ترابران- برای بسیاری از کسانی که پرواز و سفر هوایی را تجربه کردهاند، واژه مهماندار، برابر با لبخند است. مهمانداران یاد گرفتهاند مشکلات و ترسهای خود را پشت در فرودگاه بگذارند و جز آرامش مسافران پرواز، دغدغهای نداشته باشند. البته اجبار به پوشیدن ماسک در پروازهای روزگار کرونایی، شاید بهانه خوبی باشد تا مهمانداران، همچنان خندان به نظر بیایند، درحالی که به خاطر دردسرهای عجیب و غریب این روزها، یا لبخندی ندارند یا اگر هست، دیگر به مهربانی گذشته نیست. مهمانداران به خاطر ماهیت کار و تعامل رودررو با انسانها، از جمله اقشاری هستند که به طور مستقیم با خطر ابتلا به ویروس کرونا دست و پنجه نرم میکنند و در حدود 10 ماه گذشته نیز برخی از آنها در جدال با این ویروس، ناکام مانده و درگذشتهاند. در این گزارش، نمایندگانی از مهمانداران دو ایرلاین بزرگ و پرکار کشور، از مشکلات کار در روزگار کرونایی گفتهاند، مشکلاتی که ردپای مدیریتهای سلیقهای در آنها به چشم میخورد.
اکرم امینی
10 ماهی میشود که کرونا به کشور ما آمده و انگار به این سادگیها هم قصد رفتن ندارد. حالا همه این را میدانیم و با یادآوری بیش از 38 هزار جانی که از ما گرفته شده، امیدواریم با زدن ماسک و حفظ فاصله با هم، این ویروس را که کنگر خورده و لنگر انداخته، وادار به عقبنشینی کنیم. البته کرونا با کِشتی به ایران نیامده است و اگرچه هیچگاه ثابت نشد، هواپیماها متهم ردیف اول وارد کردن او به کشورمان هستند. در ابتدای شروع همهگیری کرونا در ایران، نام بزرگترین ایرلاین خصوصی کشور به دلیل تداوم پروازها به چین با وجود فراگیری کرونا در این کشور، بارها در خبرها برده و از این شرکت خواسته شد که پروازها را متوقف کند.
ماجرای ماهان و کرونا
اوایل اسفند 98 وقتی دیگر ورود کرونا به ایران، به طور رسمی تایید شده و انگشت اتهام، به سوی ایرلاین ماهان اشاره رفته بود، این شرکت بیانیهای صادر کرد که نشان میداد بعد از اعلام ممنوعیت پرواز به چین، 4 پرواز باری و 5 پرواز مسافری به این کشور داشته است. از همان زمان که بعد از اما و اگرهای فراوان، پروازهای این ایرلاین به چین متوقف شد تا امروز که دوباره پروازها به این کشور برقرار شده، کروی پروازی این شرکت، جزو گروههای درگیر با ماجرای کرونا و کووید 19 بودهاند. در روزهای ابتدایی همهگیری کرونا، از مهمانداران ماهان خواسته میشد با نزدن ماسک در پروازها، حفظ ظاهر کنند تا مسافران نترسند و حالا، با کم شدن پروازها و مسافران، گویا مدیران، خواستههای عجیب و غریب دیگری از آنان دارند.
گروهی از جامعه حدود 1300 نفری مهمانداران شرکت هواپیمایی ماهان در تماس با ترابران، از چالشهای کار در دوران کرونا گفتهاند. مهمانداران میگویند حقوق آنها بر اساس ميزان عددي پرواز، ساعت پرواز و نمره ارزيابي عملكرد محاسبه ميشود، اما برخی مدیران، این معیارها را دستمایه برخوردهای سلیقهای خود با این قشر از کادر پروازی کردهاند.
آنها مدعی هستند به دلیل اینکه در اثر شیوع ویروس کرونا، پروازهای مسافری کاهش یافته است، برخی مدیران آنها در این شرکت، ارائه پروازهای خارجی به مهمانداران برای پر شدن ساعت پرواز و کسب حداقل امتیازها برای دریافت حقوق ماهانه را منوط به گرفتن هدیههای مختلف کردهاند. اهمیت پروازهاي طولاني، از نظر پر شدن كف ساعت پروازي براي دریافت حقوق و نیز افزایش ميزان ساعت پروازي براي ارتقای شغلي و سرمهماندار شدن است.
به گفته این گروه از مهمانداران پرواز، پیشتر، یعنی قبل از انتصاب برخي مديران و شيوع ويروس كرونا، ارائه پرواز بر اساس صلاحيت و كارت تايپ آنان، بر مبناي ناوگان پروازي، به طور مساوي صورت میگرفت، اما با آغاز همهگیری و بسته شدن مرزهاي هوايي با كشورهايي كه پرواز به آنها مستلزم اقامت و دریافت حق ماموریت دلاری برای پروازهای خارجی بود، فقط به نورچشمیها یا افرادی داده میشود که مخالفتی با روشهای جدید ارتقای شغلی ندارند، از ارائه وجه نقد گرفته تا خريد کالا از آنان!
به گفته آنان، در اثر توزیع ناعادلانه پروازهاي ارزي و پروازهاي با ساعت طولاني و خارجي، به طور متوسط ماهانه حدود ٢ ميليون تومان از حقوق و مزاياي مهمانداران کاسته شده است.
پنهان کردن بیماری!
بخش دیگری از گلایههای مهمانداران ماهان، به رعایت نشدن پروتکلهای بهداشتی مورد تایید وزارت بهداشت، از سوی مدیران این شرکت برمیگردد. مهمانداران ماهان میگویند ملزم به حضور مستمر و هفتگي در محل معاونت خدمات پرواز این شركت هستند و اگر كسي اين اقدام را انجام ندهد، نمره ارزيابي عملكرد و در نهایت، حقوق دريافتي او کاهش مییابد.
به گفته این گروه از مهمانداران هواپیمایی ماهان، در ماههاي ابتدايي شيوع ويروس كرونا، از آنان خواسته میشد بدون دستكش و ماسك و بیتوجه به پروتكلهاي بهداشتي در پروازها حاضر شوند و کسانی كه اين شرايط را نپذيرفتند، محکوم به عدم تمديد قرارداد در سال ٩٩ شدند. از سوی دیگر در اثر کار در چنین شرایطی، تعداد زیادي از مهمانداران این شرکت به كرونا مبتلا شدهاند. آنها میگویند پس از قرنطینه شدن یک مهماندار شرکت در فرودگاه دبي، به او گفته شد در صورت رسانهای کردن این مساله، از شركت اخراج شده و به مراجع قضايي معرفي خواهد شد.
براساس آنچه این گروه از مهمانداران ماهان گفتهاند، در حال حاضر در پروازهاي خارجي این شركت، غذاي گرم به مسافران داده ميشود و به دلیل تردد مهمانداران در كابين و تماس گسترده آنان با مسافران، خطر ابتلای آنان به كرونا يا انتقال ویروس به مسافران از سوی آنها وجود دارد. همچنین فرآیند توزيع و جمعآوري غذا، خطر ابتلای پرسنل شركت كترينگ را افزايش ميدهد. توزیع غذای گرم در برخی پروازهای ماهان درحالی ادامه دارد که تعدادي از پرسنل شركت كترينگ آرمان، وابسته به ماهان، در اثر نظافت ظروف و ترولي (چرخ توزیع غذا و پذیرایی) بازگشته از فضاي هواپيما، به كرونا مبتلا شده و در این میان، برخی هم جانشان را از دست دادهاند.
مهمانداران میگویند در اوج همهگیری كرونا و با وجود تعطيلي همه اجتماعات انسانی، آنان مجبور به حضور در كلاسهاي ريكارنت بوده و از آنان امتحانات گروهي زبان گرفته ميشود. این كلاسها با حضور حدود ١٠ نفر در اتاقهاي بسته واحد ترانسپورت يا سالن همايشهای شرکت برگزار ميشود.
به گفته این گروه از مهمانداران شرکت ماهان، تعداد زيادي از مهمانداران و خلبانان این شركت به كرونا مبتلا شدهاند و در این میان، ٢ نفر از پرسنل كترينگ آرمان، حدود ١٣ نفر از خانواده مهمانداران، ٢ خلبان و ٣ مهندس، جان خود را از دست دادهاند. آنها میگویند ابتلای همکارانشان به کرونا و مرگ برخی از آنان، به دلیل فشارهاي غيرمنطقي شركت ماهان براي حفظ ظواهر در پروازها بوده است.
آنها میگویند اگر مهمانداري به كرونا مبتلا شده يا علائم مشكوك داشته باشد و موضوع را به شركت اطلاع دهد، به سرعت از پرواز منع و به اصطلاح، گراند ميشود و پيرو آن، براساس قراردادهاي كمتر از يك سال، به بهانه عدم راندمان كاري، از تمدید قرارداد خودداری و تعديل میشود.
به گفته این گروه از مهمانداران پرواز، به دلیل گران بودن تست كرونا، انجام این تست با هزينه شخصي صورت میگیرد که به طور كامل توسط بيمه يا شركت ماهان جبران نميشود.
پیگیری مشکلات و درهای بسته مدیران
آنها میگویند مشکلات خود را به واحد حراست شرکت گزارش دادهاند، اما به جای رسیدگی به شکایت، دریافت چنین گزارشی انکار و مهمانداران شاکی – به جرم تهمت به مدیران – با منع پرواز یا عدم تمدید قراردادها مواجه شدند. مهمانداران معترض بزرگترین ایرلاین خصوصی کشور، با بیان اینکه «مدیریت حراست شرکت، منکر دریافت گزارش شده است، اما سوال ما این است که احراز افترا و بهتان بدون دریافت گزارش چطور ممکن است؟» معتقدند واحد حراست شرکت، مانع دیدار پرسنل معترض با مدیرعامل شده و به همین دلیل، اعتراض آنان مسکوت مانده است.
به گفته مهمانداران معترض، با وجود شیوع ویروس کرونا و مشکلات اقتصادی ناشی از آن، افراد معترض به بهانههای مختلف از کار بیکار میشوند. به عنوان مثال، برخی مهمانداران این شرکت، از منع پرواز و اخراج و تعدیل نیرو به بهانه عدم تسلط کافی بر زبان یا تسلط نداشتن به امتحانات ریکارنت گلایه دارند، آن هم در شرایطی که شرکت، هیچ دوره و کلاسی را بابت آموزشهای ادواری و زبان برگزار نمیکند و افراد ملزم به یادگیری زبان با هزینه شخصی و در اوقات استراحت میشوند.
درگیری مهمانداران ایرلاین ملی با پروازهای کرونایی
گفتههای یکی از مهمانداران شرکت هواپیمایی ایرانایر نشان میدهد گرفتاریهای مهمانداران که در دوره همهگیری اوج گرفته، مختص ایرلاینهای خصوصی از جمله ماهان نیست و جامعه بیش از 700 نفری مهمانداران ایرلاین ملی نیز این روزها چالشهای مختلفی با مدیران خود دارند.
یکی از مهمانداران ایرانایر که در سالهای اخیر به عنوان نماینده مهمانداران این شرکت با رسانهها سخن گفته بود، به ترابران گفت: «با وجود اینکه حدود ۱۰ ماه از شروع همه گیری و شیوع ویروس کرونا در ایران میگذرد اما به تازگی تصمیم گرفته شده که افرادی که تست PCR ندارند، اجازه سوار شدن به هواپیما را نداشته باشند. این در حالی است که در 10 ماه گذشته، تعداد زیادی از مهمانداران هواپیما به کووید- 19 مبتلا شده و متاسفانه باعث انتقال بیماری به خانوادههای خود شدهاند. همچنین تعدادی از مهمانداران ایران ایر در اثر ابتلا به ویروس کرونا فوت کردند، به عنوان مثال سرمهماندار طاهرزاده که فردی خوشرو، مهربان و ورزشکار بود، به کرونا مبتلا شده و بعد از 3 روز فوت کرد.»
این مهماندار یادآور شد: «از آنجا که ما مهمانداران همواره در پروازهای مختلف حضور و با افراد زیادی سر و کار داریم، با انواع بیماریها و ویروسها درگیر هستیم که این امر باعث شده ایمنی بدنمان بالا رفته و دیرتر بیمار شویم. درواقع در بیشتر مواقع، ویروس وارد بدن ما شده و اگرچه علائم بیماری را نداریم، اما ناقل ویروس یا بیماری هستیم که این برای خانوادههای ما بسیار خطرناک است.»
تصمیمهای درست دیر گرفته شد
این مهماندار پرواز با بیان اینکه حذف سرویس غذایی از پروازها و جلوگیری از سوار شدن مبتلایان به ویروس کرونا، تصمیمهای درستی بود که دیر گرفته شد، اظهار کرد: «راه ندادن همراهان مسافران به فرودگاهها نیز از جمله تصمیمهای درستی است که دیر گرفته شد و در حال حاضر نیز در بیشتر فرودگاهها رعایت نمیشود.»
او با تاکید بر لزوم توجه به روحیه مهمانداران پرواز به دلیل مشکلات موجود اظهار کرد: «وقتی مهمانداری درگیر بیماری میشود، متاسفانه بیمه تکمیلی مناسبی ندارد تا در تامین مخارج به او کمک کند. بیشتر مهمانداران ایرانایر، با وجود اینکه شغلی سخت، تخصصی و عملیاتی دارند، در قالب قرارداد مدت معین یک ساله مشغول به کار هستند و از امنیت شغلی بسیار پایینی برخوردارند. همچنین در شرایط کنونی که تعداد پروازها بسیار کم شده و در نتیجه حقوق دریافتی مهمانداران هم بسیار کاهش یافته، جای خالی برخی خواستههای قانونی این قشر که سالهاست بیجواب مانده، بسیار احساس میشود.»
بعد از درددلهای کرونایی، این مهماندار از دیگر مشکلات مهمانداران میگوید که گویا سالهاست با آنها دستوپنجه نرم میکنند. به گفته او، در زمان مدیریت قبلی ایرانایر، وقتی مهمانداران این شرکت، یکصدا خواستههای خود را اعلام کردند، به ناگاه و بدون هیچ اطلاع قبلی، از ابتدای فروردین، 10 مهماندار مرد و 10 مهماندار زن از پروازها حذف شدند و اعلام شد در صورت هرگونه اعتراضی، این روند ادامه خواهد داشت. این افراد با اینکه بیمه تامین اجتماعی داشتند، با توجه به نوع قرارداد ایرانایر با بیمه تامین اجتماعی، حتی مشمول بیمه بیکاری هم نشدند و شرکت به سادگی، صدای حقطلبی آنها را قطع کرد.
وی با بیان اینکه قوانین کنونی به گونهای تدوین شدهاند که همیشه حق با کارفرمایان دولتی باشد، ادامه داد: «در حال حاضر اکثر شرکتهای هواپیمایی قانون سختی کار مهمانداران را اجرا میکنند، ولی ایرانایر به دلیل دولتی بودن، از این قانون پیروی نمیکند، در حالی که پروازهای ایران ایر بسیار سختتر و طولانیتر از سایر ایرلاینهاست.»
در نظر گرفتن ضرایب حداقلی برای مهمانداران
مهماندار شرکت ایران ایر درباره شیوه محاسبه ضریب کاری مهمانداران، هنگام محاسبه حقوق گفت: «در شرکت، قانونی به عنوان ضریب سختی شرایط محیط کار وجود دارد که با توجه به میزان مهارت، مدرک تحصیلی و نوع شغل برای همه افراد از ضریب ۲۰ تا ۴۰ تعریف شده است که هر کارمند ساده، با کمترین تخصص و کمترین مدرک تحصیلی از ضریب ۲۰ برخوردار است و سایر کارمندان به دلیل کار شیفتی یا شبکاری یا تخصص به مراتب ضریب بیشتری دارند. به عنوان مثال حسابدار و کتابدار ضریب ۲۵ و کارمندان فنی، ضریب ۳۰ دارند. خلبانان نیز به خاطر نداشتن ساعت کاری مشخص و قرار گرفتن در معرض اشعه و فشار هوا، حداکثر ضریب یعنی ۴۰ را دارند. مدیرانی که با ارباب رجوع سر و کار دارند نیز ضریب بالای ۳۰ دارند با این حال مهمانداران که همه شرایط محیطی خلبانان را دارا هستند و برخی شرایط کاری آنان حتی از خلبانان نیز سختتر است، مانند کارمندان ساده بدون تخصص و بدون مدرک، از شرایط حداقلی یعنی ضریب ۲۰ برخوردارند.»
او اضافه کرد: «برای خلبانان در مواقعی مانند اکنون که پروازها بسیار کم شده، حداقل ساعت پروازی معادل ۸۰ ساعت در نظر گرفته شده، ولی متاسفانه مهمانداران از این حق محروم هستند.»
براساس آنچه این مهماندار به ترابران میگوید، هم اکنون جامعه مهمانداری ایرانایر که حدود ۷۲۰ نفر هستند، در شرایطی بسیار بد قرار دارند، ولی جرات اعتراض ندارند چرا که در شرایط اقتصادی کنونی، بیکار شدن، مصیبتی بسیار بالاتر از شرایط کنونیشان است و میدانند که هر اعتراضی، مساوی عدم تمدید قرارداد سال بعدشان خواهد بود.
به گفته این مهماندار، درحال حاضر خواستههای مهمانداران که بر اساس قوانین داخلی و اساسنامه شرکت هواپیمایی ایرانایر است، به هیچ عنوان برای مدیران شرکت و وزارت راه ارزشی ندارد، زیرا مهمانداران، به صورت قراردادی فعالیت میکنند و حق اعتراض ندارند. درحالی که همه شرکتهای هواپیمایی بر اساس قوانین وزارت کار با مهمانداران برخورد میکنند، شرکت ایران ایر تابع قوانین نظام هماهنگ پرداخت حقوق کارکنان دولت است که چون کارمندان قراردادی خود را بیمه تامین اجتماعی کرده است، از هیچ یک از دو قانون کار و نظام هماهنگ پرداخت، پیروی نمیکند و قوانینی جدید برای کارمندانش ایجاد کرده است و از این خلا قانونی استفاده می کند.
یک دهه انتظار برای اصلاحات!
مهماندار باسابقه ایران ایر میگوید خواستههای مهمانداران این شرکت، سالهاست به گوش همه مسئولان رسیده، ولی یا توجهی به آنها نشده یا دستوراتی برای رفع مشکلات داده شده که هنوز به آنها عمل نشده یا به زمانی که وضعیت مالی شرکت بهتر شود، موکول شده است.
او گفت: «ما بیش از ۱۰ سال منتظر این شرایط بهتر هستیم! از سوی دیگر هر بار که دولت یا مدیرعامل شرکت تغییر میکند، دوباره باید از ابتدا خواستهها بیان شود که متاسفانه هریک از سه مدیرعامل گذشته شرکت، حداکثر یک سال فعالیت کردند و این یعنی درخواستهای قانونی مهمانداران و سایر کارمندان شرکت وارد چرخهای بیثمر میشود و این امر، آینده این شرکت باسابقه، حساس و خوشنام را به خطر انداخته است. امیدواریم مسئولان گوشه چشمی به مهمانداران این شرکت داشته باشند که حق اعتراض ندارند و حتی از داشتن هرگونه تشکل قانونی یا انتخاب نماینده منع شدهاند. این میزان آزادی بیان برای هر قسمتی در دولت، جای تعجب دارد و در شان حکومتی اسلامی و انقلابی نیست. البته با وجود همه مشکلات، جامعه مهمانداری همچون همیشه برای خدمت به هموطنان و اعتلای پرچم کشورمان ایران آماده است و بیمهری مدیران خللی در حس نوع دوستی مهمانداران نداشته است.»
وی ادامه داد: «امیدواریم روزی مهمانداران مانند همه مشاغل دیگر، شناسنامه شغلی معتبری داشته باشند تا پس از این، هر فردی خواست وارد این حوزه شود، درک درستی از جایگاه این شغل داشته باشد و بر اساس شناخت وارد این شغل شود تا در آینده، سرخورده نشود، آن هم در شرایطی که راه بازگشتی وجود ندارد.»
