آدانی دروازه هند را بر نفتکش‌های تحریمی می‌بندد

گروه آدانی، بزرگ‌ترین اپراتور بندری خصوصی هند، از چهارشنبه 11 سپتامبر 2025 ورود کشتی‌های تحت تحریم غرب را به 14 بندر تحت مدیریت خود ممنوع کرد؛ تصمیمی که می‌تواند واردات 1.5 تا 1.6 میلیون بشکه در روز نفت روسیه به این کشور را با چالش جدی مواجه کند.

بخشنامه داخلی Adani Ports and Logistics که خبرگزاری رویترز آن را مشاهده کرده، تأکید می‌کند: «برای صیانت از منافع حقوقی و تجاری بندر، تأکید می‌کنیم که شناورهای تحت تحریم پذیرفته نمی‌شوند.»

این ممنوعیت شامل تمام کشتی‌هایی می‌شود که تحت تحریم‌های ایالات متحده، بریتانیا یا اتحادیه اروپا قرار دارند – اعم از روسی یا غیرروسی. طبق الزامات جدید، نمایندگان کشتیرانی ملزم هستند در زمان نامینیشن، تعهد کتبی مبنی بر عدم شمول کشتی در فهرست تحریم‌ها ارائه دهند.

گروه آدانی از طریق واحد ADSEZ مدیریت 14 بندر کلیدی هند را برعهده دارد. وضعیت بنادر اصلی در مسیر نفت روسیه به شرح زیر است:

سه بندر گجرات؛ مقاصد اصلی نفت روسیه

به گزارش شرکت تحلیل دریایی Windward، سه بندر جَمناگار-سیکا، کانڈلا و موندرا در ایالت گجرات مقاصد اصلی نفتکش‌های حامل نفت خام روسیه به هند محسوب می‌شوند. این محموله‌ها که از بنادر اوست-لوگا و پریمورسک در شمال غربی روسیه بارگیری می‌شوند، عمدتاً توسط کشتی‌هایی موسوم به «ناوگان سایه» حمل می‌شوند – شناورهایی با مالکیت مبهم، پوشش بیمه‌ای غیرشفاف و ثبت در کشورهای با نظارت ضعیف که هدف اصلی‌شان دور زدن تحریم‌های بین‌المللی است.

لازم به توضیح است که بندر جَمناگار-سیکا تحت مدیریت شرکت Reliance Industries قرار دارد و بخشی از شبکه بندری آدانی نیست، بنابراین تصمیم اخیر آدانی تأثیر مستقیمی بر عملیات این بندر نخواهد داشت.

مرکز پژوهش انرژی و هوای پاک (CREA) مستقر در فنلاند برآورد می‌کند که هند تا اوت 2025 با واردات معادل 3.6 میلیارد یورو انرژی، پس از چین دومین خریدار بزرگ سوخت‌های فسیلی روسیه بوده است. از این مقدار، نفت خام 78 درصد معادل 2.9 میلیارد یورو را تشکیل می‌دهد، در حالی که زغال‌سنگ با 14 درصد (510 میلیون یورو) و فرآورده‌های نفتی با 8 درصد (282 میلیون یورو) در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

دو پالایشگاه کلیدی در معرض آسیب

تصمیم آدانی تأثیر فوری و متفاوتی بر دو پالایشگاه عمده هند خواهد داشت:

به گزارش رویترز، پالایشگاه HPCL-Mittal Energy که تمام نفت خام مورد نیاز خود را از بندر موندرا دریافت می‌کند، در معرض بیشترین آسیب قرار دارد. شرکت نفت هند (IOC) که خوراک 10 پالایشگاه خود را از چندین بندر تأمین می‌کند و بخشی از محموله‌هایش از موندرا وارد می‌شود، انعطاف بیشتری برای مدیریت این بحران دارد. منابع آگاه به رویترز گفته‌اند که IOC در حال بررسی امکان هدایت محموله‌های نفت روسیه به بنادر دولتی است که همچنان کشتی‌های تحت تحریم را می‌پذیرند.

نکته قابل توجه اینکه تا زمان انتشار این گزارش، نه گروه آدانی، نه شرکت نفت هند و نه HPCL-Mittal Energy حاضر به اظهارنظر رسمی درباره این تحول نشده‌اند؛ سکوتی که خود گویای حساسیت و پیچیدگی موضوع است.

سیاست رسمی هند: پیروی از تحریم‌های سازمان ملل، نه کشورها

دولت هند همواره بر این موضع تأکید داشته که تنها تحریم‌های سازمان ملل متحد را به رسمیت می‌شناسد، نه تحریم‌های یک‌جانبه کشورها. سخنگوی وزارت امور خارجه هند در 19 ژوئیه 2025 اعلام کرد: «هند تحریم‌های یک‌جانبه وضع شده توسط کشورهای منفرد را به رسمیت نمی‌شناسد. ما این اقدام را فاقد مبنای قانونی تحت حقوق بین‌الملل می‌دانیم و از منظر امنیت انرژی‌مان عمیقاً نگران‌کننده می‌یابیم.»

این موضع که ریشه در سیاست دیرینه عدم تعهد هند دارد، تفاوت رویکرد دولت و بخش خصوصی را در قبال فشارهای بین‌المللی برجسته می‌کند. در حالی که دولت مودی بر استقلال سیاست انرژی تأکید دارد، گروه آدانی به عنوان یک بازیگر خصوصی، نگران تبعات احتمالی تحریم‌های ثانویه و حفظ دسترسی به بازارهای مالی جهانی است.

واشنگتن تعرفه‌ها را افزایش داد؛ دهلی مقاومت می‌کند

تصمیم آدانی در خلأ اتخاذ نشده است. ایالات متحده از 27 اوت 2025، تعرفه‌های واردات از هند را به سقف 50 درصد رسانده است. طبق تحلیل مؤسسه Yale Budget Lab، این میزان تعرفه، بالاترین نرخی است که آمریکا از دهه 1930 وضع کرده است. واشنگتن این اقدام را مجازات خرید نفت روسیه و تأمین غیرمستقیم بودجه جنگ اوکراین توصیف می‌کند.

دولت هند در پاسخی که نشان از عزم دهلی‌نو برای مقاومت دارد، این تعرفه‌ها را «ناعادلانه، غیرموجه و نامعقول» خوانده و تأکید کرده است که تأمین نیازهای انرژی 1.4 میلیارد نفر جمعیت کشور، اولویت غیرقابل مذاکره دولت است.

پارادوکس ادامه واردات

علی‌رغم فشارهای فزاینده و تصمیم آدانی، داده‌های شرکت تحلیلی Kpler حاکی از آن است که در نه روز نخست سپتامبر 2025، بارگیری نفت خام از روسیه به مقصد هند به طور متوسط به 1.55 میلیون بشکه در روز رسیده است که نسبت به 1.49 میلیون بشکه در اوت، حدود 4 درصد افزایش نشان می‌دهد. این آمار پارادوکسیکال نشان می‌دهد که تقاضای هند برای انرژی ارزان، حداقل در کوتاه‌مدت، بر ملاحظات ژئوپلیتیک غلبه دارد.

تحلیلگران بر این باورند که تصمیم گروه آدانی – بزرگ‌ترین گروه زیرساختی هند با ارزش بازار بیش از 200 میلیارد دلار – نشانه‌ای از شکاف فزاینده میان رویکرد دولت و بخش خصوصی در قبال فشارهای بین‌المللی است.

با بسته شدن دروازه‌های آدانی بر روی ناوگان تحریمی، هند که بیش از 85 درصد نیاز نفتی خود را از طریق واردات تأمین می‌کند، در برابر معمایی پیچیده قرار گرفته است: چگونه می‌توان همزمان امنیت انرژی را تضمین کرد، روابط استراتژیک با غرب را حفظ نمود، و استقلال سیاست خارجی را نیز پاس داشت؟ پاسخ به این پرسش، نه تنها آینده تأمین انرژی شبه‌قاره، بلکه جایگاه هند در نظم نوین جهانی را نیز رقم خواهد زد.