بهاره بوذری– در روزهای نخست فروردین ماه، عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در جلسه ستاد هماهنگی خدمات سفر، وعده داد که اولین شناور کروز ایران همزمان با عید فطر راه‌اندازی می‌شود و از این پس گردشگران دریایی داخلی می‌توانند از امکانات کشتی‌های تفریحی در کشور استفاده کنند.
این اظهارات وزیر گردشگری در حالی عنوان شد که سال‌هاست فعالان حوزه گردشگری دریایی از رویکرد تنگ‌نظرانه مسئولان این بخش گلایه دارند، رویکردی که باعث شده تاکنون علی‌رغم ظرفیت‌های بیشمار در سواحل شمالی و جنوبی کشور، گردشگری دریایی به‌معنای واقعی آن شکل نگیرد؛ نمونه بارز این ناکامی کشتی میرزا کوچک خان به‌عنوان اولین شناور تفریحی لوکس در دریای خزر است که بیش از 5 سال است به دلایل نامعلوم فعالیت آن متوقف شده است.
با این توضیح که تا زمان انتشار این گزارش، همچنان خبری از راه‌اندازی مجدد کشتی‌های کروز نیست، نظرخوانندگان را به گفت‌وگو با حسین عباس‌نژاد، مدیرکل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی دریاره جزئیات ازسرگیری فعالیت شناورهای تفریحی در آب‌های کشور و چالش‌های پیش روی آن جلب می‌کنیم.
حسین عباس‌نژاد، مدیرکل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به اینکه گردشگری دریایی با سفر دریایی تفاوت دارد، به خبرنگار ترابران گفت: «در گردشگری دریایی، گردشگر در یک اسکله سوار شناور می‌شود و پس از گشت و تفریح در دریا مجددا در همان اسکله پیاده می‌شود، اما در سفر دریایی، مسافر برای جابه‌جایی در اسکله مبدا سوار شناور می‌شود و در اسکله دیگری از شناور پیاده می‌شود. اگر این مفهوم را مبنا قرار دهیم، استقبال از فعالیت‌های گردشگری دریایی به‌شدت زیاد است؛ به‌طوری که در ایام نوروز امسال میزان فعالیت گردشگری دریایی با تعداد سفر دریایی در کشور تقریبا یکسان بود.»
او ادامه داد: «در زمینه مدیریت سفرهای دریایی، موضوعات شفاف‌تر و مدون‌تر است و یکسری شناور استاندارد و منطبق با الزامات کنوانسیون‌های دریایی فعالیت دارند، ولی در خصوص فعالیت‌های گردشگری دریایی باید برای حمایت از سرمایه‌گذاران این حوزه و تردد شناورهای گردشگری استاندارد و ایمن اقدامات اساسی و ریشه‌ای با مدیریت منسجم و تعامل شایسته سازمان‌های مرتبط با موضوع از جمله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سازمان بنادر و دریانوردی، وزارت ورزش و جوانان و سازمان محیط‌زیست و حتی نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی به‌عمل آید.»
عباس‌نژاد درباره الزامات ایجاد تورهای گردشگری کروز توضیح داد: «اگر بخواهیم گردشگری با کشتی کروز را راه‌اندازی کنیم، باید برنامه سفر داشته باشیم؛ یعنی مثلا بگوییم کشتی کروز سفر خود را از بندر چابهار شروع می‌کند، یک روز به بندرعباس، یک روز به قشم، یک روز به کیش، یک روز بندر بوشهر و … می‌رود؛ ضمن اینکه چنین سفرهایی نیاز به هماهنگی با تورهای حمل‌ونقل چندوجهی نیز دارد تا مردم از اقصی نقاط کشور جمع شده و براساس برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته، سوار کروز شوند. به این ترتیب، هم می‌توانند از تفریحات و جاذبه‌های گردشگری ساحلی استفاده کنند و هم از امکانات خود کشتی بهره‌مند شوند. این مدل تورهای کروز در همه دنیا مرسوم است، ولی تاکنون در ایران گردشگری به این شیوه نداشته‌ایم. در ایران مثلا مسافر برای گردش به بندرعباس می‌رود، بعد می‌بیند که آنجا کشتی هم هست، سوار می‌شود و با کشتی هم دوری می‌زند، یعنی پیش از شروع سفر، برنامه‌ای برای سوار کشتی شدن ندارد.»
مدیرکل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی خاطرنشان کرد: «در مورد تفریحات ساحلی هم غیر از کیش و تا حدی قشم که شرایط بهتری دارند، در بنادر دیگر، صرفا تعدادی قایق‌های تفریحی و پاراسل و … وجود دارد که متاسفانه چون نظارت درستی هم روی آنها اعمال نمی‌شود، هر سال باعث غرق شدن و مرگ تعدادی از مسافران می‌شوند.»
اگر دستگاه‌ها هماهنگ بودند…
او افزود: «وزارت ورزش متولی کلوپ‌های ورزشی، وزارت گردشگری متولی پسکرانه‌های گردشگری و سازمان بنادر و دریانوردی متولی بخش شناورها و قایقرانان است، اما به‌علت نبود توافقنامه‌های عملی میان این دستگاه‌ها از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در این صنعت درآمدزا و اشتغال‌زا به درستی استفاده نشده است. به‌طور مثال تاکنون کلوپ‌هایی ایجاد نشده که تفریحات گردشگری در کلوپ‌های تحت نظارت تمیز و ایمن با پسکرانه‌های مناسب و کافی‌شاپ و رستوران‌های با کیفیت مدیریت شوند. حتی با تورگردانان و آژانس‌های مسافرتی هم هماهنگی منسجم وجود ندارد تا در پکیج‌های گردشگری خود بتوانند تورهای کروز را معرفی کنند.»
او تاکید کرد: «اگر گردشگری دریایی در ایران آن طور که باید رونق ندارد، به دلیل سوء مدیریت و عدم هماهنگی دستگاه‌های مرتبط است وگرنه گردشگران تمایل بسیاری برای استفاده از ظرفیت‌های موجود در این حوزه دارند.»
عباس‌نژاد با اشاره به اینکه ما اکنون دو شناور بزرگ شبه‌کروز داریم، گفت: «این دو شناور برای سفر روزانه و شبانه کاملا مجهز هستند و انواع امکانات رفاهی و تفریحی را در خود دارند، اما ما چندین سال بود که به دلایل مختلف (که مهم‌ترین آن بالا بودن هزینه‌های مربوط به فعالیت چنین شناورهایی است) نمی‌توانستیم از این کشتیها استفاده کنیم، چون این کشتیها از سوخت گازوئیل استفاده می‌کنند که گران است و مصرف این کشتیها هم بالاست، پس با سوخت غیریارانه‌ای فعالیتشان به‌صرفه نیست(حدود 40 درصد هزینه این شناورها مربوط به سوختشان است)، اما خوشبختانه با پیگیری‌های جناب آقای دکتر ضرغامی و عوامل وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، در آیین‌نامه اجرایی ماده 100 قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی کشور، سازوکار مربوط به اختصاص سوخت رایانه‌ای به این کشتیها پیش‌بینی شده است.»
او افزود: «بخش دیگری از مشکلات هم مربوط به تعرفه‌های بندری بود که چند سالی است سازمان بنادر و دریانوردی با هدف حمایت از صنعت گردشگری دریایی تعرفه‌های بندری این شناورها را تا حدود 90 درصد کاهش داده تا کشتی‌های کروز بتوانند فعالیت کنند.»
او ادامه داد: «اکنون ما زیرساخت‌هایی را در همین زمینه در جزیره کیش و در بندر بوشهر داریم که در حال بهره‌برداری است یا در حال آماده‌سازی است، اما چون این کشتیها چند سالی است که فعالیت نداشته‌اند، باید استانداردهای فنی آنها بازبینی شود و تعمیراتی روی آنها انجام شود تا از نظر ایمنی و رفاهی به‌روزرسانی شوند. علاوه بر این، به کمک وزارت گردشگری درصدد هستیم تا با جلب همکاری تورگردان‌ها و آژانس‌های مسافرتی، تورهای گردشگری دریایی برگزار شود. درصدد هستیم که خط مسافری قطر را از بوشهر یا کیش ایجاد کنیم تا از طریق دریا تماشاچیان جام جهانی قطر را به مناطق گردشگری خود انتقال دهیم و امیدواریم در اسرع وقت بتوانیم بخشی از این برنامه‌ها را اجرایی کنیم.»
توسعه گردشگری دریایی الزام است، نه انتخاب
عباس‌نژاد در پاسخ به برخی انتقادات بخش خصوصی نسبت به نگاه بدبینانه مسئولان دولتی درباره گردشگری دریایی تصریح کرد: «در بحث توسعه دریامحور، گردشگری دریایی از نظر اشتغالزایی و رشد اقتصادی اهمیت بسیار دارد. سال‌هاست که گردشگری دریایی در قوانین ما دیده شده و براساس نظر مقام معظم رهبری درباره توسعه دریا پایه یا توسعه پایدار، گردشگری دریایی در احکام دائمی دولت پیش‌بینی شده و آیین‌نامه اجرایی آن یکی از مصوبات دائم برنامه پنجم توسعه است. دو کشتی کروز فعلی را هم بخش خصوصی وارد کرده و سازمان بنادر و دریانوردی و وزارت گردشگری وظیفه دارند مقررات لازم و تسهیلاتی را ایجاد کنند تا این فعالیت اقتصادی شده و امکانات لازم برای ارائه خدمات بخش خصوصی در این زمینه فراهم شود.»
مدیرکل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی یادآور شد: «سازمان‌هایی که درگیر این موضوع هستند باید با همکاری تنگاتنگ خود زمینه‌های توسعه گردشگری دریایی را فراهم کنند تا این نوع از گردشگری نیز جایگاه مناسب خود را در اقتصاد کشور پیدا کند و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای فعالیت در این این عرصه جلب شوند. تمام ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های قانونی درباره انواع تفریحات گردشگری دریایی نیز قابل حل است و ما می‌توانیم بسته‌های جایگزینی را آماده و ارائه کنیم. اگر ساختار منظمی تدوین شود و گردشگری دریایی در بین گردشگران شناخته شود، طبیعتا خواسته و انتظارات مردم هم بیشتر شده و باید خطوط، شناورها و بنادر، خدمات بهتری ارائه کنند.»
عباس‌نژاد با اشاره به هزینه بالای گردشگری دریایی در کشور گفت: «در حال حاضر، وقتی تور گردشگری دریایی در کشور از تور ده روزه به کشور ترکیه گران‌‌تر تمام می‌شود، به تبع گردشگران به سمت سفری روی می‌آورند که ارزان‌تر است. بنابراین مهم‌ترین مسئله کاهش هزینه‌های مترتب بر گردشگری دریایی است.»
او در مورد برنامه‌ریزی‌های دولت برای دعوت از تماشاچیان جام جهانی قطر برای حضور در ایران گفت: «کار اصلی در این زمینه برعهده وزارت گردشگری و وزارت امور خارجه است تا از طریق مذاکره و تبلیغات بتوانند گردشگران خارجی جام جهانی قطر را برای استفاده از امکانات گردشگری دریایی ترغیب کنند. سازمان بنادر از نظر زیرساختی و تسهیلات مشکلی ندارد و تا زمان شروع مسابقات، امکانات موجود کامل‌تر هم می‌شود.»
مدیرکل امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی ادامه داد: «برنامه سازمان بنادر این است که از همان دو فروند کروز ذکر شده در زمینه جابه‌جایی تماشاچیان استفاده کند، از این رو با برگزاری جلسات متعدد با عوامل و دست‌اندرکاران فعالیت این شناورها و همچنین اتحادیه آژانس‌های مسافرتی درصدد هستیم اقدامات مربوط به از سرگیری فعالیت مجدد شناورها را تسهیل کنیم.»
عباس‌نژاد درباره وضعیت کشتی میرزا کوچک خان در دریای خزر به‌عنوان نخستین کشتی کروز بخش خصوصی در ایران خاطرنشان کرد: «به دلیل عدم استقبال از فعالیت گردشگری دریایی، این شناور سال‌هاست بدون فعالیت در یکی از اسکله‌های بندر انزلی پهلو گرفته است. امیدوارم با رونق صنعت گردشگری در کشور خصوصا در دریای خزر، مالک این شناور نیز از حمایت‌های مادی و معنوی دستگاه‌های مرتبط برخوردار شود و شاهد فعالیت مجدد این شناور باشیم.»
او تاکید کرد: «تمام تلاش ما بر این است که بهترین امکانات را برای هموطنان فراهم کنیم تا اول گردشگران داخلی از جاذبه‌های گردشگری دریایی کشور استفاده کنند تا بعد در فرصت مناسب که مشکلات مربوط به تحریم‌ها رفع شد، بتوانیم گردشگران خارجی را هم برای استفاده از مواهب و جاذبه‌های دریایی کشور جذب کنیم.»
