بار ریلی کشور که از سال 1400 در روند سراشیبی افتاده بود، در سال 1401 نیز در همین مسیر راه خود را ادامه داد و ریزش دسته‌جمعی شاخص‌های ریلی را در بخش باری کشور رقم زد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ترابران، بر اساس آمار منتشر شده از سوی انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی و خدمات وابسته، در سال 1401‏، به‌جز شاخص تعداد واگن باری در گردش، همه ‌شاخص‌های ریلی در بخش باری اعم از تناژ و تن‌کیلومتر داخلی، ‌تناژ و تن‌کیلومتر ترانزیت،‌ مسافت پیمایش واگن‌ها،‌ متوسط بهره‌وری ماهانه واگن‌های باری و سرعت بازرگانی واگن‌های باری به‌صورت دسته‌جمعی ریزش داشتند. به‌صورتی که در سال گذشته‏‌، 43.223 هزار تن بار بر دوش راه‌آهن کشور جابه‌جا شد که نسبت به سال 1400 کاهش حدود 3.5 هزار ‌تن و 7.9 درصدی داشت.

این آمار حکایت از آن دارد که در سال گذشته بر خلاف ادعای وزیر راه و شهرسازی ترانزیت ریلی با افت شدید 26.1 درصدی از 1.938 هزار تن بار به 1.433 هزار تن کاهش یافت و ترمز روند افزایش ترانزیت بار ریلی که از سال 1398 با ترانزیت 622 هزار تن بار آغاز و در سال 1399 به 802  هزار تن بار بالغ شد و در سال 1400 به میزانی حدود 2 هزار تن رسید، با عملکرد و تصمیمات نابجای دولتمردان کشیده شد.

همین روند کاهشی که گریبان بار ترانزیتی ریلی را گرفته است، بخش بار داخلی را نیز دچار کرده است، به صورتی که بار داخلی نیز با کاهش 7.1 درصدی به 41.790 هزار تن رسید. این در حالی است که در سال 1398 بار داخلی جابه‌جا شده از طریق ریل 46.354 هزار تن کالا و در سال 1399 به میزان  49.758 هزار تن بود اما از سال 1400 روند کاهشی آغاز و به 44.794 هزار تن رسید.

اگر عملکرد بخش باری راه‌آهن را در سال 1401 با شاخص تن‌کیلومتر نیز بسنجیم، در می‌یا‌بیم که در بخش داخلی با کاهش 6.3 درصدی به 28.166 میلیون تن‌کیلومتر و بخش ترانزیت نیز با کاهش 50.7 درصدی به 1.405 تن‌کیلومتر رسید. این در حالی است که تن‌کیلومتر ترانزیت در سال 1400 با افزایش 213.4 درصدی و در سال 1399 با افزایش 37 درصدی ثبت شده بود.

فقط شاخص واگن باری و لکوموتیو بهبود یافت

در کارنامه عملیاتی راه‌آهن در بخش جابه‌جایی بار، تنها شاخصی که روند منفی نداشت و برخلاف همه شاخص‌ها راه افزایش و بهبود را در پیش گرفت، شاخص واگن باری در گردش بود که به نظر می‌رسد، به‌دلیل نوسازی ناوگان باری در سال گذشته بود. به این ترتیب، تعداد واگن باری در گردش از 27.352 هزار واگن در سال 1400 با افزایش 5.7 درصدی به میزان 28.923 هزار واگن در سال گذشته رسید.

تعداد لکوموتیو آماده به کار در سال 1401 نسبت به سال 1400 رشد 1.3 درصدی داشته و به‌طور متوسط، 7 دستگاه لکوموتیو به تعداد روزانه لکوموتیوهای آماده به کار، افزوده شده است. این در حالی است که مطابق با آمار 11 ماهه شرکت راه‌آهن موجودی سرمایه‌ای لکوموتیوها از 598 دستگاه در فروردین‌ماه به 988 دستگاه در بهمن‌ماه رسیده و 30 لکوموتیو به شبکه حمل‌ونقل ریلی کشور اضافه شده است.

گفتنی است؛ نخستین و مهم‌ترین گلوگاه صنعت حمل‌ونقل ریلی کشور در سال‌های اخیر، کمبود تعداد لکوموتیو آماده به کار بوده است. بررسی آمارها نشان می‌دهد که با وجود افزایش تعداد کل لکوموتیوها، آماده به‌کاری این ناوگان تغییر محسوسی نداشته است. این به آن معنا است که زور این روند افزایش تعداد لکوموتیوها به بهره‌ورتر شدن آنها نرسیده است و به نظر می‌رسد که ضعف دولتی در تعمیر و نگهداری لکوموتیوهای تحت مالکیت خود موجب شده تا هر روز موتور تعداد بیشتری از لکوموتیوها خاموش شود.

به‌منظور رفع سریع این مشکل، انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی  و خدمات وابسته پیشنهاد می‌کند راه‌آهن نسبت به واگذاری مزایده‌ای لکوموتیوهای سرد و زمین‌گیر (در قالب فروش یا ROO ) به بخش خصوصی اقدام کند تا در زمان اندکی تعداد بیشتری از لکوموتیو‌های نیازمند تعمیر به مدار خدمت وارد شوند.

روند نزولی بهره‌وری واگن‌های باری

بر اساس آمار اعلام شده از سوی انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی و خدمات وابسته، متوسط بهره‌وری ماهانه واگن‌های باری در سال 1401 افت 11.4 درصدی نسبت به سال 1400 داشت. در همین مدت سرعت بازرگانی واگن‌های باری با افت 10.6 درصدی نسبت به سال 1400 به عدد 3.38 کیلومتر بر ساعت رسیده است. از طرفی این شاخص‌ها در سه ماهه چهارم سال 1401 نسبت به سه ماهه سوم افت داشته‌اند، به طوری که متوسط بهره‌وری ماهیانه واگن‌های باری با افت 8.3 درصدی به 76 هزار تن‌کیلومتر و سرعت بازرگانی واگن‌های باری با افت 6.4 درصدی به 3.24 کیلومتر بر ساعت رسیده است.

گفتنی است؛ در سال 1401 انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی  و خدمات وابسته به انتشار منظم آمار عملکردی سه ماهه، بر لزوم توجه بیشتر مسئولان به این صنعت برای جلوگیری از تداوم افت‌های مخرب تاکید داشته است. اندک تاملی در آمار عملکردی حمل بار ریلی نشان می‌دهد که این بخش، از سال 1399 به بعد همواره با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند. سرریز این مشکلات در صنایع و معادن متکی به بخش حمل‌ بار ریلی آثار منفی مشهودی به شکل کاهش بهره‌وری این صنایع داشته است.