بحران صنعت ریلی ایران: آیا زمان خروج از ریل فرارسیده است؟
صنعت ریلی ایران، که روزی نماد پیشرفت و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور بود، امروز در آستانه یک بحران جدی و بی‌سابقه قرار دارد. چالش‌های پیچیده‌ای که از تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات بروکراتیک داخلی ناشی می‌شود، باعث شده‌اند تا بسیاری از شرکت‌ها، حتی در بخش خصوصی، به مرحله‌ای برسند که دیگر قادر به ادامه تولید در این صنعت نیستند. امیر افسردیر، مدیرعامل گروه صنعتی پلورسبز، یکی از شرکت‌های برجسته فعال در صنعت ریلی کشور، در نشست انجمن صنایع کاملا شفاف، از خطراتی سخن به میان آورد که اکنون این صنعت را تهدید می‌کند؛ تهدیدی که نه تنها آینده تولید واگن و تجهیزات ریلی کشور را زیر سوال می‌برد، بلکه باعث شده که بسیاری از شرکت‌های این حوزه، ناچار به تغییر مسیر شوند.
افسردیر به وضوح از خروج از صنعت سخن می‌گوید، روندی که در آن تولیدکنندگان، به دلیل عدم توانایی در تأمین منابع مالی، بروکراسی‌های پیچیده و بحران‌های اقتصادی، به سمت صنایع دیگر سوق داده می‌شوند.
به گفته وی، شرکت‌هایی مانند گروه صنعتی پلورسبز که تا دیروز در خط مقدم تولید واگن و تجهیزات ریلی بودند، اکنون مجبورند به دلیل مشکلات ساختاری و حمایتی دولت، به سمت پروژه‌های سودآورتر در سایر صنایع حرکت کنند. این اتفاق نه تنها به بحران تولید در صنعت ریلی دامن می‌زند، بلکه می‌تواند نتیجه‌ای فاجعه‌بار برای آینده حمل‌ونقل ریلی ایران داشته باشد. چالش‌های اصلی این صنعت، از جمله تحریم‌ها، نبود نقدینگی، مشکلات مالیاتی و بروکراسی‌های اداری پیچیده، به حدی بزرگ شده که حتی پروژه‌های کلیدی و حیاتی همچون قراردادهای صادراتی به روسیه یا تولید واگن برای مترو اصفهان، همچنان بلاتکلیف مانده‌اند.
آنچه اکنون واضح است، این است که دولت باید فورا وارد عمل شود و اگر نه، ممکن است شاهد فروپاشی کامل این صنعت باشیم. آیا ایران قادر خواهد بود که این بحران را مدیریت کند یا صنعت ریلی‌اش به طور کامل از ریل خارج خواهد شد؟
صنعت ریلی در چالش‌های بزرگ
گروه صنعتی پلورسبز بیش از ۲۳ سال پیش تأسیس شد و در این مدت پروژه‌های مختلفی در زمینه تولید واگن و تجهیزات ریلی انجام داده است. اما به گفته امیر افسردیر، در حال حاضر صنعت ریلی ایران با چالش‌های بی‌سابقه‌ای روبرو است که عمده‌ترین آن‌ها تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات داخلی ناشی از بروکراسی‌های پیچیده است. وی در این رابطه اشاره کرد که شرکتش در پروژه‌های مختلف مانند تولید واگن برای مترو اصفهان و صادرات واگن به کشورهای خارجی با مشکلات زیادی روبرو شده است. به‌عنوان نمونه، در پروژه تولید واگن‌های مترو اصفهان، گروه صنعتی پلورسبز تنها توانسته است سه رام از ۳۰ رام واگن را به مترو تحویل هنوز ۲۷ رام دیگر باقی‌مانده است. این تأخیرات به دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌ها و موانع صادراتی از جمله مسائل مربوط به چین و روسیه است حتی نتوانسته‌ایم با پیگیری‌های پی‌در‌پی که از طریق سفارت چین و ایران داشتیم مبنی بر اینکه۴ رام قطار دیگر را که در چین داریم به ایران بیاوریم تا امروز نتیجه‌ای حاصل نشده است. ساخت ۱۷۰ واگن مترو را داشته‌ایم و قطارهای شرکت نورالرضا که به زودی تحویل خواهیم داد.
امیر افسردیر تأکید کرد که یکی از دلایل اصلی تأخیر در پروژه‌های مختلف، مشکلات ناشی از تحریم‌های بین‌المللی است. وی توضیح داد که با وجود امضای قراردادهای بزرگ، مانند قرارداد ساخت ۱۵۰۰ واگن برای شرکت‌های روسی، مشکلات ناشی از تحریم‌ها و بروکراسی‌های داخلی باعث شده که این پروژه‌ها متوقف شوند یا به تأخیر بیفتند. به‌عنوان مثال، قرارداد صادرات ۱۵۰۰ واگن غله‌بر به روسیه که ارزش آن ۹۰ میلیون یورو بود، به دلیل پیچیدگی‌های اجرایی و مشکلات در تأمین منابع مالی از جمله مشکلات بانک‌ها، هنوز در وضعیت بلاتکلیفی قرار دارد.
وی همچنین از وضعیت قراردادهای با چین سخن گفت و توضیح داد که به‌دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌ها، نتواسته‌اند بسیاری از قراردادهای خود را به سرانجام برسانند. یکی از پروژه‌هایی که به‌خاطر تحریم‌ها متوقف شده، پروژه صادرات قطارها به چین است که برای انتقال برخی از قطعات به ایران با مشکلات اساسی روبرو شده‌اند.
بروکراسی‌های داخلی و تأثیرات آن
امیر افسردیر در ادامه سخنانش به مشکلات جدی ناشی از بروکراسی‌های داخلی اشاره کرد. به گفته وی، بسیاری از قراردادهای بین‌المللی و داخلی به‌خاطر روندهای پیچیده اداری و تأخیر در تخصیص منابع مالی و اعتباری، عملا متوقف یا نیمه‌تمام باقی می‌مانند. او تأکید کرد که در اکثر مواقع، تفاهم‌نامه‌های امضاء شده بین شرکت‌ها و سازمان‌ها با تأخیرات طولانی‌مدت مواجه می‌شود. وی همچنین از پیچیدگی‌های سیستم‌های دولتی و ضعف نظارت در این بخش به‌ویژه در روند تخصیص اعتبار و منابع سخن گفت.
امیر افسردیر نمونه‌ای از این مشکلات را در رابطه با پروژه واگن‌های مترو اصفهان مطرح کرد که باوجود امضای قرارداد، تنها بخش کوچکی از قرارداد به مرحله اجرا درآمده است. این وضعیت به‌دلیل تحریم‌ها، بروکراسی‌های داخلی و عدم حمایت‌های لازم از سوی دولت به وجود آمده است.
مدیرعامل گروه صنعتی پلورسیز در خصوص مشکلات مالی شرکت‌های خصوصی نیز توضیحاتی ارائه داد و بر کمبود نقدینگی و عدم تأمین سرمایه در گردش تأکید کرد. به گفته وی، یکی از بزرگترین چالش‌های صنعت ریلی در حال حاضر، کمبود نقدینگی و عدم توانایی در تأمین منابع مالی است. در این زمینه، امیر افسردیر اشاره کرد که شرکت‌ها حتی نمی‌توانند پروژه‌های خود را به‌طور کامل پیش ببرند، چراکه دولت و بانک‌ها منابع مالی لازم را در اختیار آن‌ها قرار نمی‌دهند.
وی از ناتوانی در دریافت تسهیلات بانکی از جمله تسهیلات تبصره ۱۸ ماده ۱۲ سخن گفت و توضیح داد که علی‌رغم وجود قوانینی برای تأمین مالی پروژه‌ها، این منابع به‌طور مؤثر تزریق نمی‌شوند. این موضوع باعث شده که بسیاری از پروژه‌ها متوقف شوند و ظرفیت تولید بسیاری از شرکت‌ها بلااستفاده بماند.
چالش‌های مالیاتی و حمایت‌های دولتی
امیر افسردیر همچنین به مشکلات مالیاتی اشاره کرد و توضیح داد که صنعتگران به‌ویژه در بخش ریلی، با مشکلات جدی در زمینه مالیات روبرو هستند. به گفته وی، شرکت‌های خصوصی مجبورند مالیات‌های سنگینی پرداخت کنند که حتی در برخی موارد، این مالیات‌ها به‌طور غیرمنصفانه و بدون در نظر گرفتن شرایط واقعی شرکت‌ها وضع می‌شود. یکی از مواردی که وی به آن اشاره کرد، پرداخت مالیات ۸۵ میلیارد تومانی از سوی ماده ۱۰۰ برای یک پروژه کوچک بود که این هزینه‌های سنگین به مشکلات مالی شرکت‌ها افزوده است. حساب‌های شرکت بسته می‌شود و اموال شرکت توقیف می‌شود.
حق بیمه کارگران به‌موقع پرداخت نشود، مشکلات زیادی برای کارگران و در نتیجه برای شرکت‌ها ایجاد می‌شود. امروز به جای حمایت دولت از تولید کننده بیشتر با موانع‌های بی‌شمار و فلج‌کننده تولید مواجه هستیم. امروز در پلور سبز نداشتن نقدینگی و سرمایه در گردش از بزرگترین مشکلات ماست.
قرارداد ۴۹ واگن مسافری با شرکت رجا که بسیار برای کشور تولید این واگن‌ها حیاتی است حدود ۲۰ سال است که به سرانجام نرسیده و امروز امیدواریم با حمایت‌های مدیرعامل شرکت رجا، آقای ملانژاد به سرانجام برسد و امیدواریم ۴۹ واگن مسافری تا دوسال اینده تکمیل شود.
امروز ۲۵ درصد از خط تولید شرکت پلورسبز کار می‌کند اما در مقابل این ۲۵ درصد باید صددرصد حقوق و هزینه‌های گروه صنعتی پلور سبز پرداخت شود.
امیر افسردیر با تأکید بر ضرورت تغییر در رویکرد دولت نسبت به صنعت ریلی، راهکارهایی برای حل مشکلات موجود ارائه داد. او بر لزوم کاهش دخالت دولت در قیمت‌گذاری‌ها و دادن اختیار به بهره‌برداران و تولیدکنندگان در این بخش تأکید کرد و گفت که این تغییرات می‌تواند به رونق صنعت ریلی کمک کند.
وی همچنین به ضرورت تغییر در رویکرد دولت در خصوص حمایت از صنایع نوین و فناوری‌های جدید اشاره کرد و گفت که اگر دولت به حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع نوآور توجه بیشتری داشته باشد، می‌توان امیدوار بود که صنعت ریلی ایران از بحران کنونی بیرون بیاید.
در پایان، امیر افسردیر به این نکته اشاره کرد که صنعت ریلی ایران باید به سمت استفاده از فناوری‌های نوین و راهکارهای بهینه‌سازی تولید پیش برود. او به‌ویژه از پروژه‌های دانش‌بنیان به عنوان راه‌حلی برای عبور از بحران‌ها سخن گفت و تأکید کرد که این مسیر می‌تواند به رشد و توسعه صنعت ریلی کشور کمک کند. وی با ابراز تاسف تاکید کرد که صنعت ریلی جوابگوی مجموعه ۱۲۰ هکتاری گروه صنعتی پلور سبز با تجهیزات و ماشین‌آلات موجود نیست و در نهایت باید به سمت پروژه‌های غیر ریلی ساخت اول که سودآور هستند و سرمایه‌گذار تمایل به سرمایه‌گذاری دارد برویم.
پیشنهاداتی که تیتروار امیر افسردیر مدیرعامل گروه صنعتی پلورسبز برای برون‌رفت از چالش‌های عنوان شده بیان کرد
۱- اصلاح فرآیندهای اداری و کاهش بروکراسی‌ها؛ تسریع در روندهای اجرایی و تخصیص منابع می‌تواند بسیاری از مشکلات را حل کند.
۲- حمایت مالی از تولیدکنندگان؛ تزریق منابع مالی به‌موقع و حمایت‌های دولتی از طریق تسهیلات و کاهش مالیات‌ها، می‌تواند باعث رونق تولید در صنعت ریلی شود.
۳- تسهیل در قیمت‌گذاری؛ ایجاد فضای رقابتی و کاهش دخالت‌های دولتی در قیمت‌گذاری به شرکت‌ها اجازه می‌دهد که خدمات بهتری ارائه دهند و تنوع خدمات افزایش یابد.
۴- توجه به صنایع نوین؛ حمایت از پروژه‌های دانش‌بنیان و استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند به ارتقاء صنعت ریلی کشور کمک کند.
صنعت ریلی ایران به دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌ها، بروکراسی‌های پیچیده، و عدم حمایت‌های مؤثر دولتی در وضعیت بحرانی قرار دارد. برای عبور از این بحران، لازم است که دولت با ارائه راه‌حل‌های مؤثر و تغییر رویکردهای خود، به صنعت ریلی کشور کمک کند.
