محمد ابراهیم معیری
برای ساخت ششمین فیلم سینمایی‌ام از سال نود ویک تصمیم گرفتم توانمندی‌های بی‌پایان سینما را برای کاهش یکی از مهمترین دلایل صدمات بشری به کار بگیرم.تصادفات فقط در ایران سالانه حدود بیست هزار کشته، و صدها هزار معلول و مصدوم و آسیب دیده جسمی، روانی، خانوادگی و افراد بی‌سرپرست بر جای می‌گذارد.به طوری که هزاران میلیارد خسارات مالی و اتلاف انواع منابع را نیز در درجات بعدی اهمیت با خود یدک می‌کشد.
ابعاد شکل گیری و پیشگیری از سوانح، پیچیدگی‌هایی دارد که کار را بیش از تصورم طولانی کرد.این روند سال‌ها به مرور مسائل در ایران و سایر کشورها و با مستند کردن و ثبت و نگارش مطالب گوناگونی در راهها و اقلیم‌های ایران همراه بوده و در نهایت به طراحی سه گانه سینمایی و ده‌ها مستند آموزشی و پیشگیرانه انجامیده.
اولین اقدام نگارش و ساخت فیلم سینمایی ” پیش از برخورد ” به انگیزه ایجاد گفتمان پیشگیرانه عمومی بوده.سپس ساخت فیلم‌های آموزشی مکمل و سایر اقدامات.به حکم عقل و وظیفه، با امکانات شخصی پژوهش‌ها و نگارش‌ها را در این سال‌ها انجام داده‌ام.اما تولید فیلم‌ها نیاز به سرمایه گذاری بیشتری دارد که از عهده من خارج است.سه سال گذشته برای ساخت ” پیش از برخورد ” با مرتبطین و سازمان‌های دولتی نامه نگاری‌های پیوسته‌ای انجام داده‌ام و پس از ماه‌ها همچنان منتظر و امیدوارم به وظیفه خود عمل کنند.
” پیش از برخورد ” ضمیمه‌هایی دقیق، با الویت کاهش تصادفات و صدمات انسانی دارد که قرار گذاشته بودم با آغاز نمایش‌های فیلم، به جامعه ملی و مدیران مربوطه ارائه شوند.اما مرگ و معلولیت هر روزه انسان‌ها و ماه‌ها بلاتکلیف ماندن پروژه، از زمان پایان نگارش و دریافت پروانه ساخت تا کنون، من را وا داشت تا با جمعبندی، هر کدام را به تدریج منتشر کنم.
نخستین ضمیمه فیلم سینمایی ” پیش از برخورد ” که روند طولانی آن مدت هاست من را برای ساخت فیلم بعدی‌ام متوقف کرده، ” ایمنی از اول” نامگذاری شده.
به پاس تلاش انسان‌ها برای بقا و زیست سلامت، با وجود کاستی‌ها و برخی کم توجهی‌ها، به خانواده‌های شریف این مرز و بوم و سایر جوامع بشری تقدیم می‌شود:
یک – ایمنی از اول
بنا به آخرین اعلام سازمان ملل، از میان سه هزار و هفتصد مرگ روزانه بر اثر تصادفات در جهان، بخشی از آنها مربوط به موتور سواران است.آمار مرگ و معلولیت و ضربه مغزی موتورسواران در ایران نیز متاسفانه بالاست.
هنوز به هر دلیل موتور سواران بدون کلاه ایمنی در انواع مسیرهای شهری، جاده‌ای و سایر مناطق تردد می‌کنند و بر اثر سوانح دچار مرگ و آسیب می‌شوند.ادامه داشتن این روند دلایلی بنیانی دارد که با اجرا و تکامل این پیشنهادات، شرایط پس از دهه‌ها آسیب و خسارت تغییر خواهد کرد.فقط کافی است یکی از سازمان‌ها یا گروه‌های مرتبط کمی فداکاری کند و این طرح ساده اجرا بشود.
یک نوع کلاه ایمنی تکامل یافته که توسط علوم و تکنولوژی و سایر آگاهی‌های انسانی و مناسب ترین آلیاژها ساخته شده، طراحی و با هزینه‌ای اندک در اختیار موتورسواران قرار بگیرد و یا به آنها اهداء گردد.کلاه ایمنی‌های فعلی مشکلات گونا گونی دارند که در یک بررسی میدانی قابل درک هستند و برخی دلایل عدم استفاده از آنها نیز مشخص می‌گردد.به واقع کلاه ایمنی‌های امروزه موارد غیر استاندارد متعددی دارند و ترجیح بسیاری از راکبان در بسیاری از مناطق استفاده نکردن از آنهاست.بر اساس همین رویه و بررسی سایر موارد، طرح نسبتا جامعی تهیه شده است:
طراحی و ساخت کلاه ایمنی باید دقیقا برای سر و گردن راکبان باشد.با وجود تکنولوژی‌های در دسترس امروز و اسکنرهای موجود این روند به سادگی امکانپذیر است.
این کلاه‌ها باید به نحوی باشند که هنگام استفاده در گرما،سرما، باران و…هیچ مشکلی به وجود نیاید و موتورسوار را از استفاده منصرف نکند.
ویژگی‌های ده گانه اصلی عبارتند از :
- قالب سر راکبان موتور سوار، با اسکن آناتومی و شکل فیزیکی سر و گردن هر فرد.
- درون نرم و ضربه گیر، با قابلیت شستشو و تمیز شدن یا تعویض آسان روکش درونی، پس از مدتی استفاده از کلاه ایمنی شخصی هر فرد.
- دارای دید مناسب برای موتور سوار در سه جهت مقابل، چپ و راست.
- جایی برای فیلتر هوا هنگام بسته بودن همه منافذ.
- طلق ضد نور مستقیم و با ترتیبی که قطرات باران را عبور بدهد و قابلیت تعویض پس از مدتی استفاده یا خش افتادگی را داشته باشد.
- دارای استقامت مواد تشکیل دهنده لایه خارجی و پوشش کامل سر و تضمین ایمنی گردن.
- دارای شبرنگ مناسب به شکل حلقه در کلاه ایمنی که با هر نوری و از هر جهتی قابل تشخیص باشد.
- فضایی تعبیه شده در دو طرف کلاه ایمنی برای شنیده شدن صداهای بیرون و احیانا سرنشین عقب تا موتور سوار برای شنیدن مجبور به تغییر جهت سرش نشود.
- بسته شدن کامل و محکم کلاه ایمنی، بدون مزاحمت برای گردن موتورسوار.
- …
یک سوم مرگ موتورسواران به دلیل نبودن کلاه یا مناسب نبودن آنهاست.متاسفانه اکنون کلاه‌های غیر استاندارد خود عاملی برای صدمات هستند.گاهی در یک برخورد خردمی شوند و به‌صورت و چشم آسیب می‌زنند.گاهی هم با اولین ضربه از سر جدا می‌شوند. طراحان و مهندسان در شرکت‌های دانش بنیان برای ساخت کلاه ایمنی مناسب و سایر ملزومات نیز نقشی کلیدی در این روند دارند.
به این ترتیب کلاه ایمنی مجهز و دقیق و استفاده فراگیر از آن باید در دستور کار همگان قرار داشته باشد.
لباس دارای گارد برای محافظت از آرنج و زانو و سایر نقاط آسیب پذیر بدن نیز می‌تواند در اختیار موتورسواران باشد.استفاده از دستکش در نقاط و زمان‌های سرد در حفظ تعادل دائمی موتور سوار اهمیت دارند.تولید کنندگان انواع موتورها نیز می‌توانند با حساسیت و مسئولانه به روند بالا بردن ایمنی بپیوندند و با رویکرد‌های تازه‌ای مسیر تولید را دنبال کنند.مجموعاً باید گفت موتورها می‌توانند تغییرات مهمی برای ارتقاء داشته باشند.چرخ سوم که در گذشته بیشتر رواج داشت، به‌عنوان نگه دارنده در طراحی و ساخت موتورها می‌تواند به‌عنوان یک نوع نگه دارنده برای پیشگیری از سقوط وجود داشته باشد.
موتورهای برقی برای حذف سوخت رایج و آلایندگی‌های زیاد، اگر بتوانند به ضریب ایمنی بالایی نیز برسند، یک امیدواری بزرگ در این مهم محسوب می‌شود.
با کمک و هماهنگی همه مرتبطین و تقسیم کار و هم افزایی نهادهای دولتی، مراجعه ساده موتور سوار به مراکز مشخص شده برای امورات همه جانبه می‌تواند بسیاری از تلفات و سوانح، آسیب‌های اجتماعی، ناکار آمدی‌های کنترلی،اعتراضات و بی‌نظمی‌ها و…را به حد اقل برساند و با تداوم این روند، یک مصیبت بزرگ بشری به تدریج از جوامع حذف شود. به این ترتیب از یک روز بیاد ماندنی حوادث کمتر خواهند شد.ناهنجاری‌های اجتماعی کمتر خواهد شد و کشور به سوی بکارگیری علوم برای آرامش و امنیت زیستی و پایداری زندکی برای همگان پیش خواهد رفت.شروع همه این موارد می‌تواند با تقسیم کار بین مرتبطین یعنی سازمان‌ها، بیمه‌ها و تشکل‌های مردم نهاد از سال آینده اجرا شود.
تردید در جهت حرکت برای لحظات خاص مدام موتورسوار را تهدید می‌کند.بسیاری از تصادفات نشان می‌دهد عکس العمل مناسبی روی نداده.گویی دو وسیله نقلیه غیرهوشمند بدون ملاحظه به هم برخورد کرده‌اند.یا این که یک یا هر دو طرف در عملکرد اشتباه کرده‌اند. این نوع عدم توجه به زیست جمعی باید با آموزش‌های لازم به یک خود آگاهی عمومی تبدیل شود.عجله موتور سوار خصوصا جوانان یا آنهایی که درآمدشان به موتور وابسته است، در بسیاری از حوادث عامل اصلی عامل اصلی شکل گیری سوانح می‌شود.این روند آسیب‌های متعددی برای آنها و افراد نزدیکشان به دنبال دارد.
از طرفی تعداد تصادف کنندگان تکرارشونده موتورها بالاست و لازم است برای این افراد آموزش‌ها، هشدارها و آسیب شناسی‌هایی صورت بگیرد.
نکته بعدی یکپارچه نبودن خط یا مسیر عبور حرکت موتور سوار در انواع مسیرهای شهری و جاده‌ای است باید طبق یافته‌های امروزی مشخص و به آنها آموزش داده شود.اکنون موتورها بدون هیچ ضابطه‌ای و تنها با مشاهده مسیر بهتر در پیش رویشان حرکت می‌کنند و گاهی مدام تغییر جهت می‌دهند.این عادت سرانجام به حادثه‌ای منجر می‌شود و سرنوشت او را ممکن است تغییر بدهد.این که محل حرکت موتور سوار در انواع راهها کجا و چگونه است و مسائل مهم دیگری هستند که نیاز به همفکری متخصصان علوم و قانون گذاران دارد.
جدا از عابران، حریم ویژه برای کودکان، نوجوانان و افراد کهنسال باید توسط موتور سواران رعایت شود.بچه آمادگی هر جهش یا حرکتی غیر قابل پیش‌بینی را در گذرگاه‌ها دارند.یک کودک ممکن است حتی با دیدن یک گربه یا پرنده، ناگهان در جهت راه رفتنش تغییر ایجاد بشود و یا در یک لحظه سرعتش را اضافه کند.راننده و راکب باید به این نکته دائما توجه داشته باشد که حریم ویژه برای کودکان در هنگام حرکت رعایت شود.
توجه به جغرافیای منطقه تردد و دقت به سطح راه هنگام حرکت در همه زمان‌ها یک ضرورت است.انجام دقیق کار فرهنگی و آموزشی یک مکمل کارساز در ادامه این روند است.به عبارت دیگر برای توضیحات پیرامون مسائل مختلف، قوانین و نحوه راندن موتور در مکان‌های مختلف، انجام آموزش‌های یکپارچه ضروری به نظر می‌رسد.
حدود سی درصد موتورها در تهران شماره گذاری می‌شوند و پایتخت ایران می‌تواند کانون آغاز تغییرات وضعیت فعلی به موارد پیشنهاد شده باشد.بررسی و تصمیم گیری با ایجاد شرایطی برای تشویق و ترغیب همه موتورسواران کشور و شروع رعایت‌های همگانی از سال هزار چهارصد یک تحول انسان محوربزرگ در کشور است.
ایمنی از اول به سوی بروز فرهنگی و ایجاد همزیسی ایران زمین برای مردمانش و جهانیان است.برنامه‌ای که با دقت قابل انجام نتیجه بخش خواهد بود.
نکاتی برای گفتگو‌های عمومی
شاید حساس ترین وسیله نقلیه موتور باشد. موتور به دلیل حرکت روی دو چرخ بسیار آسیب پذیر است.زیرا کمترین تعادل را در هنگام استفاده دارد.جدا از توانایی‌ها و تدابیر موتور سواران، سلامت جسمی و سالم بودن اجزاء وسیله‌ای که می‌راند اهمیت بالایی دارند.جدا از این دو مسئله، باید گفت عوامل خارجی زیادی هم هستند که در انجام سفر ایمن سرنشینان موتورها نقش دارند.
نکته خاص این که در طور سال‌ها موتور سواری، اگر فقط یک بار این دو چرخ از تعادل خارج شود ممکن است مرگ، ضربه مغزی، معلولیت یا آسیب‌های دیگری به موتورسوار و همراهش وارد شود. به طوری که تا آخر عمر شاید به وضعیت سلامت باز نگردند.اگر فردی موتورهای امروزی را برای تردد انتخاب می‌کند، باید از اولین حرکت نکات حیاتی و مهمی را در نظر داشته باشد.مثلا اگر در لحظات پر هیجان، عصبانیت، ضعف جسمانی یا افسردگی قرار دارد، نباید حتی ثانیه‌ای سوار موتور حرکت کند.
اکنون صدها میلیون موتور سیکلت با اشکال و انواع مختلف در جهان تردد می‌کنند و میلیون‌ها موتور در ایران وجود دارند. موتورسوارها تقریباً در همراه جاده‌های ایران دیده شده‌اند.شمال، جنوب، شرق، غرب و سایر مختصات جغرافیایی ایران. حتی در نقاطی که اتومبیل‌ها قادر به رفتن به آنجا نیستند.
خطرات زیادی در هنگام موتورسواری وجود دارد. موتورسوار ممکن است در فضای تجمع حشرات در هوا وارد شود و یا با راه پر غبار یا دود گرفته مواجه شود که همگی این شرایط خطرناک هستند. ممکن است علاوه‌بر دید نامطمئن مقابل چشمانش نیز در معرض آسیب و بسته شدن ناخودآگاه قرار شود. راه پیشگیری از این گونه موارد سانحه ساز، کلاه ایمنی است.
داشتن کلاه ایمنی که از لحاظ مناسب، اندازه سر، مجهز و متناسب با سر حرفه‌ای و دقیق برای هر کس که ممکن است سوار موتور شود، یک ضرورت است.
باید همه نکات پیشگیرانه را هنگام حرکت با موتور بدون استثنا و بی‌وقفه رعایت کرد.شاید این موارد زیاد دست و پا گیر به نظر برسد.اما توجه آگاهانه به آنها خیلی زود به عادت تبدیل و انجام آنها آسان خواهد بود.
محدودیت دید خصوصا در هوای ابری و بارانی یا به هر دلیلی که باشد،تنها با دید و دقت دائمی و هوشیاری کامل رانندگان امکانپذیراست.در چنین شرایطی تابلوها و خطوط راهها هم نقش مهمی دارند.حتی توصیه می‌شود چراغ‌های وسایل نقلیه در بارندگی‌های روز هم روشن باشد و توصیه دیگر این که هنگام بارش‌ها به دلیل دید ناکافی همگان و خطرات جنبی گوناگون دیگر اصلا از موتور استفاده نشود و در صورت ضرورت تا پایان بارش‌ها حرکت را به تاخیر بیندازیم.
احتیاط و احتیاط در همه ثانیه‌های حرکت، می‌تواند سفرهای ایمنی را با سلامتی کامل سرنشینان به انجام رساند. داشتن سرعتی که در هر لحظه برای موتور سوار قابل کنترل باشد، راهنما زدن در هنگام تغییر مسیر، ترمزهای کارآمد، چراغ‌های سالم، برای موتور سواران حکم مرگ و زندگی را دارد. باید گفت تغییر مسیر ناگهانی برای موتور سواران در همه وقت و همه جا باید با احتیاط انجام شود.مشاهده دقیق دو طرف و پشت سر با کمک آینه‌ها و تسلط بر فضای راه دو شرط اصلی قبل از تصمیم به تغییر لاین حرکتی است.سپس راهنما زدن، داشتن سرعت ایمن متناسب با راه و بعد اقدام به موقع برای تغییر مسیر می‌تواند حوادث مربوط به تغییر مسیر ناگهانی را حذف کند.
راننده موتور باید حداقل گفت‌وگو را با سرنشین همراهش داشته باشد.جدا از صرف انرژی بالا برای حرف زدن،حواس او نیز ممکن است از تمرکز بالا فاصله بگیرد یا در جایی کمی برگردد که همه این موارد خطرسازند.بهتر است گفتگوها در توقف مقصد انجام بشود و نگاه موتورسوار پیوسته به مسیر پیش رو و گاهی به آینه‌ها باشد.
نکته دیگر مربوط به شرایط عمومی وسایل نقلیه است.در بعضی از نقاط حساس راهها، مثل شیب‌ها موتورهای فرسوده یا با سرنشین بیش از دو نفر، علاوه‌بر خطرات معمولی بسیار آسیب پذیرند.
باید گفت موتورهای فرسوده یک چالش بزرگ است. جدا از مسائل ایمنی، هر موتور فرسوده به اندازه چندین اتومبیل آلودگی تولید می‌کند که برای ساکنان شهرها بسیار مضر است. کارخانه‌ها در این فرآیند نقش اصلی را دارند.
توجه به جغرافیای منطقه تردد و دقت به سطح راه هنگام حرکت در همه زمان‌ها یک ضرورت است.
وجود خطوط دقیق و روشن و تابلوهای مناسب، موتور سوارانی که خود و وسیله شان ایمن هستند را به مقصد می‌رساند.
