ترابران- با آمدن مهمان ناخواندهای مانند کرونا، علاوه بر بخش اتوبوسرانی و مترو، تاکسیرانی نیز به عنوان ضلع سوم از نظام حملونقل عمومی درونشهری از این آسیب در امان نماند تا جایی که مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی تهران مهمترین چالشهای امروز تاکسیرانان را «کاهش درآمد» اعلام کرده است. ترابران به منظور تکمیل گزارش اصلی شماره قبل و بررسی وضعیت فعلی و ارائه یک شمای کلی از تاکسیرانی در شهر تهران و چالشهای پیشرو سعی بسیار کرد تا با مسئولان سازمان تاکسیرانی گفتوگویی داشته باشد، اما تلاشهای فراوان ما در نهایت، به پرسش و پاسخی مکتوب با علیرضا قنادان، مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی تهران انجامید که هرچند دست ما را برای کنکاش بیشتر بست، اما به هر حال حاوی اطلاعاتی از وضعیت فعلی این بخش از نظام حملونقل عمومی در پایتخت است.
تاکسیرانی یکی از رستههای شغلی روزمزد است که همهگیری ویروس کرونا درآمد آنها را کاهش و مشکلات معیشتی و رفاهی آنها را افزایش داد. مبارزه با گرانی و کمبود قطعات یدکی و لاستیک، افزایش لجام گسیخته قیمت خرید خودروی تاکسی، مشکلات مربوط به بیمه تامین اجتماعی، مسافربرهای شخصی و اینترنتی، تا پیش از کرونا نیز موجبات فشار اقتصادی و نارضایتی تاکسیرانها را فراهم کرده بود که حالا مشکل هزینههایی مانند تهیه ماسک، جداکننده فضا، محلول ضدعفونی و… نیز بر آنها افزوده شد. درآمد تاکسیرانان نیز به واسطه عدم استقبال مسافران کاهش یافته و بار سنگینتری بر دوش آنها گذاشته است. اکنون وضعیت به گونهای است که نه تاکسیرانان از جابهجایی مسافران راضی هستند و نه مسافران از خدماترسانی تاکسیها خشنودند.
بر اساس اطلاعات سامانه جامع تاکسیرانی و همچنین آمار بهدستآمده از طریق دوربینهای پلاکخوان موجود در سطح شهر تهران، در حال حاضر، حدود 80.000 دستگاه تاکسی و 21 شرکت خصوصی در تهران وظیفه خدمترسانی به شهروندان را برعهده دارند. نظارت بر شیوه عملکرد این تعداد تاکسی بر اساس سیستمهای هوشمند (دوربینهای نظارتی و سیستمهای RFID و…) مستقر در پایانههای مهم شهر صورت میگیرد و همچنین مدیران مناطق 22گانه تاکسیرانی و عوامل کنترل و نظارت مستقر در سطح شهر با بازدید و رصد میدانی؛ شیوه سرویسرسانی تاکسیرانان را نظارت میکنند. با این وجود، همچنان هم مسافران گلایهمند هستند و هم رانندگان ناراضی. حال باید ببینیم سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی تهران چه میگوید.
علیرضا قنادان، مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی تهران درباره معضلات و چالشهای تاکسیرانی شهر تهران به ترابران گفت: «مهمترین چالشهای امروز تاکسیرانان در 2 موضوع مهم درآمد و فرسودگی ناوگان خلاصه میشود. افزایش قیمت خودروی تاکسی متناسب با درآمد تاکسیرانان نیست و در حال حاضر شاهد وجود 40 هزار دستگاه تاکسی فرسوده در شهر تهران هستیم. حداکثر توان مالی هر تاکسیران جهت تامین آورده برای فرآیند نوسازی 30 میلیون تومان است و در صورت عدم تغییر قیمت خودرو و با شرایط فعلی، برآورد میشود که حدود 2400 میلیارد تومان برای نوسازی ناوگان اعتبار لازم داشته باشیم. با عنایت به هدفگذاری سازمان برای نوسازی 15 هزار دستگاه تاکسی فرسوده در سال جاری بایستی 900 میلیارد تومان از اعتبارات فوق در سال جاری محقق شود.»
این در حالی است که معاون فنی و بهرهبرداری سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران، در اوایل آبان ماه، با اشاره به اینکه نوسازی تاکسیهای فرسوده، همواره از اولویتهای سازمان تاکسیرانی بوده است، اعلام کرد: «مالکان تاکسیهای مدل ۸۸ به قبل بایستی برای نوسازی تاکسی خود به دفاتر هماهنگی امور اداری مراجعه و ثبتنام کنند و سازمان بر حسب ثبتنامهای انجام شده، ضمن ارزیابی روزانه و مستمر فرایند نوسازی، پیگیری ایفای تعهدات خودروساز را در تولید و تحویل به موقع تاکسیها در دستور کار قرار داده است.»
همچنین مرتضی ضامنی، مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانیهای شهری کشور نیز گفته است: «با توجه به مصوبه ارتقای سطح آلایندهها از یورو ۴ به یورو ۵، یک خودروساز برای تحویل ۴۰ هزار تاکسی با استاندارد یورو ۵ اعلام آمادگی کرده که فرآیند تحویل خودرو با استاندارد یورو ۵ طبق اعلام آمادگی شرکت خودروساز، از ۱۵ آبان ماه جاری، با هدف نوسازی تاکسیهای فرسوده دوباره از سر گرفته خواهد شد و امیدواریم در زمینه نوسازی ناوگان تاکسیرانی بتوانیم با این خودروساز همکاری مناسبی داشته باشیم.»
وی ادامه داد: «البته ادامه فرآیند نوسازی و اختصاص خودروهای مورد نظر برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی به متغیرهایی مانند قیمت خودرو، اعطای تسهیلات برای نوسازی و موجودی و تولید توسط خوروساز وابسته است که با شرایط کنونی پیشبینی میشود تا پایان سال ۱۰ هزار دستگاه خودرو در فرآیند نوسازی قرار گیرند.»
قنادان نیز درباره آخرین اقدامات برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی به ترابران چنین توضیح داد: «نوسازی تاکسیهای فرسوده شهر تهران از ابتدای سال 99 بهدلیل توقف تولید و تحویل خودرو از سوی خودروسازان داخلی (ابلاغ لزوم ارتقای سطح آلایندگی محصولات از یورو 4 به یورو 5) و از سوی دیگر منع واردات تاکسی تا مرداد ماه (معادل 40 درصد بازده زمانی مفید سال) متوقف شد. لیکن از شهریور ماه سال جاری با هدفگذاری 15 هزار دستگاه نوسازی در سال 99 فرآیند مزبور آغاز شد و در حال حاضر ضمن ثبتنام از 15 هزار متقاضی که بهعنوان رکورد برای نخستین بار در تاکسیرانی شهر تهران رقم خورده است بالغ بر 2000 تاکسی فرسوده در چرخه نوسازی قرارگرفتهاند. با ادامه روند فعلی و در صورت تامین منابع مالی طرح، پیشبینی میشود که حداقل تا 80 درصد هدفگذاری سال محقق شود.»
کاهش 60 درصدی درآمد تاکسیرانان در ابتدای سال
همانطور که گفته شد؛ پس از شیوع ویروس کرونا، رانندگان تاکسی علاوه بر از دست دادن بخش قابل توجهی از درآمد خود به دلیل عدم اجرای طرح ترافیک و تاکید بر استفاده مردم از خودروهای شخصی، محدود شدن مسافران از 4 نفر به 3 نفر و تاخیر در تعیین و اجرای کرایه سال 99 در چند ماه ابتدایی امسال جزء یکی از مشاغل بزرگ آسیبدیده از کرونا بودند. آنها علاوه بر اینکه به واسطه الزام حضور در سطح شهر برای کسب درآمد، مجبور بودند سلامت خود را به خطر بیندازند، بلکه در آن ماهها نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته با کاهش درآمد بالغ بر 60 درصدی هم مواجه شدند.
قنادان با اشاره به اینکه اقدامات متنوع و قابلتوجهی برای رفع مشکلات معیشتی تاکسیرانان در حال انجام است، لیکن این اقدامات به دلیل تعداد بالای تاکسیرانان مکفی نیست، گفت: «از آن جمله میتوان به مواردی مانند پیگیری ارائه تسهیلات قرضالحسنه (با بهره 4 درصد) با بازپرداخت 5 ساله به مبلغ 50 میلیون تومان به تاکسیرانان برای نوسازی تاکسی فرسوده، ارائه تسهیلات از محل تبصره 18 با کمک سازمان شهرداریها و دهیاریها، تهیه طرح سرمایهگذاری بخش خصوصی در نوسازی ونهای تاکسی برای جلب مشارکت در قالب تبصره 19، ثبتنام 15 هزار نفر متقاضی نوسازی برای نخستین بار در شهرداری تهران در قالب سامانه ستاد حملونقل سوخت کشور، تخصیص تسهیلات اقشار آسیبدیده از کرونا (وام 6 میلیون تومانی کارا) به تاکسیرانان شهر تهران، پیگیری تخصیص تسهیلات 2 میلیون تومانی (بانک سینا) به تاکسیرانانی که دارای بیماری خاص هستند، ارائه خدمات دارای تخفیف تا 100 درصد در قالب باشگاه رفاه تاکسیرانان شهر تهران شامل ارائه لوازم یدکی، لاستیک و… اشاره کرد.»
گفتنی است؛ جدا از بررسی میزان کارایی تسهیلات نامبرده مانند وام 6 میلیون تومانی کارا به تاکسیرانان، هنوز آمار و یا گزارشی اعلام نشده که مشخص کند چه میزان از این تسهیلات و بستههای حمایتی اجرایی شده است و چند راننده موفق به دریافت آنها شدهاند.
زمانی که از قنادان پرسیده شد که تا چه اندازه تسهیلاتی که مقرر شده بود از سوی دولت به رانندگان تاکسی اختصاص داده شود، تامین شده است، گفت: «برابر با ضوابط و مقررات، سهم دولت در کمک به رانندگان تاکسی در قالب تبصره 18 و 19 قانون هوای پاک بودجه عمومی کشور مصوب شده، اما متاسفانه تاکنون تسهیلاتی در این خصوص تخصیص داده نشده است که امیدواریم در آینده نزدیک این تسهیلات در اختیار رانندگان زحمتکش تاکسی قرار گیرد.»
همکاری تاکسیرانی با راهنمایی و رانندگی و وزارت کشور
از طرف دیگر، مشکلات معیشتی در سطح جامعه باعث شده که روزبه روز بر تعداد مسافرکشهای شخصی افزوده شود. مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران خاطرنشان کرده است: «در راستای همکاری با راهنمایی و رانندگی تعاملات بسیار مناسبی را در خصوص برخورد با مسافربران شخصی که به حریم ایستگاهی و پایانهای تاکسیرانی وارد میشوند، آغاز کردیم و همچنین در خصوص نظمپذیری و قانونگرا شدن رانندگان تاکسی نیز برنامههای آموزشی مناسبی را با راهنمایی و رانندگی در حال اجرا داریم.»
قنادان یادآور شد: «در خصوص وزارت کشور هم پیگیریهای مناسبی در زمینه یارانه بیمه تامین اجتماعی تاکسیرانان انجام شده و تفاهمنامهای نیز در این زمینه منعقد شده، اما علیرغم پیگیریهای انجام شده موضوع در سازمان تامین اجتماعی مسکوت مانده است. برخی از قوانین و مقررات تاکسیرانی مانند تاکسی برگشتی و فک پلاک تاکسیهای غیرفعال و …هم نیازمند بهروز شدن هستند که بایستی از طریق وزارت کشور اقدامات لازم در این خصوص با همکاری اتحادیه سازمانهای تاکسیرانی کشور بهعمل آید.»
بازیگردانی بخش خصوصی در تاکسیرانی
زمانی که از قنادان درباره تجربه خصوصیسازی در تاکسیرانی پرسیدیم، اظهار کرد: «در دهه 80 افزایش سفرهای درونشهری تهران متناسب با توسعه ناوگان انبوه بر حملونقل شهری نبود و به همین دلیل توسعه خدمات شبههمگانی (تاکسی) در اولویت کاری مدیریت حملونقل شهری قرار گرفت؛ اما با توجه به افزایش تقاضای سفر برای تاکسی براساس اصل 44 قانون اساسی، شرکتهای خصوصی تاکسیرانی در شهر تهران مجوز فعالیت گرفتند و مسافربرهای شخصی توسط این شرکتها ساماندهی شدند. به این ترتیب، فعالیت بخش خصوصی از افزایش پرسنل سازمان پیشگیری کرد و در طول زمان موجب ایجاد رقابت در ارائه کیفیت خدمات به شهروندان شد؛ بهطوری که ورود خودروهای مدرن و هیبریدی به ناوگان تاکسیرانی در نتیجه فعالیت این شرکتها انجام شده و در همین راستا افزایش تعداد نوسازی ناوگان رضایت بیشتر شهروندان از خدمات تاکسیرانی را به همراه داشته است.»
او تاکید کرد: «با راهاندازی دفاتر هماهنگی امور اداری تاکسیرانی در مناطق مختلف شهر تهران قابلیت دسترسی رانندگان به خدمات اداری فراهم و این مساله موجب شده که زمان فعالیت و ارائه خدمات تاکسیرانان به شهروندان افزایش یابد. میتوان گفت توسعه فعالیتهای بخش خصوصی و ایجاد تغییرات ساختاری در برخی از قوانین و مقررات در سطح کشوری میتواند در افزایش توان بخش خصوصی برای ارائه خدمات تاثیر بهسزایی داشته باشد.»
شیوه انتقاد از تاکسیرانی…
مدیرعامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه برخی از شهروندان از عدم نظارت بر تاکسیرانی و کرایههای اخذ شده گلایه دارند، سازمان تاکسیرانی چگونه بر این موضوع نظارت دارد و شیوه دریافت جریمهها چگونه است، اظهار کرد: «شهروندان میتوانند با ثبت انتقادها و گزارشها در سامانه 1888 و یا ارائه نقطهنظرات خود به عوامل مستقر در سطوح مختلف شهر (مانند پایانهها، مراکز پر ازدحام مسافر، میادین شهر و …) بر شیوه عملکرد ناوگان تاکسیرانی نظارت کنند. درصورت احراز تخلف توسط تاکسیرانان، ابتدا برای راننده امتیاز منفی ثبت میشود و در صورت تکرار تخلفها و رسیدن امتیاز منفی به حد نصاب، پرونده فرد خاطی به هیئت انضباطی رسیدگی به تخلفهای تاکسیرانان ارجاع شده و در خصوص ادامه فعالیت راننده تصمیمگیری لازم صورت میگیرد.»
تغییر خطوط تاکسیرانی در گرو تقاضای شهروندان
برخی معتقدند که با توجه به توسعه خطوط مترو و بیآرتی، مسیرهای تاکسیرانی بهروزرسانی نشده است. قنادان در اینباره گفت: «خطوط تاکسی بر اساس تقاضای سفر شهروندان در آن موقعیت احداث شده و تغییرات آن نیز با تقاضای مجدد شهروندان بررسی و ایجاد میشود. تاکنون طی 3 مرحله، اقدام به بررسی و مطالعات خطوط تاکسیرانی توسط شرکتهای مشاور و همچنین تجربههای مدیران مناطق 22 گانه شده است.»
او افزود: «خطوط تاکسیرانی همواره در حال بهروزرسانی است و در کنار آن توسعه مسیرها در زمانهای مختلف و با توجه به اقتضای منطقه و محله، توسط معاونان حملونقل و ترافیک هر منطقه و مدیران مناطق 22 گانه تاکسیرانی انجام میشود. البته در این خصوص مراتب در کمیتههای محلی و منطقهای شهرداری نیز بررسی میشود. گفتنی است مهمترین زیرساخت درخصوص ایجاد تغییر در مسیرهای خطوط تاکسیرانی، اهم موارد وجود تقاضای بالای سفر و همچنین داشتن توجیه اقتصادی برای تاکسیرانان فعال در خط است.»
قنادان با بیان اینکه سازمان تاکسیرانی شهر تهران بهعنوان متولی این بخش از حملونقل درونشهری درخواستهایی از شهرداری و شورای شهر تهران دارد، این درخواستهها زا چنین برشمرد:
1- مدیریت یکپارچه سیستم حملونقل شبههمگانی تهران زیر نظر سازمان تاکسیرانی قرار گیرد.
2- اساسنامه سازمان تاکسیرانی اصلاح شود.
3- مشارکت و مساعدت در تجمیع اطلاعات و آمار عملکرد ناوگان تاکسیرانی از دوربینهای پلاکخوان سطح شهر (طرح ترافیک و طرح زوج و فرد) صورت گیرد.
4- بودجه و اعتبارات سازمان برای ایجاد زیرساختهای کنترل و نظارت هوشمند افزایش یابد.
او درباره اقدامات سازمان تاکسیرانی برای رفاه حال مردم در دوران شیوع بیماری کرونا گفت: «از ابتدای شیوع این بیماری در شهر تهران، سازمان تاکسیرانی اقداماتی انجام داده است که از آنها میتوان به شستوشو و ضدعفونی مکرر پایانهها، ایستگاهها، سرپناهها و … (با همکاری سازمان آتشنشانی)، شستوشو و ضدعفونی روزانه و مکرر تاکسیها، توسعه طرح پرداخت الکترونیک کرایه به جهت کاهش تبادل پول نقد داخل تاکسیها، اجرای طرح فاصلهگذاری اجتماعی و سوار کردن دو مسافر در صندلی عقب تاکسیها و نظارت سختگیرانه بر اجرای کامل طرح اشاره کرد.»
قنادان با بیان اینکه علاوه بر ماسک، دستکش و مایع ضدعفونیکننده رایگان نیز در اختیار رانندگان قرار گرفته است، توضیح داد: «از جمله اقدامات سازمان میتوان به توزیع بیش از 168000 عدد ماسک یک بار مصرف، توزیع بیش از 21000 عدد ماسک قابل شستوشو، توزیع بیش از 53000 عدد دستکش لاتکس، توزیع بیش از 67000 عدد شیشه 300 cc مایع ضدعفونیکننده دست، توزیع بیش از 54000 عدد شیشه 300 cc مایع ضدعفونیکننده سطوح، توزیع بیش از 3500 لیتر آب اکسیژنه و الکل، طراحی، تولید و نصب کاور محافظ جداکننده، راهاندازی غرفههای فروش اقلام بهداشتی با نرخ مصوب دولتی در برخی پایانههای تاکسیرانی و… اشاره کرد.»
گفتنی است؛ بنا بر اعلام مدیران سازمان تاکسیرانی تهران، از دو سال گذشته تاکنون اقداماتی از جمله حذف شارژ ماهیانه شرکتهای خصوصی، آغاز نوسازی ونهای فرسوده پس از 10 سال، راهاندازی دفاتر هماهنگی امور اداری تاکسیرانان، برقراری بیمه تکمیلی رایگان برای تاکسیرانان، تشکیل اتاق فکر جهت مطالعه و پژوهش در خصوص اهداف سازمان با نگاه تحولی در عملکرد و کارکردهای سازمان و بهرهگیری از فناوری و تجارب موفق جهانی، هدفمندسازی مدل فعالیت شرکتهای خصوصی تاکسی، الحاق شرکتهای جدید حملونقل، حمایت از استارتآپهای حوزه حملونقل، راهاندازی تاکسی گردشگری در 100 نقطه گردشگری تهران، هدفمند کردن سرویس مدارس (رانندگان و پیمانکاران)، اجرای طرح آزمایشی پرداخت الکترونیک- موبایلپایه در تاکسیرانی انجام شده است.