لجستیک چیست و به چه معناست؟ آیا تاکنون به این موضوع اندیشیده‌اید؟ در بسیار از مواقع نقش پشتیبانی نادیده گرفته می‌شود. شرکت لجستیک در حقیقت ارائه‌کننده خدمات حمل و نقل و یا انبارداری، همچنین گمرک و بیمه و این‌گونه خدمات است. در نگاه جزئی‌تر به موضوع متوجه این می‌شویم که انواع لجستیک در فرایند رسیدن محصول به دست مشتری یا همان مصرف‌کننده سهیم است. در این مقاله با اشاره به اجزاء مختلف این روند بیشتر در زمینه ترابری و حمل و نقل و سهم آن‌ها در کل این سیستم صحبت خواهیم نمود. با ترابران همراه باشید.
چه فرایندهای شامل لجستیک می شود؟
در ادامه این مقاله به توضیح و تشریح این موارد خواهیم پرداخت. البته این مقاله تنها جهت معرفی و آشنایی مخاطبین با این عناوین نوشته شده است و برای بررسی دقیق هر یک از این مباحث باید به طور تخصصی تحقیق و مطالعه صورت بگیرد. در ادامه با مجموعه ترابران همراه باشید.
منظور از لجستیک چیست؟
لجستیک در حقیقت به فرایندی گفته می‌شود که از زمان تولید و یا ورود یک کالا، در هر سطح و اندازه‌ای، به بازار صورت می‌گیرد تا آن کالا در نهایت به دست مصرف‌کننده برسد. اینکه کالا در چه اندازه‌ای است یا چه نوع استفاده‌ای دارد اصلاً مهم نیست و قطعاً شامل خدمات انواع لجستیک می‌گردد. اگر بخواهیم تعریف علمی برای آن ارائه دهیم باید بگوییم علم مربوط به حرکت و انتقال یک کالا در طول زمان و مکان است. شاید اگر بخواهیم معادلی در فارسی برای لجستیک به کار ببریم بهتر باشد از واژه پشتیبانی استفاده کنیم. هر نوع کاری که مربوط به پشتیبانی یک محصول باشد تا آن محصول به طور سالم و کامل به دست مشتری و مصرف‌کننده برسد در حقیقت در زیرشاخه لجستیک قرارگرفته و قطعاً یکی از انواع لجستیک شامل آن شده است. در حقیقت پشتیبانی بخشی از کسب و کار و تجارت یک محصول است که مشتری آن را نمی‌بیند و متوجه آن نمی‌شود. در عوض یکی از مهم‌ترین بخش‌های روند کاری یک تولیدکننده یا واردکننده است. اگر یک تولیدکننده با زحمت و تلاش بسیار محصولی را با کیفیت بالا تولید کند و یا اگر یک تاجر یک محصولی را با همه مشکلات و سختی‌ها وارد کشور کند، اما امکان استفاده از خدمات یک شرکت لجستیک و یا انواع لجستیک را به طور جداگانه نداشته باشد، به طور واضح و جدی فعالیت خود را به هدر داده است و نتیجه‌ای از سرمایه‌گذاری اقتصادی، زمانی و انرژیک خود به دست نخواهد آورد. در حقیقت اگر بخواهیم در مثال بگوییم که تولید یا برفرض واردات ریشه یک فعالیت اقتصادی به این شکل است و میوه آن رسیدن محصول به دست مشتری و در نهایت رضایت مصرف‌کننده باشد، قطع و یقین موضوع پشتیبانی نقش تنه و شاخه درخت را دارد. درست است که هدف تنه و یا شاخه‌های درخت نیست، اما اگر آن‌ها نباشند میوه‌ای شکل نخواهد گرفت و درخت محصولی نخواهد داشت. اگر بخواهیم مفهوم لجستیک را از نظر بار معنایی آن تشریح کنیم باید به 7 اصل آن اشاره‌کنیم. این 7 اصل عبارت‌اند از:
- وجود کالا یا محصول
- کفایت مقدار و حجم و اندازه آن
- کیفیت مورد نظر کالا یا محصول
- شرایط کالا یا محصول
- محل قرار گرفتن آن
- زمان مد نظر
- هزینه بهینه و به اندازه معقول
با این توضیح سعی بر این داریم تا شما را تا حدودی با موضوع و مفهوم مورد نظر خود آشنا کنیم.
چه فرایندهای شامل لجستیک می‌شود؟
همان‌طور که گفته شد خدمات پشتیبانی برای یک محصول تولیدی و یا یک محصول وارداتی تا حد زیادی شبیه به یکدیگر است؛ اما در ادامه توضیحات را به طور جداگانه ارائه خواهیم کرد تا درک آن برای افرادی که با این روند آشنایی ندارند آسان و ساده باشد.
خدمات حمل و نقل ، انبارداری و مدیریت فرایند پشتیبانی بر اساس اطلاعات، سه بخش اصلی تشکیل‌دهنده انواع لجستیک است.
البته سهم حمل و نقل و ترابری حدوداً 62%، سهم انبار و ذخیره‌سازی در حدود 33% و سهم مدیریت فرایند بر اساس اطلاعات چیزی در حدود 5% است.
اگر یک محصول تولیدی را مد نظر قرار دهیم، زمانی که این محصول بسته‌بندی می‌شود تا زمانی که از محل صنعتی ابتدایی خود به انبار می‌رود، بخش اول فرایند لجستیک است. در انبار وقتی مورد انبارگردانی و ثبت و سنجش قرار می‌گیرد در حقیقت زیرشاخه یکی دیگر از انواع لجستیک قرار دارد. توزیع و پخش عمده و یا غیر عمده محصول وابسته به نوع و کاربرد آن است و بر این اساس خدمات حمل و نقل لازم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این بخش و حتی بخش انبار کردن محصولات موضوعاتی مانند ایمنی و بیمه به میان می‌آیند. این موضوعات کاملاً مبتنی بر نوع کالا هستند و شاید در بعضی از اقلام مورد استفاده قرار نگیرند؛ ولی به طور کلی در اکثر روندهای پشتیبانی و انواع لجستیک نقش مهمی ایفاء می‌کنند. در صورتی‌که کالای تولیدی مورد نظر نیاز به پخش عمده داشته باشد، از زمان ترک انبار اولیه تا زمان رسیدن به دست مشتری در حال دریافت خدمات حمل و نقل است و همه این‌ها فعالیت‌هایی است که یک شرکت لجستیک یا پشتیبانی انجام می‌دهد.
اما اگر کالای مورد نظر یک کالای وارداتی باشد، از زمان ورود به گمرک و مراحل ترخیص آن در زمره خدمات پشتیبانی و لجستیک قرار دارد تا زمانی که برای رسیدن به دست مشتری نیاز به امور حمل و نقلی و ترابری باشد. در این نوع هم امور بیمه‌ای و ایمنی نه‌تنها حضور دارند بلکه بعضاً نقش پررنگ‌تری را ایفاء خواهند کرد؛ چرا که اقلام وارداتی ارتباط مستقیمی با موضوع قیمت ارز دارند و به آن وابسته هستند. از این‌رو نقش ایمنی و بیمه در این محصولات ممکن است بیشتر باشد. نکته مهم قابل بیان این است که تعهدات بیمه بر عهده شرکت بیمه است اما بهره‌گیری از بیمه برای محموله مورد نظر جزئی از وظایف بخش لجستیک است.
انواع لجستیک
لجستیک به طور کلی بر اساس سوابق تاریخی‌ای که دارد به دو دسته تقسیم می‌شود:
- بخش نظامی
- غیرنظامی
در این مقاله منظور نظر ما نوع غیرنظامی آن است.
خدمات حمل و نقل ، انبارداری و مدیریت فرایند پشتیبانی بر اساس اطلاعات، سه بخش اصلی تشکیل‌دهنده انواع لجستیک است. البته سهم حمل و نقل و ترابری حدوداً 62%، سهم انبار و ذخیره‌سازی در حدود 33% و سهم مدیریت فرایند بر اساس اطلاعات چیزی در حدود 5% است.
| ردیف | نوع فعالیت | درصد سهم |
| 1 | خدمات حمل و نقل | 62% |
| 2 | انبار و ذخیره‌سازی | 33% |
| 3 | مدیریت اطلاعات | 5% |
میزان سهم هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده لجستیک
اگر به طور کلی به انواع لجستیک غیرنظامی یا همان پشتیبانی نگاه کنیم، می‌توانیم آن را به دو بخش تقسیم کنیم:
- کلان
- خرد
هرکدام از آن‌ها به ترتیب در حوزه اقتصاد خرد و کلان مورد توجه قرار می‌گیرند. لجستیک کلان به مقولاتی همچون لجستیک ملی، بین‌الملل، تجاری و مانند آن اختصاص یافته است و در این‌گونه موارد مورد نقد و شرح و بررسی قرار می‌گیرد؛ اما لجستیک خرد بیشتر به کارخانه یا همان تولیدی و شرکت و اساساً امور داخلی مربوط به موضوع پشتیبانی مرتبط است.
لجستیک کلان
این نوع از انواع لجستیک همچون اقتصاد کلان به مسائل پشتیبانی‌ای مانند امور فرابنگاهی می‌پردازد. به عنوان مثال پشتیبانی تجاری را می‌توان هم‌پایه با لجستیک کلان دانست. به طور کلی پشتیبانی تجاری به این موضوعات و همچنین به موضوع زنجیره تأمین در سطح کلان و نه بنگاهی می‌پردازد و بعضی‌اوقات با عناوینی چون لجستیک ملی و یا فرابنگاهی آن را شناسایی می‌کنیم. بر اساس بیانیه و تعریف ارائه‌شده توسط بانک جهانی، لجستیک تجاری به مجموعه‌ای از فعالیت‌های ضروری و الزامی تجاری گفته می‌شود، مانند:
- خدمات حمل و نقل و امور مربوط به ترابری
- انبارداری
- یکپارچه‌سازی بارهای تجاری
- سامانه‌های توزیع ملی درون کشوری
- امور گمرکی و تبادلات مرزی
- سامانه‌های توزیع بین‌المللی
لجستیک کلان به مقولاتی همچون لجستیک ملی، بین‌الملل، تجاری و مانند آن اختصاص‌یافته است
و در این‌گونه موارد مورد نقد و شرح و بررسی قرار می‌گیرد.
پشتیبانی یا همان لجستیک تجاری را می‌توان چهارچوب و استخوان‌بندی تجارت توصیف کرد. باید توجه داشت که امکانات و توانمندی یک کشور در زمینه تجارت جهانی در شرایط فعلی، میزان دسترسی بازرگانان و آن کشور به شبکه و شرکت لجستیک متصدی جابه‌جایی محموله‌ها و بارها در سطح بین‌المللی و جهانی وابسته است. از طرفی کارایی زنجیره‌های تأمین یک کشور از نظر هزینه، زمان و مورد اطمینان بودن و قابلیت اعتماد به خصوصیت‌های مشخص و توانمندی‌های تجار داخلی آن کشور وابسته است. داشتن لجستیک عملی باکیفیت و تسهیل‌سازی تجارت به نحو قابل ملاحظه و مؤثری با پیشرفت اقتصادی و تجاری، تنوع امور صادراتی، جلب توجه سرمایه‌گذاران خارجی به طور مستقیم و در نتیجه ارتقاء سطح اقتصادی مرتبط است.
زیرساخت‌های لجستیکی همچون: راه‌ها و جاده‌ها، خطوط حمل و نقل ریلی، امور حمل و نقل هوایی، امور فرودگاه‌ها، صنعت حمل و نقل دریایی و امور مربوط به بندرها، همچنین خدمات لجستیکی همچون: توزیع و پخش درون‌شهری، توزیع و پخش بین شهری و در نهایت توزیع و پخش بین‌المللی، مسائل و فرایندهای امور گمرکی، پیگیری و ردیابی بار و محموله‌های ارسالی، حوزه‌های اصلی لجستیک تجاری را می‌سازند. در جدول زیر به شکل واضحی به تقسیم‌بندی این موارد پرداخته‌ایم:
| زیرساخت‌های لجستیکی | راه‌ها و جاده‌ها |
| خطوط حمل و نقل ریلی | |
| امور حمل و نقل هوایی | |
| امور فرودگاه‌ها | |
| صنعت حمل و نقل دریایی | |
| امور بندرها
|
|
| خدمات لجستیکی | توزیع و پخش درون‌شهری |
| توزیع و پخش بین شهری | |
| توزیع و پخش بین‌المللی | |
| مسائل و فرایندهای امور گمرکی | |
| پیگیری و ردیابی بار و محموله‌های ارسالی |
حوزه‌های اصلی لجستیک تجاری
لجستیک خرد
همراه با پیشرفت و شکوفایی تولید در کشور در طی سال‌های متمادی، لجستیک خرد نیز به رشد و ارتقاء خود پرداخته است؛ به عبارت دیگر تولید بدون خدمات لجستیکی امکان‌پذیر نیست و این دو مقوله دوش‌به‌دوش و همراه یکدیگر مفهوم پیدا می‌کنند. به جرأت می‌توان گفت تقریباً قبل از دهه هفتاد میلادی دقیقاً بعد از جنگ جهانی دوم، همچنان که صنعت به طرز شگفت‌آوری در حال پیشرفت بود، توجه و دقت مدیران صنعتی و سردمداران تولید، سال‌ها پیش از اینکه از لزوم و اهمیت ارتباطات و فعالیت‌های برون‌سازمانی مطلع باشند، معطوف به لجستیک درون کارخانه‌ای بوده است. این موضوع هم‌اکنون نیز موضوعی بسیار مهم و مؤثر بر تولید و شاخص‌های آن است. امروزه به وضوح می‌بینیم که شرکت‌های بزرگ و پیشرفته در عرصه تولید و صنعت خود در سطوح بالای چارت سازمانی خود بخشی به عنوان پشتیبانی را در نظر گرفته و توجه ویژه‌ای به این موضوع دارند.
لجستیک خرد که بیشتر معطوف به موضوع کارخانه و یا شرکت است، خود به چهار دسته تقسیم می‌شود:
- ورودی (Inbound): که بیشتر آن را به اسم تدارکات می‌شناسیم و بر تأمین و تدارک امور اولیه و قطعات از تأمین‌کنندگان تا کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی متمرکز است.
- درون کارخانه (Indoor): در فرایند تولید به امور و فعالیت‌های لجستیکی تمرکز داشته و شامل تمام فعالیت‌های اجرایی، کنترلی، نظارتی و مدیریتی‌ای می‌شود که حاکم بر امور و جریانات نگهداری کالا در مراحل مختلف مواد اولیه، در جریان ساخت کالا و مرحله نهایی ارائه محصول از خط تولید است؛ به عبارت دیگر تمام امور مربوط به پشتیبانی تولید که با جریان فیزیکی و اطلاعاتی کالا مرتبط است را می‌توان لجستیک درونی قلمداد کرد.
- بیرونی یا تالی (Outbound): این نوع از پشتیبانی به لجستیک توزیع هم معروف است. فعالیت آن بر اساس ارسال و توزیع محصول نهایی از کارگاه و یا کارخانه به دست مشتریان متمرکز است.
- معکوس (Reverse): این نوع از پشتیبانی در حقیقت موضوع بازیافت محصول را شامل می‌شود؛ یعنی فعالیت‌هایی که مربوط به محصولات از کار افتاده، معیوب و یا خراب را در بر می‌گیرد.
شرکت لجستیک چیست؟
با توجه به توضیحات ارائه شده، باید دید درستی نسبت به موضوع و مفهوم لجستیک در شما ایجاد شده باشد. آگاهی نسبت به نوع فعالیت‌های مربوط به پشتیبانی و خدمات حمل و نقل باعث می‌شود تا در زمان نیاز بتوانیم بهترین شرکت لجستیک را برای استفاده از خدمات انواع لجستیک انتخاب نماییم. با مطالعه مطالب این مقاله باید حدوداً متوجه نوع خدمات شرکت لجستیکی شده باشید. شرکتی است که در زمینه کالاهای وارداتی خدمات مراحل بعد از واردات کالا از ترخیص و بسته‌بندی و در مورد موارد تولیدی از بسته‌بندی تا مراحل تحویل به فروشنده و یا مشتری را بر عهده می‌گیرد. البته شاید شرکت‌هایی که تمام این مراحل را به انجام برسانند تعدادشان کمتر از شرکت‌هایی باشد که بخش‌هایی از این روند را برعهده می‌گیرند. این امر ممکن است متناسب با نوع کالا و یا گستردگی و حجم کار اتفاق بیفتد. معمولاً اصلی‌ترین موضوع مباحث لجستیکی موضوع ترابری است. از طرفی می‌تواند ساده‌ترین بخش فرایند باشد. همه این‌ها کاملاً وابسته نوع کالا و موضوع خدمات است. شرکت‌های لجستیک ارائه‌دهنده خدمات لجستیکی را با مشورت سایت ترابران بهتر می‌توانید مورد ارزیابی قرار دهید و با دید بهتر و شناخت بیشتری از سوابق آن‌ها را انتخاب نمایید. مشاوران مجموعه ترابران همواره آماده ارائه مشاوره به شما هستند.
نقش بیمه در لجستیک
همان‌طور که گفته شد لجستیک بخشی از روند زنجیره تأمین و مدیریت آن است. به شکلی که از بدو آغاز تا زمان مصرف به منظور برآورد نیازهای محتمل مشتری و یا مصرف‌کننده برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل می‌گردد. یکپارچه‌سازی بخش‌هایی از فعالیت‌های اقتصادی و چرخه‌های تجاری و جلب همکاری بنگاه‌های اقتصادی و خدماتی، نیاز به حضور مدیریت ریسک و به‌تبع آن موضوع بیمه، برای تشخیص خطرات احتمالی برای بنگاه‌های اقتصادی اعم از تولیدی، وارداتی و خدماتی، بیش‌ازپیش به چشم می‌آید. به دلیل ماهیت خطر این نوع فعالیت‌ها که اقتصادی است، بیمه نیز در زمینه حمایت، ضمانت و پشتیبانی مالی وارد عمل خواهد شد. به همین دلیل بررسی ریسک‌های امور جاری در این نوع فعالیت‌ها وظیفه سنگین و مهم شرکت‌های بیمه طرف قرارداد شرکت لجستیک است. این‌گونه خطرها به نوعی دو جانبه است؛ زیرا اگر تمام ریسک متوجه شرکت‌های بیمه باشد طبیعتاً مشکل بزرگی در روند ایجاد خواهد کرد. به همین دلیل بررسی‌های جامع و کاملی توسط بخش مدریت ریسک باید صورت پذیرد تا ضمن ارائه برخی دستورالعمل‌ها که با بررسی و آنالیز خطرات و ریسک‌ها صورت می‌گیرد، شرایط انجام امور مختلف روند لجستیکی محموله مورد نظر را مدون و قاعده‌مند سازد.
همان‌طور که گفته شد لجستیک بخشی از روند زنجیره تأمین و مدیریت آن است.
به شکلی که از بدو آغاز تا زمان مصرف به منظور برآورد نیازهای محتمل مشتری و یا مصرف‌کننده برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل می‌گردد.
یکی از نکاتی که باید مورد توجه قرار بگیرد ایجاد نگرش در مدیران بنگاه‌های اقتصادی نسبت به الزام استفاده از بیمه و سطوح مختلف مدیریت ریسک است. از آنجایی که لجستیک یک موضوع بسیار گسترده و در حقیقت دینامیک است، نیاز به بررسی‌های مستمر و مدون دارد. با گذشت زمان و تغییرات شرایط قطعاً دچار تغییراتی خواهد شد و طبیعتاً بدون در نظر گرفتن شرایط و خطرات متفاوت انجام و مدیریت درست خدمات لجستیک و به عنوان مثال خدمات حمل و نقل چندان امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسد.
نقش گمرک در لجستیک
اساساً کلمه گمرک یک واژه ترکی به معنی حقوق متعلق به مال التجاره و مبادلات کالا است و در زبان انگلیسی با واژه Customs بیان می‌شود. سازمان جهانی گمرک (World Customs Organization) معنی کلمه گمرک را به عنوان یک واژه بین‌المللی چنین توضیح می‌دهد: گمرك سازماني دولتي است كه مسئول اجراي قانون گمرك و وصول حقوق و عوارض ورودي و خروجی و همچنين واردات، ترانزيت و صادرات كالا است. این اصطلاح به هر یک از بخش‌های سازمان گمرک و یا اداره‌های اصلی و یا زیرمجموعه آن نیز گفته می‌شود. به عبارتی در اصطلاح عامه مردم هر یک از اجزاء حقوقی و عوارض ورودی و خروجی، کنترل واردات و صادرات یا هر مورد دیگری در حیطه اختیارات و عملکردهای گمرکی به عنوان گمرک قلمداد می‌شود. بر اساس تعاریف ارائه‌شده می‌توان گفت گمرک سازمانی مالی و اقتصادی است که بر اساس مقتضیات زمان و اراده حکومت‌ها شکل سازمانی و ویژه‌ای به خود گرفته است. بنا به مفاد ذکرشده در قانون وظیفه تطبیق صادرات و واردات با مقررات وضع شده برای ورود و خروج کالا به کشور بر عهده بخش گمرک است. در زیر به این وظایف اشاره‌کرده‌ایم:
- الزامات قانونی در صادرات و واردات کالا توسط عاملان موضوع ورود و یا خروج کالا به طور کامل رعایت شود.
- رعایت کامل مواردی که درباره ممنوعیت‌ها و یا محدودیت‌ها در قانون به آن اشاره‌شده است.
- معافیت‌ها و تخفیف‌های در نظر گرفته شده در قانون در صورت رعایت بند به بند مواد قانونی مربوط به امور واردات و یا صادرات.
- عوارض و هزینه‌های وضع‌شده توسط قانون به طور صحیح و کامل وصول نماید.
گمرك سازماني دولتي است كه مسئول اجراي قانون گمرك و وصول حقوق
و عوارض ورودي و خروجی و همچنين واردات، ترانزيت و صادرات كالا است.
راه‌های متفاوتی برای واردکردن کالا به هر کشوری وجود دارد. شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات حمل و نقل کالای مد نظر برای واردات را از طریق حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی به مرزهای گمرکی کشور وارد می‌کنند. زمانی که کالا به کشور وارد شده و از مرز عبور می‌کند وارد چرخه گمرک می‌شود. اخذ پروانه گمرکی و برگه سبز گمرکی و ترخیص کالا خود بخشی از روند لجستیک محسوب می‌شود. دیگر فرایندهای حمل و نقل و بعضاً بسته‌بندی و ارسال محموله دیگر اجزاء تشکیل‌دهنده فرایند مورد نظر است که در دیگر بخش‌ها به طور مختصر توضیحاتی پیرامون آن داده شده است.
رضایت مشتری و نقش لجستیک
همان‌طور که از بدو این مقاله به آن اشاره کرده‌ایم، اساسی‌ترین موضوع فرایند پشتیبانی غیرنظامی فروش و یا رساندن محموله به دست مصرف‌کننده است. اگر هر یک از روندهایی که در بخش‌های بالا در متن مقاله به آن اشاره نمودیم به خوبی و درستی انجام نپذیرند، اثر مستقیم و غیرقابل انکاری بر هدف این چرخه خواهد گذاشت. مشتری یا همان مصرف‌کننده هدف اصلی موضوع اقتصادی این فرایند است. سلامت کالا و حفظ کیفیت آن در تمام طول فرایند لجستیک متضمن رضایت‌مندی مشتری و در نتیجه پرداخت پول از جانب او خواهد بود. نتیجه فعالیت‌های شرکت لجستیک و ارائه خدمات انواع لجستیک همگی به این موضوع وابسته است. استمرار و برقراری این روند و فعالیت‌های وابسته تماماً به ادامه موضوع تولید و یا واردات منوط می‌شود؛ اما خود تولید و واردات نیز وابسته به تقاضا و نیاز بازار داخلی و بعضاً خارجی است. اگر رضایت‌مندی در بازار از کالا و یا نوع خدمات لجستیکی ارائه شده وجود نداشته باشد، آسیب بزرگی به تمام این مشاغل و حرفه‌ها خواهد خورد و به مرور رو به تعطیلی و رکود خواهند گذاشت. با بیان همه این دلایل درخواهیم یافت که موضوع رضایت مشتری، موضوعی اساسی و تعیین‌کننده است و در حقیقت ضامن حیات فعالیت‌های اقتصادی و تجاری و امور وابسته است.
در این مقاله سعی کردیم دیدی کلی و جامع نسبت به موضوع لجستیک در خواننده ایجاد کنیم و ضمن تعریف آن به توضیح اهمیت آن در اقتصاد و تجارت اشاره کنیم. در صورت نیاز به مشاوره و یا اطلاع از نوع خدمات ارائه شده توسط شرکت‌های فعال در این زمینه می‌توانید با مجموعه ترابران تماس گرفته و از خدمات ما در معرفی و راهنمایی در این زمینه بهره‌مند شوید. با امید به اینکه مطالعه این مطلب برای شما مفید بوده باشد، در ادامه مطالعه مقاله مرجع اطلاعاتی صنعت حمل و نقل چه ویژگی‌هایی دارد؟ را پیشنهاد می‌نماییم.
