بحران خشک شدن تالاب انزلی دیگر به مرحله فاجعه رسیده، چراکه عمق این تالاب از ۱۰ متر به ۲۰ سانتیمتر کاهش یافته است؛ اما آیا سهلانگاریها و بیتوجهیهای برخی مسئولان در سازمانهای مختلف باعث این بحران شده است یا تنها با نظارت و اجرای دقیق قوانین میتوان از فاجعهای بزرگتر جلوگیری کرد.
ملکرضا ملکپور، عضو هیئتمدیره انجمن توسعه دریامحور در یادداشتی برای ترابران چنین نوشت که هادی حقشناس، استاندار گیلان در تاریخ ۱۶ دی ماه ۱۴۰۳ در یک مصاحبه مهم وضعیت بحرانی تالاب انزلی را تشریح کرد و هشدار داد که عمق این تالاب از ۱۰ متر به تنها ۲۰ سانتیمتر رسیده است. او همچنین افزود: «دریاچه ارومیه به دلیل کمبود آب خشک شد و تالاب انزلی نیز به دلیل رسوبات موجود در آبهای وارد شده به تالاب در حال خشک شدن است.» به گفته او، تا سه سال آینده به دلیل این مشکلات رشت و انزلی غیرقابل سکونت خواهند شد.
تالاب انزلی؛ میراثی در خطر
تالاب انزلی یکی از تالابهای مهم بینالمللی ایران است که در ۲۱ دسامبر ۱۹۷۵ در فهرست کنوانسیون رامسر قرار گرفت. این تالاب که بهعنوان یک اکوسیستم کمنظیر شناخته میشود. زیستگاه مهمی برای پرندگان در خاورمیانه است و شامل سه پناهگاه حیات وحش و یک منطقه حفاظت شده میشود. تالاب انزلی در مساحتی حدود ۱۹۴۸۵ هکتار گسترش یافته و بیش از ۱۰۰ گونه پرنده ۵۰ گونه ماهی و صدها گونه گیاهی را در خود جای داده است.
این تالاب، یکی از سرمایههای طبیعی ایران است که جذابیت بسیاری برای گردشگران داخلی و خارجی دارد، اما در ۲۶ سال گذشته با بحرانهای محیطزیستی مواجه شده و روند نابودی آن همچنان ادامه دارد.
مسئولیتها و کمتوجهیها به حفاظت از تالاب
سوالی که اکنون مطرح میشود این است که چه کسانی مسئول حفاظت از تالاب انزلی بودهاند و چرا به وظایف خود در این زمینه عمل نکردهاند؟ برای پاسخ به این سوال باید نگاهی به اقدامات و تعهدات مختلف ایران در سطح بینالمللی داشته باشیم.
ایران در سال ۱۳۵۴ به کنوانسیون رامسر پیوست که هدف آن جلوگیری از آلودگی و تخریب تالابهای کشور بود. علاوه بر این، ایران به ۳۳ کنوانسیون بینالمللی دریایی نیز ملحق شده که ۱۴ مورد از آنها مربوط به حفاظت از محیط زیست دریایی است.
تعهدات و نقش سازمانها چیست؟
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ اعلام کرد که ایران به ۳۳ کنوانسیون بینالمللی دریایی ملحق شده و مسئولیت سازمان بنادر در نظارت بر آلودگی دریایی پیشگیری از آلودگی هوا توسط کشتیها و جمعآوری مواد زائد از شناورها پیش از تخلیه در دریاها به طور رسمی تایید شده است.
سازمان حفاظت محیط زیست ایران نیز به طور مستمر در حفظ محیط زیست دریایی و پیگیری آلودگیهای ناشی از منابع مستقر در خشکی فعالیت کرده است. این سازمان از سال ۱۳۵۸ به کنوانسیون منطقهای کویت پیوسته و در سال ۱۳۷۱ نیز پروتکل مربوط به حفاظت از محیط زیست دریایی را تصویب کرد.
نظارت و اجرای قوانین؛ کلید حل بحران
نظارت و اجرای قوانین در حفاظت از محیط زیست، به ویژه در بخش محیط زیست دریایی نقشی حیاتی دارد. در این زمینه، افسران کنترل بندری (Port) State Control Officers مسئول نظارت بر عملکرد سازمانهای مسئول پیشگیری از آلودگی محیط زیست دریایی و گزارش وضعیت آن هستند همچنین مالکان کشتیها موظف به رعایت الزامات قانونی و کنوانسیونهای بینالمللی هستند و مقامات محلی نیز باید با تخصیص منابع مالی و انسانی، لازم نظارت دقیقی بر این مسائل داشته باشند.
اکنون با توجه به هشدارهای استاندار گیلان و وضعیت بحرانی تالاب انزلی این سوال مطرح میشود که چرا با وجود تعهدات و قوانین بینالمللی، هنوز اقدامات مؤثری برای حفظ این تالاب انجام نشده است؟ باید پاسخگو بود که آیا سهلانگاریها و بی توجهیهای برخی مسئولان در سازمانهای مختلف باعث این بحران شده است یا نه؟ تنها با نظارت و اجرای دقیق قوانین میتوان از فاجعهای بزرگتر جلوگیری کرد.