آمارهای منتشر شده، از کاهش 9 درصدی تجارت ایران با اتحادیه اروپا در 7 ماهه سال 2020 تجارت ایران نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته حکایت دارد. تجارتی که در ماه ژانویه جان گرفته بود و نسبت به مدت زمان مشابه در سال 2019 افزایش داشت‏، در ماه‌های بعد به دلیل شیوع گسترده ویروس کووید-19 و همچنین تشدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران در مسیر سراشیبی افتاده است‎؛ به صورتی که در 7 ماهه نخست سال 2020 تجارت ایران با 27 کشور قاره سبز به 2 میلیارد و 649 میلیون یورو رسیده است.

با نگاهی به آمارهای تجارت ایران با اتحادیه اروپا در سال‌های بعد از برجام در می‌یابیم که در سال 2016 تجارت ایران با 28 کشور عضو اتحادیه اروپا با رشد 78 درصدی نسبت به سال ماقبل آن به 13 میلیارد و 744 میلیون یورو بالغ شد. این روند افزایشی در سال 2017 نیز با سرعت کمتری ادامه داشت تا جایی که تجارت ایران با قاره سبز با جهش 53 درصدی به 21 میلیارد یورو رسید. پس از آن در سال 2018، به واسطه خروج آمریکا از برجام، این تجارت تغییر مسیر داد و از مسیر افزایشی به جاده کاهشی پیچید. به همین دلیل، در سال 2018 تجارت ایران و اروپا با کاهش 12 درصدی به 18.39 میلیارد یورو و در سال 2019 با کاهش 72 درصدی به 5.2 میلیارد یورو رسید و در نهایت در 7 ماهه امسال در خانه 2.6 میلیارد یورویی ایستاد.

از این تجارت 2 میلیارد و 649 میلیون یورویی که از ژانویه تا پایان جولای 2020 ثبت شده است، 440 میلیون یورو سهم صادرات ایران به اتحادیه اروپا بوده است که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته حدود 5 درصد افزایش داشته است. ریز آمار صادرات ایران به اتحادیه اروپا به صورتی است که صادرات در 2 ماه نخست نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته افزایش یافته است اما پس از آن تا ماه ژوئن در سطحی کمتر از سال 2019 بود و در ماه جولای به یکباره با جهشی 52 درصدی نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته ثبت شده است.

در مدت زمان بررسی شده، واردات ایران از اتحادیه اروپا به 2 میلیارد و 209 میلیون یورو رسید که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته با کاهش بیش از 1 درصدی همراه شد. این در حالی است که روند واردات ایران از اتحادیه اروپا در 7 ماه نخست سال 2020 با وجود نوسانات جزئی تقریبا ثابت بوده است. بیشترین کاهش ماهانه ارزش واردات ایران از این منطقه در ماه جولای 2020 با حدود 29 درصد کاهش رخ داده است.

آلمان پرچمدار اتحادیه اروپا در تجارت با ایران

در این گزارش، شرکای بزرگ و اصلی تجاری ایران در اتحادیه اروپا نیز معرفی شدند. بر این اساس، در 7 ماهه نخست سال 2020 در بین کشورهای اتحادیه اروپا آلمان پرچمدار تجارت با ایران شناخته شد به صورتی که 41 درصد تجارت ایران با اتحادیه اروپا به آلمان اختصاص یافت. البته تجارت ما با هم نسبت به مدت زمان مشابه 15 درصد افزایش داشته است. پس از آلمان ایتالیا به عنوان دومین شریک تجاری ایران در اتحادیه اروپا شناخته می‌شود که 15 درصد را از این تجارت از آن خود کرده است. مراودات تجاری ایران و ایتالیا نیز 29 درصد کاهش داشته است. هلند که رتبه سوم تجارت را با ایران در اتحادیه اروپا یدک می‌کشد از این تجارت سهم 11 درصدی دارد که با افزایش لاکپشتی 2 درصدی ثبت شده است.

پس از آن، اسپانیا و فرانسه چهارمین و پنجمین شریک بزرگ تجاری ایران در اتحادیه اروپا هستند که هر کدام 6 درصد از تجارت قاره سبز را با ایران به نام خود کرده‌اند.

تجارت ایران و اسپانیا در مدت زمان بررسی شده بدون تغییر و تجارت ایران و فرانسه با 37 درصد کاهش ثبت شده است. گفتنی است؛ تجارت ایران با فرانسه بیشترین کاهش را در میان کشورهای اتحادیه اروپا داشته است.

سایر کشورهای اتحادیه اروپا نیز جمعا 21 درصد در تجارت با ایران سهم دارند که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته 23 درصد کاهش داشته است.

اگر بخواهیم شرکای تجاری ایران را در رویه واردات و صادرات به صورت مجزا نام بریم باید بگوییم که عمده شرکای وارداتی ایران در اتحادیه اروپا به ترتیب آلمان با سهم 42 درصدی، ایتالیا  با سهم 15 درصدی، هلند با سهم 9 درصدی، فرانسه با سهم 6 درصدی، اسپانیا با سهم 6 درصدی و سایر کشورها با سهم 22 درصدی هستند. همچنین عمده شرکاتی صادراتی ایران در اتحادیه اروپا آلمان با سهم  38 درصدی،  هلند با سهم 18 درصدی، ایتالیا با سهم 14 درصدی، اسپانیا با سهم 9 درصدی، بلژیک با سهم 5 درصدی و سایر کشورها با سهم 16 درصدی هستند.

در 7 ماه نخست سال 2020، بیشترین تجارت ایران با اتحادیه اروپا مربوط به گروه کالایی «ماشین‌آلات و تجهیزات حمل‌و‌نقل» بوده است که حدود 713 میلیون یورو رقم خورده و نسبت به مدت زمان مشابه سال 2019 حدود 17 درصد افت داشته است.

«مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» دومین گروه کالایی است که ایران بیشترین تجارت را در آن با اتحادیه اروپا داشته است. در این مدت زمان، ارزش تجارت ایران با اتحادیه اروپا در این گروه کالایی 659 میلیون یورو بوده است که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته حدود 18 درصد کاهش داشته است.

در میان 9 گروه کالایی اصلی، تجارت ایران با اتحادیه اروپا در «سوخت‎های معدنی و روان‌کننده‌ها» نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته افزایش قابل توجهی داشته است و از 5 میلیون یورو در 7 ماهه نخست سال 2019 به حدود 72 میلیون یورو در هفت ماه امسال رسیده است.

از دیگر اقلام تجاری میان ایران و اتحادیه اروپا می‌توان به مواد غذایی و حیوانات زنده، محصولات صنعتی همگون، کالای صنعتی طبقه‌بندی شده، مواد خام غیرخوراکی به جز سوخت، نوشیدنی‌ها و دخانیات، سایر کالاها و روغن‌های گیاهی و حیوانی و چربی اشاره کرد.

گفتنی است، ایران در مدت زمان بررسی شده، حدود 179 میلیون یورو «موادغذایی و حیوانات زنده» به اتحادیه اروپا صادر کرده است. این گروه کالایی بیشترین ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده و نسبت به مدت زمان مشابه سال 2019 حدود 60 درصد رشد داشته است. «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» هم دومین گروه کالایی صادراتی ایران به اتحادیه اروپا است که حدود 85 میلیون یورو از صادرات ایران را به این کشورها به خود اختصاص داده است و نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته 17 درصد کاهش داشته است.

صادرات «سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها» به اتحادیه اروپا نیز در 7 ماهه 2020 نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود 31 برابر افزایش داشته است که علت اصلی آن رشد صادرات این گروه کالایی در ماه جولای است.

بیشترین واردات ایران از اتحادیه اروپا به ترتیب مربوط به «ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل به ارزش 703 میلیون یورو، مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط به ارزش 573 میلیون یورو و مواد غذایی و حیوانات به ارزش 386 میلیون یورو بوده است.