ترابران- بندر آبادان در حاشیه اروندرود و در اتصال به خلیج‌فارس و آب‌های آزاد از مزایای فراوانی برای انجام مبادلات تجاری و بازرگانی برخوردار است که از آن میان می‌توان به نزدیکی به کشورهای عراق و کویت، همجواری با پالایشگاه و وجود تسهیلات صادرات نفتی، نزدیکی به بندر امام خمینی (ره) برای ترانزیت یا ترانشیپ کالا و وجود پایانه مسافری دریایی اشاره کرد؛ دو بندر تابعه چوئبده و اروندکنار نیز امتیازات این بندر را دوچندان کرده است؛ اما ظاهرا مجاورت بندر آبادان با بندر خرمشهر و امام خمینی باعث شده علی‌رغم امکانات موجود، این بندر در صادرات و واردات بسیاری از کالاها با محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی مواجه شود.
با مدیرعامل شرکت بهرهبردار بندر آبادان، درباره مشکلات سرمایه‌گذاری و عملیاتی در این بندر و بنادر زیرمجموعه آن یعنی چوئبده و اروندکنار گفت‌وگویی داشتیم. گلایه‌های او بیش از همه معطوف به حضور نهادهای تصمیم‌گیر و نظارتی مختلف است.
غلامرضا آقاجری، مدیرعامل شرکت سپید بندر ماهشهر، با اشاره به اینکه فعالیت خود را در بندر آبادان از ابتدای شهریور ماه 97 آغاز کرده‌اند، گفت: «از اواخر سال 97 رکود در عملیات بندری به‌تدریج شروع شد و از اواخر 98 با شیوع ویروس کرونا این رکود به‌مراتب افزایش یافت و کماکان پابرجاست.»
او با بیان اینکه در ابتدای کار ما با 100 درصد ظرفیت کار می‌کردیم، ولی اکنون به حدود 30 درصد ظرفیت خود رسیده‌ایم، افزود: «کالاهای ورودی بنادر آبادان و خرمشهر به‌عنوان کوچک‌تر بنادر جنوبی کشور عمدتا از مبدا امارات است و شاید کمتر از 5 درصد هم کالاهایی از کویت وارد می‌شود.»
بهرهبردار بنادر آبادان، چوئبده و اروندکنار ادامه داد: «ما هم در حوزه صادرات و هم در حوزه واردات کار می‌کردیم، اما پس از شیوع کرونا، صادرات تقریبا تعطیل شد، چون این صادرات عمدتا با شناورهای چوبی و به مقصد کویت صورت می‌گرفت و ورود شناورهای چوبی هم به کویت ممنوع شد. البته اخیرا برخی صاحبان کالا با شناورهای فلزی به‌صورت موردی شروع به صادرات کرده‌اند.»
او با بیان اینکه علی‌رغم گشایش‌هایی که در مورد محدودیت‌های کرونایی در مرزهای کشورها پیش آمده، اما هنوز همه درگیر تبعات کرونا هستند، خاطرنشان کرد: «در زمینه صادرات مذاکراتی داشته‌ایم تا حداقل شناورهای فلزی بیشتری را بتوانیم جذب کنیم، اما به دلیل اینکه در فاصله نزدیک ما، بنادر توانمندتری به نام خرمشهر و امام خمینی وجود دارد، صاحبان کالا ترجیح می‌دهند که عملیات صادراتی خود را در آن بندرها انجام دهند. این آن دو بندر زیرساخت‌های مجهزتری دارند و ترمینال کانتینر و کارگو هستند، در حالی که ظرفیت ما هم از نظر اسکله، هم انبار و هم تجهیزات کانتینری محدود است.»
آقاجری تجهیزات فعلی بندر آبادان را جرثقیل‌های کارگاهی 25 تن، لیفتراک‌های کمتر از 5 تن، تراکتور و کفی‌های سنتی برشمرد و یادآور شد: «اولین کاری که باید کنیم فراهم کردن تجهیزات کانتینری است تا تجهیزات لازم را برای شناورهای فلزی که کالاهای خود را با کانتینر تخلیه و بارگیری می‌کنند داشته باشیم. این نیازمندی‌ها را به اداره بندر منعکس کردیم و مکاتباتی داشتیم، ولی تا الان نتیجه‌ای حاصل نشده است.»
او با اظهار تاسف از اینکه در ایام دشوار کرونا از طرف اداره بندر هیچ‌گونه حمایتی صورت نگرفته است، تصریح کرد: «ما 80 نیروی متخصص بندری داریم و با وجود کاهش چشمگیر عملیات بندری، به تعهدات قانونی خود عمل کرده‌ایم و به هر ترتیب ممکن تا امروز هیچ تاخیری در پرداخت حقوق و مزایای کارکنانمان نداشتیم. البته مشکل ما فقط کرونا نیست. کرونا بر میزان تخلیه و بارگیری در همه بنادر تاثیر گذاشته، ولی بندر ما بیشتر به دلیل مشکلات مربوط به ترخیص، با کاهش حجم عملیات مواجه شده است.»
مدیرعامل شرکت سپید بندر ماهشهر توضیح داد: «مشکلات ترخیص به دو بخش تقسیم می‌شود: یکی فرآیندهای زمان‌بر ترخیص کالا و دیگری وجود نهادهای امنیتی موازی. در واقع چند اداره به‌طور موازی کنترل و سختگیری بیش از حدی دارند، اداره گمرک، حراست گمرک، حراست اداره بندر و پلیس قضایی همگی در بندر مستقر هستند و در بسیاری مواقع حتی اداره اطلاعات شهر هم ورود پیدا می‌کند.»
او با تاکید بر اینکه به‌صورت ملموس سختگیری‌ها در بندر آبادان بیشتر است، گفت: «اکنون در بنادر استان‌های همجوار ما، انواع بار تخلیه و بارگیری می‌شود، اما همان کالا را در بندر ما ممنوع کرده‌اند؛ مثلا کالای ملوانی در بندر آبادان فقط محدود به مواد غذایی می‌شود، در حالی که حتی در بنادر هم‌استانی مانند شادگان و سجافی نیز انواع کالاهای برقی و لوازم خانگی مانند یخچال، تلویزیون، ماشین لباسشویی و ظرفشویی وارد می‌شوند. در بنادر استان‌های همجوار مانند بوشهر نیز همینطور است، به طوری که شناورداران آبادان به‌ناچار شناورهای خود را به اهالی بوشهر و شهرهای استان بوشهر فروخته‌اند که از این حیث اثر سوئی داشته و اکنون شاید کمتر از 10 فروند لنج تجاری در آبادان وجود دارد.»
آقاجری درباره عمده کالاهایی که وارد بندر آبادان می‌شود، تصریح کرد: «بخش زیادی از بارها مربوط به کالای ملوانی می‌شود که آن را در بندر آبادان به ردیف‌های خاصی از مواد غذایی محدود کرده‌اند مانند نوشیدنی، روغن و دمنوش. آنها حتی ورود برنج و شکر را که می‌تواند وزن زیادی داشته باشد، ممنوع کرده‌اند؛ این در حالی است که در بندر آبادان هیچ‌گونه تخلفی صورت نگرفته، هیچ شناوری که حامل کالای قاچاق به سمت آبادان باشد، در این مسیر توقیف نشده یا در محدوده محوطه و انبار بندر هیچ کالای قاچاقی در سنوات اخیر کشف نشده است.»
او افزود: «علت این محدودیت‌ها شاید سلیقه‌ای و شاید هدایت‌شده باشد، ولی بعید می‌دانم سلیقه‌ای باشد. به اعتقاد من هدایت‌شده و کنترل‌شده است و فکر می‌کنم به تشخیص مقامات امنیتی این محدودیت‌ها اعمال می‌شود.»
مدیرعامل شرکت سپید بندر ماهشهر با اشاره به اینکه سرمایه‌گذاری اولیه ما بالغ بر 5 میلیارد تومان به نرخ روز بود که اگر به نرخ امروز حساب کنیم حدود 10 میلیارد تومان می‌شود، یادآور شد: «متاسفانه اکنون در حال ضرردهی هستیم و در دو سال گذشته در دو نوبت (از ابتدای شهریور 97 تا ابتدای شهریور 98 و نیز از ابتدای شهریور 98 تا ابتدای شهریور 99) به دلیل کاهش درآمدها به میزان بیش از 20 درصد در قرارداد ما بازنگری و مصوب شد که بخشی از ضررها و زیان‌های ما پرداخت شود که البته هنوز اجرایی نشده است.»
او توضیح داد: «هر ساله رقم قرارداد بهره‌برداری ما متغیر است و براساس مزایده تعیین می‌شود. در واقع، براساس ورودی و خروجی کالا (میزان واردات و صادرات) به نسبت سال گذشته، قرارداد منعقد می‌شود.»
او درباره چگونگی ادامه فعالیت در بندر آبادان گفت: «نظر ما این است که به قراردادی که امضا کردیم پایبند باشیم و بتوانیم این بحران را مدیریت کنیم، البته نه به قیمت ضرر و زیان بیش از حد! چون سالیان سال در بنادر رزومه کسب کرده‌ایم و نمی‌خواهیم خدشه‌ای به سابقه فعالیت ما وارد شود؛ بنابراین، انتظار داریم ترتیبی دهند که ادامه راه هم برای ما مقدور باشد.»
آقاجری درباره سابقه فعالیت شرکت افزود: «ما از سال 82 تا 92 در دو دوره 5 ساله بهرهبردار بندر آبادان بودیم و حدفاصل 92 تا 97 شرکت دیگری در آبادان مستقر شده بود، ما 5/1 سال در بندر شادگان و حدود 2 سال هم در بندی سجافی در شهرستان هندیجان کار کردیم.»
او با مقایسه شرایط بهره‌برداری در بندر آبادان در دوره‌های گذشته توضیح داد: «براساس آمارها و ارقام موجود، شرایط دوره‌های گذشته حتی با ابتدای شروع دوباره کارمان هم قابل مقایسه نیست. ما در مقطعی چندین شناور در انتظار تخلیه داشتیم، ولی در حال حاضر، در ماه حداکثر بین 4 تا 6 شناور نصفه‌نیمه در بندر آبادان می‌آیند، آن هم به این دلیل که اخیرا بار آبادان و خرمشهر به‌صورت مختلط بارگیری و بخشی از آن در آبادان تخلیه می‌شود؛ در حالی که ما قبلا غیر از شناورهای چوبی، حداقل 10 شناور فلزی را تخلیه می‌کردیم.»
مدیرعامل شرکت سپید بندر ماهشهر ادامه داد: «در دوره‌های گذشته بهره‌برداری، تنوع بارهایی که در بندر آبادان تخلیه می‌شد، بسیار بیشتر بود و کالای لوکس و بوتیکی مانند پوشاک، انواع کیف و کفش، لوازم آرایشی و اسباب‌بازی از امارات به بندر آبادان وارد می‌شد، ولی اکنون به لوازم‌یدکی، ابزار و یراق‌آلات، پارچه و لاستیک محدود شده است.»
او درباره احتمال افزایش فعالیت بندر آبادان در سال آینده خاطرنشان کرد: «ما با جامعه هدف خود که صاحبان کالا هستند به‌صورت مرتب مراوده داریم. همه به‌نوعی امیدوار هستند، اما نگرانی‌هایشان بیشتر معطوف به دشواری‌های فرآیند ترخیص و طولانی شدن زمان آن است که اغلب به روند ثبت سفارش و دریافت کد بانکی مربوط می‌شود. به نظر من، در این زمینه اداره بندر آبادان باید با وزارت صمت و گمرک مذاکراتی داشته باشد، مشکل دیگر هم کنترل‌های شدید و متعدد و موازی در بندر است که در مورد این مسائل امنیتی هم باید با نهادهای امنیتی به تعامل و توافقاتی رسید.»
