گزارش اخیر بانک توسعه اسلامی حکایت از وضعیت نامناسب ایران از نظر کسری شدید منابع برای توسعه پروژه‌های زیربنایی تا سال ۲۰۴۰ دارد که اصل این کسری بودجه به زیرساخت‌های استراتژیک حمل‌و‌نقل کشور بر می‌گردد.

به گزارش پایگاه خبری ترابران به نقل از فراز، بر اساس این گزارش ۵۷ کشور اسلامی برای اجرای پروژه‌های زیرساختی در مجموع با ۲۷۰۰ میلیارد دلار کسری منابع مالی تا سال ۲۰۴۰ مواجه هستند. در این میان، کسری مالی کشور‌های خاورمیانه و شمال آفریقا برای اجرای پروژه‌های زیرساختی تا این سال ۹۹۴ میلیارد دلار برآورد شده است.

در مقیاس کلی در فهرست یاد شده ایران با ۱۵۳ میلیارد دلار کسری منابع دارای رتبه پنجم از نظر بیشترین کسری برای تامین مالی پروژه‌های زیرساختی است. کشورهای ترکیه، مصر، نیجریه و بنگلادش در رتبه‌های اول تا چهارم این فهرست هستند.

در این فهرست پروژه‌های راهسازی بیشترین کسری مالی را در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به خود اختصاص داده‌اند. پروژه‌های مربوط به آب، خط آهن، بنادر و فرودگاه‌ها هم در رتبه‌های بعدی از این حیث قرار دارند.

«ایران» رتبه نخست کسری منابع برای توسعه فرودگاهی و بندری

بر اساس این گزارش ایران با ۸۵ میلیارد دلار کسری منابع در حوزه راهسازی در رتبه سوم فهرست قرار دارد. در توسعه فرودگاهی نیز عدد ۹ میلیارد دلار کسری منابع برای ایران ذکر شده که کشورمان را از این حیث در رتبه اول بیشتری کسری در بین کشورهای اسلامی قرار داده است.

همین وضعیت دقیقا در حوزه توسعه بنادر نیز تکرار شده؛ یعنی ۹ میلیارد دلار کسری منابع و رتبه اول ایران از حیث بیشترین کسری بین کشورهای اسلامی.

در زمینه ریلی  هم آمده که ایران با ۱۷ میلیارد دلار کسری منابع رتبه سوم را در فهرست یاد شده دارد.

در مجموع ایران در چهار زمینه اصلی صنعت حمل‌و‌نقل یعنی راهسازی، بنادر، راه‌آهن و حمل‌و‌نقل هوایی در رتبه اول بیشترین کسری منابع تا سال ۲۰۴۰ است. چیزی که اصلا نمی‌توان از کنار آن به سادگی گذشت.

خطر عقب ماندن بیشتر از رقبا

این وضعیت در حالی است که حوزه حمل‌و‌نقل و توسعه ارتباطات یکی از حوزه‌های اصلی است که رقبای منطقه‌ای ایران مشغول جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان در آن هستند؛ مثلا اکنون از میان 10 شرکت اول هواپیمایی جهان سه شرکت از کشورهای همسایه ایران قرار گرفته‌اند. از این حیث در سال ۲۰۲۲ شرکت «قطر ایرویز» در رتبه اول، هواپیمایی «اتحاد» متعلق به امارات متحده عربی در رتبه سوم و هواپیمایی «ترکیش ایرلاین» در رتبه نهم قرار دارند. البته امارات متحده عربی یک نماینده دیگر هم در جمع ۲۰ شرکت اول هواپیمایی جهان دارد و آن هم شرکت «امارات» است.

از نظر صنایع بندرگاهی نیز کشورهای منطقه در حال افق گشایی بزرگی هستند. در فهرست ۱۰۰ بندر بزرگ جهان ۱۳ بندر از کشورهای حاشیه خلیج فارس اعم از ۴ بندر از امارات متحده عربی، ۴ بندر از عربستان سعودی، ۲ بندر از عمان، یک بندر از قطر و یک بندر از ایران حضور دارند. تنها نماینده ایران در این فهرست بندر شهیدرجایی است.

در عین حال چشم‌انداز بندرسازی در کشورهای خلیج فارس از جمله سرمایه‌گذاری برای ساخت بنادر جدید ازجمله بندر کبیر فاو در عراق و بندر مبارک الکبیر در کویت نیز به گونه‌ای است که می‌تواند بیش از این جایگاه ایران را متزلزل کند.

در بخش ریلی و جاده ای نیز سال‌هاست که ایران علی‌رغم داشتن جغرافیای مستعد و مناسب چشم به راه پروژه‌های تمام عیاری است که بتوانند در عمل کریدور شمال-جنوب و غرب به شرق را عملیاتی کنند.

در چنین شرایطی گزارش اخیر بانک توسعه اسلامی اگر چه عجیب و غیرمنتظره نیست اما می‌تواند زنگ خطری برای چشم‌انداز توسعه کشور و اهمیت ژئوپلتیکی ایران باشد.