یک سال گذشته وزارت راه و شهرسازی و سازمان هواپیمایی به این وعده خود پایبند نبودند و این هزینهها پوشش داده نشد.»
اسعدی سامانی با اشاره به هزینههای پرداخت شده در اربعین سال گذشته گفت: «ایرلاینها بابت جابه جایی 70 هزار زائر حدود 70 میلیارد تومان هزینههای خدمات فرودگاهی و حدود 916 هزار دلار هزینههای رویالیتی پرداختند که سازمان هواپیمایی تقبل کرده بود که این هزینهها را جبران کند که نکرد. همچنین قرار بر این بود بخشی از این هزینهها با مطالبات شرکت فرودگاهها از شرکتهای هواپیمایی تهاتر شود که این اقدام هم انجام نشد.»
او افزود: «امسال هم در یک تصمیم غیرکارشناسی وزارت راه و شهرسازی به یکباره اعلام کرد که قیمت بلیت رفت و برگشت به اربعین 6 میلیون تومان خواهد بود در حالی که شرکتهای هواپیمایی فقط 2 میلیون و 500 هزار تومان به ازای هر مسافر به فرودگاه نجف میپردازد. از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که این پروازها یکسرخالی انجام میشود، به عبارت دیگر 4 لگ پروازی برقرار خواهد شد که این به معنای افزایش هزینههای شرکتها است.»
دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی یادآور شد: «نکته جالب توجه این بود که وزارت راه برای تعیین قیمت اتوبوسها در ایام اربعین با تشکلهای اتوبوسرانی مذاکره و چانهزنی داشت، ولی بدون اینکه با ایرلاینها مذاکرهای داشته باشد، راسا نسبت به تعیین نرخ پرواز اربعین اقدام کرد. این موضوع گلایه شدید ایرلاینها را به همراه داشت؛ چراکه بسیاری از مشکلاتی که شرکتهای هواپیمایی در بخش کمبود ناوگان دارند، به دلیل نرخگذاری دستوری بلیت پروازهای داخلی است و اینکه نمیتوانند با درآمدهایی که کسب میکنند، اقدام به تعمیر یا نوسازی ناوگان کنند.»
او ادامه داد: «البته قرار شد بهازای هر مسافری که در ایام به عتبات سفر کرده است، یک میلیون تومان را در هزینههای خدمات فرودگاهی شرکت فرودگاههای کشور و شهر فرودگاهی امام خمینی تخفیف بدهند که در حال پیگیری هستیم تا در صورتحسابهای بعدی این شرکتها برای ایرلاینها، این تخفیف لحاظ شود.»
اسعدی سامانی با اشاره به اینکه کشورها براساس موافقت دوجانبه تعداد پرواز مشخصی بین دو طرف تعیین میکنند، تصریح کرد: «مثلا سالانه بین ایران و عراق 120 پرواز انجام میشود و چون معمولا ایرلاینهای ایرانی تعداد بیشتری پرواز به عراق دارند، در پروازهای مازاد براین 120 پرواز، باید رویالتی (خدمات فرودگاهی) پرداخت کنند که برای هواپیماهای باریکپیکر 2 هزار دلار و برای هواپیماهای پهنپیکر 4 هزار دلار بهازای هر زائر است و تبعا هزینههای ایرلاینها را افزایش میدهد.»
او ادامه داد: «فرودگاه نجف گرانترین فرودگاه منطقه است و پیش از این هم چندین بار با مسئولان فرودگاه نجف درباره هزینههای بالای این فرودگاه مذاکراتی داشتیم و حتی در مقطعی به دلیل گران بودن هزینههای این فرودگاه شرکتها هواپیمایی کشورمان پروازهای خود را به فرودگاه نجف قطع کردند.»
او افزود: «مذاکراتی هم بین مسئولان سازمان هواپیمایی کشورمان و با طرف مقابل در عراق انجام شد تا هزینهها کاهش پیدا کند اما این اقدام انجام نشد چراکه فرودگاه نجف در اختیار بخش خصوصی است و کاهش هزینهها را قبول نکردند. این فرودگاه برای هر مسافر حدود 5/2 تا ۳ میلیون تومان، برای هواپیمای ۷۳۷ بیش از ۸ هزار دلار و برای ایرباس ۱۳ هزار دلار هزینه خدمات فرودگاهی دریافت میکند.»
اسعدی سامانی، با اظهار بیاطلاعی از گرانفروشی و فروش چارتری برخی ایرلاینها در ایام اربعین، درباره نایاب شدن بلیت هواپیما برای پروازهای داخلی توضیح داد: «چون سفرهای اربعین مصادف شد با سفرهای پایان تابستان و تقاضای سفر بالا بودند، ایرلاینها سعی کردند که هم بازار داخلی و هم پروازهای عتبات را مدیریت کنند، اما به هر حال، برخی از پروازهای داخلی کاهش پیدا کرد و این موضوع به کمبود ناوگان برمیگردد.»
او با اشاره به بالا بودن نرخ خدمات CIP (جایگاه تشریفات اختصاصی) فرودگاه امام خمینی (ره) گفت: «چگونه وزارت راه و شهرسازی ایرلاینها را ملزم به رعایت سقف قیمتی تعیین شده بلیت میکند، اما نمیتواند برای خدمات CIP فرودگاه حضرت امام سقف نرخ تعیین کند؟»
اسعدی سامانی یادآور شد: «در حال حاضر CIP فرودگاه امام خمینی از هر مسافر برای یک لِگ پروازی (پرواز رفت یا برگشت به تنهایی) جهت ارائه خدمات در ترمینال خدمات ویژه، ۲ میلیون و ۳۷۰ هزار تومان و برای مجموع دو پرواز رفت و برگشت به ازای هر مسافر بیش از ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است که این خدمات در صورتی که مسافر نیاز به ویلچر داشته باشد، به نفری ۶ میلیون تومان هم میرسد.»
او افزود: «درCIP فرودگاه مهرآباد نیز 2/1 میلیون تومان از هر مسافر برای یک پرواز رفت و برگشت و از مسافران خارجی، ۴۷ دلار اخذ میشود. این نرخهای ترمینالCIP در حالی است که وزارت راه اجازه افزایش قیمت بلیت را نمیدهد.»
اسعدی سامانی با اشاره به ارائه درخواست افزایش سقف قیمت بلیت از سوی انجمن شرکتهای هواپیمایی به سازمان هواپیمایی کشوری، تصریح کرد: «امیدوارم که در سال آینده به نظر ایرلاینها هم توجه کنند و دیدگاه تشکلهای هوایی را جویا شوند تا اقداماتی که انجام میدهند به گونهای باشد که ایرلاینها با میل و رغبت بیشتری در این امر مذهبی شرکت داشته باشند.»
