«اوبر» ستاره‌ای در دنیای کسب‌وکار است که چندان خوشنام نیست. وقتی در دهمین روز ماه مه سال 2019 با قیمتی شگفت‌انگیز بر تابلو بازار سهام قیمت می‌خورد، نشریه «بیزینس اینسایدر» سیاهه‌ای از رسوایی‌های شرکت در طول یک دهه فعالیت آن را منتشر کرد: لیستی که ارتکاب جرائم متعدد اثبات‌شده یا نشده و پرونده‌های متعدد شکایت علیه شرکت را نشان می‌داد؛ اما چندان اثری از رسوایی سیاسی در آن نبود، در حالی که به‌تازگی گزارش‌هایی تحقیقی نشان داده اوبر برای پیشبرد کسب‌وکار نوپای خود دست به دامان بسیاری از افراد ذی‌نفوذ سیاسی، اقتصادی و رسانه‌ای شده است و پای نام‌های بزرگی به میان آمده که هم اکنون در راس هرم سیاسی قدرت‌های بزرگ دنیای غرب ایستاده‌اند. با این اوصاف، این قهرمان نامدار دنیای استارت‌آپی در دنیای رسوایی‌ها نیز به یک قهرمان بدل شده است. اوضاع مالی اما همچنان برای اوبر خوب است، چون به تازگی سیر ثبت‌نام رانندگان در این پلتفرم تاکسی‌ آنلاین با شیب تندی صعودی شده و درآمدها به رکوردهایی تاریخی رسیده است. اوبر گویا به قهرمانی برای عبور از چالش‌ها نیز بدل شده و مصمم است به هر قیمتی، سهمی درخشان از آینده کسب کند.

به گزارش ترابران، تیمی از روزنامه‌نگاران بین‌المللی با هدایت روزنامه گاردین 124 هزار سند افشا شده از شرکت تاکسی اینترنتی اوبر را مورد بررسی قرار داده‌اند. این اسناد که بیشتر مربوط به بازه زمانی پنج‌ساله میان سال‌های 2013 و 2017 هستند و به بیش از 83 هزار پیام کوتاه، ایمیل و پیام‌های واتس‌آپ رد‌وبدل شده میان مقام‌های این شرکت پرداخته‌اند، تایید می‌کنند که اوبر برای برقراری ارتباط با مقام‌های ارشد سیاسی، افراد صاحب‌نفوذ ثروتمند و صاحبان رسانه‌ها تلاش کرده است. این اسناد به دوره مدیریت «تراویس کالانیک» رییس سابق شرکت مربوط می‌شوند.

هیچ نامی به اندازه امانوئل ماکرون در میان افرادی که اوبر با آنها ارتباط گرفته، برجسته نیست. اسناد افشا می‌کنند که وی کمک شایان‌توجهی به اصلاح قوانین به سود شرکت کرده است. انتشار گزارش این رسوایی در مقاطعی بود که می‌توانست برای تداوم ریاست جمهوری ماکرون در دور دوم مانع ایجاد کند. رییس‌جمهور کنونی فرانسه هنگامی که به عنوان وزیر اقتصاد در سال 2014 انتخاب شده بود، برای تسهیل فعالیت اوبر کمک های پنهانی انجام داده بود و ایمیل‌های لابی‌گران شرکت نیز نشان می‌دهد بر روی ماکرون برای پیشبرد اهداف، حساب ویژه‌ای باز شده بود.

در آن زمان، فرانسه با اعتراض‌های خشونت‌آمیز اتحادیه تاکسی‌داران روبه‌رو شده بود و یک پست الکترونیکی از سوی یک مدیر داخلی اوبر نشان می‌دهد آنان از این خشونت در جهت تضمین موفقیت خود استقبال کرده‌اند. این در حالی بود که خشونت‌ها در واکنش به تلاش اوبر برای دور زدن قوانین فرانسه اتفاق افتاده بود. اسناد حاکی از آن است که ماکرون به مقام‌های این شرکت قول داد قانون را به نفع آنان اصلاح کند و چندی بعد فرمانی را به امضا رساند که موجب تسهیل صدور مجوز برای رانندگان شرکت شد.

دامنه رسوایی‌ها با شدتی کمتر اما به سوی رییس‌جمهور کنونی آمریکا و صدر اعظم فعلی آلمان نیز کشیده شده است. اوبر در زمانی که «اولاف شولتس» شهردار وقت هامبورگ بود و جو بایدن در سمت معاون اول ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده قرار داشت، تلاش زیادی برای برقراری ارتباط با این دو انجام داده بود که هدف آن، پایین نگاه داشتن حداقل دستمزد کارگران و تغییر قوانین داخلی کشورها به سود شرکت بوده است.

دامنه تلاش شرکت برای نفوذ در آلمان، به رسانه‌های این کشور نیز کشیده شده است. گاردین در گزارشی می‌نویسد که در اوایل سال 2016 قراردادی با شرکت ناشر روزنامه‌های دی‌ولت (Die Welt) و بیلد (Bild-Zeitung) منعقد و بر مبنای آن، کمکی 5 میلیون دلاری حاصل از فروش سهام اوبر به این شرکت رسانه‌ای اعطا شده است. این قرارداد تا سال 2017 افشا نشده بود. قرارداد در زمانی بسته شده که اوبر در آلمان به فعالیت‌های غیرقانونی متهم شده بود.

قرارداد مشابهی نیز در هند و با روزنامه «تایمز» این کشور در ابتدای سال 2015 منعقد شده بود: در زمانی که اوبر درگیر پرونده تجاوز یک راننده به مسافری در سال 2014 بود و مجوز فعالیتش تعلیق شده بود. مدیران این روزنامه هندی در واکنش به گزارش‌های افشاگرانه‌ای که منتشر شده، اثر ارتباطات مالی با اوبر بر فعالیت تحریریه خود را تکذیب کرده‌اند و این قراردادها را صرفا در چارچوب فعالیت‌های تبلیغاتی و بازاریابی دانسته‌اند. مدیران رسانه آلمانی نیز نفوذ در تحریریه نشریات را تکذیب کرده‌اند و قرارداد با اوبر را آن قدر کوچک دانستند که ارزش اعلام فوری نداشته است.

اوبر در ایتالیا و فرانسه نیز سعی داشته در رسانه‌های پرمخاطب نفوذ کند. «کارلو دی‌بندتی» که یکی از سرمایه‌گذاران اولیه این شرکت تاکسی آنلاین بوده، از نفوذ خود بهره گرفته تا با «ماتئو رنتزی» نخست‌وزیر وقت ایتالیا ارتباط برقرار کند. دی‌بندتی علاوه بر حوزه صنعت، در آن زمان ناشر روزنامه «لارپوبلیکا» و هفته‌نامه «لااسپرسو» بود؛ هرچند بعدها این دو نشریه را به فروش رساند. ایتالیا در آن دوره یعنی ابتدای سال 2016، درگیر بررسی قوانین بازار تاکسیرانی بود.

با وجود آنکه عموم کسانی که در افشای این اسناد از آنها نام برده شده، به تماس‌ها برای واکنش پاسخ نداده‌اند یا اتهام‌های وارده را نپذیرفته‌اند، اما دی‌بندتی توضیح نسبتا مفصلی درباره اتهام لابی‌گری برای اوبر ارائه داده است.

یکی از اسناد افشا شده نشان می‌دهد که او به یکی از وزیران کلیدی کابینه رنتزی در واتس‌آپ پیام داده و اوبر را شرکتی غیرقابل توقف نامیده که نمادی از مدرنیته است و باید در هنگام تغییر قوانین مورد حمایت واقع شود. دی‌بندتی تلاش برای ایجاد ارتباط با مقام‌های سیاسی را تایید اما اعلام کرده اختیاری در تنظیم قوانین تاکسیرانی ایتالیا نداشته و این کار به نهادهای مستقلی واگذار شده بود. او حتی جلساتش با مدیر کمپین تبلیغاتی باراک اوباما را تایید کرده است. دی‌بندتی تاکید می‌کند علی‌رغم ارتباط با مدیران اوبر، تلاشی برای لابی‌گری به سود این شرکت نداشته است.

اوبر علاوه بر ماکرون، در فرانسه با شخصیت‌های پرنفوذ دیگری نیز ارتباط گرفته است. در هنگامه تشدید موانع نظارتی در ابتدای سال 2015، یکی از مدیران ارشد شرکت زمینه برگزاری جلسه‌ای میان رئیس سابق لوبر (کالانیک) و «برنارد آرنو» را فراهم کرد تا این سرمایه‌دار مشهور بر قوانین نظارتی کشور اثر بگذارد. آرنو مالک میلیاردر شرکت تولیدکننده کالاهای لوکس LVMH است که انتشار روزنامه اقتصادی «لزکو» را در اختیار دارد.

اوبر که در برابر دامنه وسیع افشاگری‌های رسانه‌ای قرار گرفته، محتاطانه به برخی اشتباه‌ها و قدم‌های نادرستی که در گذشته برداشته، اذعان کرده و در عین حال از افکار عمومی خواسته شرکت را براساس اقدام‌هایی که در 5 سال گذشته انجام داده و در سال‌های آینده انجام خواهد داد، مورد قضاوت قرار دهند. اوبر مدعی است اسناد افشا شده مربوط به پیش از سال 2017 و زمان تغییر مدیریت کلان شرکت است و از دوره‌ای که دارا خسروشاهی، سکان کار را به دست گرفته، رویه‌ها تغییر اساسی داشته است.

کلکسیونی از پرونده و تخلف

بی‌شک افشاگری‌های سیاسی اخیر، بزرگ‌ترین رسوایی است که بزرگ‌ترین شرکت تاکسی آنلاین جهان با آن روبه‌رو شده، اما در عمر سیزده ساله این شرکت استارت‌آپی، مجموعه‌ای از تخلف‌ها و شکایت‌ها دیده می‌شود. بیزینس اینسایدر در هنگامه عرضه اولیه سهام شرکت، در گزارشی به 49 مورد از این تخلفات اشاره کرد. مطابق این گزارش، اوبر در مواردی متعدد به تجاوز رانندگان به مسافران متهم شده که برخی از آنها ابعاد اجتماعی قابل‌توجه در جامعه میزبان داشته است.

اتهام‌های جنسی حتی در مارس 2017 منجر به استعفای جمعی چند مدیر ارشد شرکت شده بود و استفاده از الفاظ نامناسب جنسی، در مواردی برای مدیران دردسرساز شده بود. افزایش غیرمعمول قیمت‌ها در شرایط خاص اجتماعی، دیگر اتهام پررنگی بوده که به اوبر منتسب شده است.

در تمام طول سال‌های اخیر اما رانندگان نسبت به حقوق اساسی خود شکایت داشته و بارها خواسته‌های خود را از طریق مجاری قانونی پیگیر شده‌اند که در برخی مواقع، شرکت مجاب شده خساراتی بپردازد و یا با تغییر و اصلاح قوانین داخلی خود موافقت کند.

استراتژی‌های غیراخلاقی تجاری نیز دیگر اتهام شرکت بوده است. در ژانویه 2014، اوبر متهم شد که کارمندان خود را ترغیب کرده تا با درخواست سرویس‌های بی‌مورد و سپس لغو آنها، احساس مصنوعی کمبود ناوگان در دسترس را ایجاد کند و رانندگان بیشتری را به همکاری با شرکت ترغیب کند.

دامنه این استراتژی‌ها حتی به مقابله با رقبایی چون Lyft نیز کشیده شده است. در موردی که ابتدای سال 2017 به وقوع پیوست، اوبر در هنگامه اعتصاب تاکسیرانان فرودگاه نیویورک، قیمت سرویس به مقصد یا از مبدا این فرودگاه را کاهش داد و به سوء‌استفاده از این اعتصاب متهم شد. این رویداد در هنگامه‌ای به وقوع پیوست که ترامپ به‌تازگی وارد کاخ سفید شده بود و مدیران اوبر برخلاف رویه بسیاری از مدیران صنایع و شرکت‌های بزرگ، با دولت جدید آمریکا ارتباط گرفته بودند.

در آن زمان هشتگی با نام #DeleteUber داغ شد که در واکنش به اتهام‌های وارده به این شرکت بود و حتی در مقطعی سبب شد ده‌ها هزار نفر اپلیکیشن اوبر را از گوشی‌های خود حذف کنند.

در فوریه 2017، شرکت متهم به سرقت فناوری Waymo (بخش خودروهای خودران گوگل) شد. اوبر در تلاش بود در بخش خودروهای خودران موقعیتی مناسب در میان غول‌های فناوری جهان به دست آورد. این اتهام‌ها که در میان آنها، تلاش برای ایجاد ارتباط غیرمتعارف با رسانه‌ها نیز دیده می‌شد، اوبر را به شرکتی جنجالی و پرحاشیه بدل کرده بود، اما به زحمت خللی در روند رو به رشد این شرکت نوپا ایجاد کرد.

رکوردشکنی‌ها در میانه 2022

گزارش فعالیت سه‌ماهه دوم سال 2022 اوبر سبب تحول در قیمت سهام شرکت شد. قیمت سهام که در میانه ژوئیه در کانال 20 دلار بود، در روزهای ابتدایی ماه اوت تا بیش از 30 دلار صعود کرده تا ارزش بازار شرکت را به مرز 60 میلیارد دلار برساند. این در حالی است که قیمت سهام در آوریل 2021 به 60 دلار رسیده بود و در بازه زمانی 15ماهه، سقوطی سنگین را تجربه کرده و به حدود یک سوم تنزل یافته بود. اوبر در گزارش سه ماهه دوم سال 2022 خود اعلام کرده که هشت میلیارد و 73 میلیون دلار درآمد در این فصل کسب کرده که رشدی 105 درصدی نسبت به سه ماهه دوم 2021 داشته است.

خروج از شرایط قرنطینه همه‌گیری بیماری کرونا، مهم‌ترین دلیل این صعود جالب توجه اعلام شده است. اوبر به تازگی به رکورد استفاده 122 میلیون نفر از خدماتش در بازه ماهانه رسیده و 8/1 میلیارد سفر در این دوره سه ماهه داشته که 24 درصد رشد نسبت به دوره مشابه سال قبل دارد.

«جریان نقد آزاد» شرکت نیز در این فصل مثبت شده که نشان از جریان ورودی پول بیشتر نسبت به جریان خروجی دارد، اما اوبر همچنان عملیاتش همراه با زیان خالص است؛ به‌گونه‌ای که در فصل گذشته، زیانی معادل دو میلیارد و 601 میلیون دلار داشته است.

به گفته مدیران، اوبر سرمایه‌گذاری‌های کلانی در زیرمجموعه‌هایی چون Grab، Aurora و Zomato داشته که از دلایل زیان‌دهی بوده است. شرکت در سال 2021 با زیان خالص 496 میلیون دلاری مواجه بود و آخرین بار در سال 2018 با سود خالص، سال مالی خود پایان داده است. دارا خسروشاهی اعلام کرده تمرکز شرکت را بر کاهش هزینه‌ها و دستیابی به سود مداوم قرار داده است.

اوبر با مشکلاتی همچون قیمت‌های رکوردگونه بنزین و درگیری‌های حقوقی با مشکلات شغلی رانندگان در سراسر آمریکا روبه‌رو است، اما به‌تازگی اعلام کرده حدود پنج میلیون راننده را در سراسر جهان در استخدام خود دارد که رکوردی تازه است و 31 درصد نسبت به سال گذشته رشد نشان می‌دهد.

شرکت همچنین با هدف پشتیبانی از نیروی کار خود، امکان دیدن مقصد و درآمد سفر را پیش از انجام آن به رانندگان داده است.

خسروشاهی به تازگی در اظهاراتی، تورم بالای فعلی اقتصاد را به سود شرکت عنوان کرده چون با توجه به دسترسی به شبکه جهانی گسترده مشتریان و طیف متنوع خدمات سفر و تحویل غذا، موقعیت رقابتی در برابر شرکتی چون Lyft تقویت شده است.

تورم بالا به رشد 76 درصدی ثبت نام رانندگان در مقایسه با سال قبل منجر شده است. 70 درصد ثبت‌نام‌کنندگان، تورم را در تصمیم خود برای حضور در ناوگان اوبر دخیل دانسته‌اند. افزایش تعداد رانندگان، به‌تازگی زمان پنج تا شش دقیقه‌ای انتظار مسافران را به 5/4 دقیقه کاهش داده است.